พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระปรีชาสามารถในด้านอักษรศาสตร์เป็นเลิศ พระองค์ได้รับถวาย พระสมัญญาว่า สมเด็จพระมหาธีรราชเจ้า
พระราชนิพนธ์ของพระองค์มีอยู่เป็นจำนวนมาก และทรงใช้นามปากกาหลายชื่อ แต่ก็เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย
โดยเฉพาะอย่างยิ่ง พระราชนิพนธ์กวีต่าง ๆ นับว่าเป็นอาภรณ์ประดับชาติ พระองค์ได้ปลูกฝังคุณธรรมความดีงามในแนวทางของพระพุทธศาสนา รวมทั้งจิตสำนึกในความรักชาติ ความเสียสละเพื่อส่วนรวม โดยผ่านทางบทพระราชนิพนธ์ได้อย่างลึกซึ้งกินใจ
นอกจากนั้นบรรดาบทพระราชนิพนธ์ของพระองค์ ยังมีความสมบูรณ์ งดงามทั้งด้านคำศัพท์ เสียง และเนื้อหาอรรถรส ทำให้สามารถจดจำถ้อยคำและเนื้อหาสาระในบทพระราชนิพนธ์เหล่านั้นได้โดยธรรมชาติ ไม่ต้องใช้ความพยายามแต่อย่างใดและจำได้ไม่รู้ลืม
ในที่นี้จะได้นำเสนอเนื้อเรื่องบางตอน ในบทพระราชนิพนธ์ของพระองค์ ที่ได้ยินได้ฟังกันมา
อย่างแพร่หลาย ดังนี้
มงคลสูตรคำฉันท์
ต้นมงคลสูตร
สิบสองฉนำเหล่า นรอีกสุเทวา
รวมกันและตริหา สิริมังคลาใด
เทวามนุษทวี พหุภพประเทศใน
หมื่นจักระวาฬได้ ดำริห์สิ้นจิรังกาล
แล้วยังบ่รู้มง - คะละสมมโนมาลย์
ด้วยกาละล่วงนาน บ่มิได้ประสงค์สม
ได้เกิดซึ่งโกลา - หะละยิ่งมโหดม
ก้องถึง ณ ชั้นพรหม ธ สถิตสะเทือนไป
องค์โลกนาถเทศน์ วรมังคะลาใด
ยังปาปะปวงให้ ทุษะเสื่อมวินาศมล
ชนหลาย บ่ พึงนับ ผิสดับสุมงคล
ใดแล้วและรอดพ้น พหุทุกขะยายี
เราควรจะกล่าวมง - คะละอันประเสริฐที่
กอบด้วยคุณามี วรอัตถะเฉิดเฉลา
มงคลสูตร
องค์พระอานนท์ท่านเล่า ว่าข้าพเจ้า
ได้ฟังมาแล้วดังนี้
สมัยหนึ่งพระผู้มี พระภาคชินสีห์
ผู้โลกนาถจอมธรรม์
ประทับ ณ เชตะวัน วิหาระอัน
อนาถะบิณฑิกไซร์
จัดสร้างอย่างดีที่ใน สาวัตถีให้
เป็นที่สถิตสุขา
ครั้งนั้นแลเทวะดา องค์หนึ่งมหา
นุภาพมหิทธิ์ฤทธี
ล่วงประถมยามราตรี เธอเปล่งรัศมี
อันเรืองระยับจับเนตร์
แสงกายเธอปลั่งยังเขต สวนแห่งเจ้าเชต
สว่างกระจ่างทั่วไป
องค์พระภควันนั้นไซร์ ประทับแห่งใด
ก็เข้าไปถึงที่นั้น
ครั้นเข้าใกล้แล้วจึงพลัน ถวายอภิวันท์
แด่องค์สมเด็จทศพล
แล้วยืนที่ควรดำกล เสงี่ยมเจียมตน
แสดงเคารพนบศีร์
เมื่อเทวดายินดี สมควร ณ ที่
ข้างหนึ่งดังกล่าวแล้วนั้น
จึงได้ทูลถามภควัน ด้วยถ้อยประพันธ์
เป็นพระคาถาบรรจง
..................
