ธรรมกาย ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาทยุคต้น

“ธรรมกาย” เป็นคำที่คุ้นเคยกันดีในหมู่ชาวพุทธ แต่ความหมายของธรรมกายในใจของชาวพุทธแต่ละกลุ่มอาจไม่เหมือนกัน เมื่อความเข้าใจเรื่องธรรมกายในหมู่ชาวพุทธแตกต่างกันอย่างนี้ จึงน่าศึกษาว่า คำว่า “ธรรมกาย” ในคำสอนเก่าแก่ที่เก็บรักษาไว้โดยชาวพุทธในแต่ละท้องถิ่นนั้นเป็นอย่างไร.... https://dmc.tv/a16133

บทความธรรมะ Dhamma Articles > ธรรมกาย
[ 11 ก.ค. 2556 ] - [ ผู้อ่าน : 18265 ]
ธรรมกาย
ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาทยุคต้น

เรื่อง : ดร.ชนิดา จันทราศรีไศล
 
ธรรมกาย ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาทยุคต้น


     พระไตรปิฎกเป็นแหล่งความรู้สำคัญในพระพุทธศาสนา พระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีได้รับการบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษรในประเทศศรีลังการาวพุทธศตวรรษที่ 5 จากนั้นก็คัดลอกกันเรื่อยมาในดินแดนอุษาคเนย์
 
       เมื่อมีประเด็นถกเถียงในวงวิชาการว่าธรรมกายนั้นหมายถึงกายแห่งการตรัสรู้ธรรมหรือหมวดหมู่แห่งคำสอนของพระพุทธองค์กันแน่ ดร.ชนิดา จันทราศรีไศล จึงได้ค้นคว้าหาคำตอบจากพระไตรปิฎกบาลี จากการวิเคราะห์อย่างลุ่มลึกในเชิงภาษา ได้คำตอบที่ยืนยันว่า ธรรมกายนั้น น่าจะหมายถึง “กายแห่งธรรม” หรือกายแห่งการตรัสรู้ธรรมมากกว่าอย่างอื่น เนื่องจากในอัคคัญญสูตรพระพุทธองค์ทรงใช้คำว่า “ธรรม” ในความหมายว่าเป็นสิ่งสูงสุด คำว่า “ธรรม” จึงควรหมายถึง “โลกุตตรธรรม” ส่วนความหมายของ “กาย” มีเหตุผลที่ยืนยันได้ชัดเจนว่าเป็น องค์รวมที่ทำหน้าที่ได้ อันเป็นความหมายแบบเดียวกับร่างกาย

ดร.ชนิดา จันทราศรีไศล บ.ศ.9 จบการศึกษาระดับปริญญาเอกด้านศาสนศึกษาจากมหาวิทยาลัยซิดนีย์ ประเทศออสเตรเลียปัจจุบันกำลังทำการวิจัยเรื่องธรรมกายจากคัมภีร์โบราณภาษาคานธารีและสันสกฤตที่มหาวิทยาลัยวอชิงตัน ประเทศสหรัฐอเมริกา

       “ธรรมกาย” เป็นคำที่คุ้นเคยกันดีในหมู่ชาวพุทธ แต่ความหมายของธรรมกายในใจของชาวพุทธแต่ละกลุ่มอาจไม่เหมือนกัน ในขณะที่ชาวพุทธในบางประเทศรู้จักธรรมกายเพียงในฐานะที่เป็น “คำสอนของพระพุทธองค์” ชาวพุทธในบางท้องที่กลับรู้จักธรรมกายมาช้านานในฐานะที่เป็นกายแห่งการตรัสรู้ธรรมของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า หรือกายอันเป็นที่รวมคุณธรรมและคุณวิเศษของพระองค์ หรือในฐานะที่เป็นกายที่แท้หรือตัวตนที่แท้จริงของพระพุทธองค์
 