เทพอีกมนุษหวัง คติโสตถิจำนง
โปรดเทศะนามง คะละเอกอุดมดี
(ฝ่ายองค์พระชินศรี ตรัสตอบวาที
ด้วยพระคาถาไพจิตร์)
หนึ่งคือ บ่ คบพาล เพราะจะพาประพฤติผิด
หนึ่งคบกะบัณฑิต เพราะจะพาประสพผล
หนึ่งกราบและบูชา อภิปูชนีย์ชน
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
ความอยู่ประเทศซึ่ง เหมาะและควรจะสุขี
อีกบุญญะการที่ ณ อดีตะมาดล
อีกหมั่นประพฤติชอบ ณ สภาวะแห่งตน
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
ความได้สดับมาก และกำหนดสุวาที
อีกศิลปะศาสตร์มี จะประกอบมนุญการ
อีกหนึ่งวินัยอัน นรเรียนและเชี่ยวชาญ
อีกคำเพราะบรรสาน ฤติแห่งประชาชน
ทั้งสี่ประการล้วน จะประสิทธิ์มนุญผล
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
บำรุงบิดามา- ตุระด้วยหทัยปรีย์
หากลูกและเมียมี ก็ถนอมประหนึ่งตน
การงานกระทำไป บ่ มิยุ่งและสับสน
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
ให้ทาน ณ กาลควร และประพฤติ์สุธรรมศรี
อีกสงเคราะห์ญาติที่ ปฏิบัติบำเรอตน
กอบกรรมะอันไร้ ทุษะกลั้วและมัวมล
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
ความงดประพฤติ์บาป อกุศล บ่ ให้มี
สำรวมวรินทรีย์ และสุรา บ่ เมามล
ความไม่ประมาทใน พหุธรรมะโกศล
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
เคารพ ณ ผู้ควร จะประณตและนอบศีร์
อีกหนึ่งมิได้มี จะกระด้างและจองหอง
ยินดี ณ ของตน บ่ มิโลภทยานปอง
อีกรู้คุณาของ นรผู้ประคองตน
ฟังธรรมะโดยกา - ละเจริญคุณานนท์
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
มีจิตตะอดทน และสถิต ณ ขันตี
อีกหนึ่ง บ่ พึงมี ฤดิดื้อทะนงหาญ
หนึ่งเห็นคณาเลิด สมณาวราจารย์
กล่าวธรรมะโดยกาล วรกิจจะโกศล
ทั้งสี่ประการล้วน จะประสิทธิ์มนุญผล
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
เพียรเผากิเลศล้าง มละโทษะยายี
อีกหนึ่งประพฤติดี ดุจะพรหมพิสุทธิสรรพ์
เห็นแจ้ง ณ สี่องค์ พระอะริยะสัจอัน
อาจนำมนุษผัน ติระข้ามทเลวน
อีกทำพระนิพพา - นะประจักษะแก่ชน
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
จิตใครมิได้ต้อง วรโลกะธรรมศรี
แล้วย่อม บ่ พึงมี จะประหวั่น ฤา กังวล
ไร้โศกธุลีสูญ และสบาย บ่ มัวมล
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
เทวามนุษทำ วรมงคะลานี้
เป็นผู้ประเสริฐที่ บ่ มิแพ้ทุกแห่งหน
ย่อมถึงสวัสดี สิริทุกประการดล
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี.
*** หมายเหตุ
๑ ) ตัวสะกด อาจไม่คุ้นเคย เหมือนเขียนผิดวรรณยุกต์ แต่ไม่ผิดดอก เพราะเป็นภาษากวีที่นิยมสมัยนั้น
๒ ) ส่วนคำแปล ภาษากวีที่เราไม่คุ้นเคย ต้องขออภัยทานด้วยครับ
มงคลสูตรคำฉันท์ พระราชนิพนธ์ร้อยกรอง ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
เริ่มโดย Dd2683, Jan 20 2006 11:39 PM
มี 2 โพสต์ตอบกลับกระทู้นี้
#1
โพสต์เมื่อ 20 January 2006 - 11:39 PM
#2
โพสต์เมื่อ 21 January 2006 - 12:02 AM
จำได้ว่าบทพระราชนิพนธ์ดังกล่าวนี้ เคยเรียนเมื่อสมัยอยู่ชั้น ม.๖ น่ะครับ ไม่นึกเลยว่าวันนี้จะมีโอกาสได้เห็นอีกครั้ง ต้องขอกราบอนุโมทนาบุญเป็นอย่างสูงต่อพี่แดงดีด้วยนะครับ สาธุ...
#3
โพสต์เมื่อ 17 March 2007 - 04:00 PM
สาธุ