      เมื่อความเข้าใจเรื่องธรรมกายในหมู่ชาวพุทธแตกต่างกันอย่างนี้ จึงน่าศึกษาว่า คำว่า “ธรรมกาย” ในคำสอนเก่าแก่ที่เก็บรักษาไว้โดยชาวพุทธในแต่ละท้องถิ่นนั้นเป็นอย่างไร
 
      เริ่มต้นจากสิ่งที่อยู่ใกล้ตัว คือความหมายของธรรมกายในพระพุทธศาสนาเถรวาทยุคต้นโดยศึกษาที่ตัวหลักฐาน คือข้อความที่ปรากฏคำว่า “ธรรมกาย” ใน พระไตรปิฎกบาลี อันเป็นตัวแทนคำสอนที่เก่าแก่ที่สุดในพระพุทธศาสนาเถรวาท

     ในพระไตรปิฎกบาลี พบคำว่า ธรรมกาย 4 แห่ง คือ 1 แห่งใน อัคคัญญสูตร และอีก 3 แห่ง ใน อปทาน ซึ่งบทความนี้ จะนำเสนอในเชิงวิเคราะห์อย่างง่าย เพื่อพิจารณาความน่าจะเป็นในเชิงวิชาการ สำหรับความหมายของธรรมกายในพระไตรปิฎกบาลี

1. อัคคัญญสูตร: คำว่า ธรรมกายเป็นชื่อของพระตถาคต

     หลักฐานชิ้นแรกในพระไตรปิฎกบาลี ที่ปรากฏคำว่า ธรรมกาย อยู่ในอัคคัญญสูตรปาฏิกวรรคในทีฆนิกาย เป็นข้อความที่พระพุทธองค์ตรัสกับสามเณรสองรูป นามว่า วาเสฏฐะและภารทวาชะ ผู้ออกบวชจากตระกูลพราหมณ์เนื้อหากล่าวถึงคุณสมบัติของผู้ที่ได้ชื่อว่า เป็นบุตรของพระพุทธองค์ ดังนี้

      “วาเสฏฐะและภารทวาชะ ใครก็ตามที่มีศรัทธาตั้งมั่นในพระตถาคต หยั่งรากลึก มั่นคงโดยที่สมณะ พราหมณ์ เทวดา มาร พรหม หรือใคร ๆ ในโลกไม่อาจทำให้กลับกลายได้ ควรเรียกผู้นั้นว่า เป็นบุตรเกิดแต่พระอุระ เกิดแต่พระโอษฐ์ของพระผู้มีพระภาคเจ้า เป็นผู้เกิดจากธรรม เป็นผู้ที่ธรรมเนรมิตขึ้น เป็นทายาทแห่งธรรม ทั้งนี้เพราะอะไร เพราะคำว่า ธรรมกาย พรหมกายธรรมภูต หรือ พรหมภูต ก็ตาม ล้วน เป็นชื่อของตถาคต” (แปลอย่างง่าย จากพระไตรปิฎกบาลี สยามรัฐ เล่มที่ 11 ข้อ 55 หน้า 92)

      ข้อความเกี่ยวกับ “ธรรมกาย” ในอัคคัญญสูตรนี้ เป็นหลักฐานเพียงชิ้นเดียวในพระไตรปิฎกบาลี ที่นักวิชาการผู้ศึกษาเรื่องธรรมกายในพระพุทธศาสนายุคดั้งเดิมทุกคนอ้างอิงถึง แต่ก็ตีความต่างกันไป

       บางท่านว่า “ธรรมกาย” เป็นคำนาม แปลว่า หมวดหมู่แห่งคำสอนของพระพุทธองค์ บางท่านว่า เป็นคำคุณศัพท์ ที่ขยายความว่ากายที่แท้จริงของพระพุทธองค์ ก็คือ คำสอนที่ทรงมอบให้กับพุทธบริษัท และบางท่านตีความว่า กายของพระองค์ คือ อริยมรรคมีองค์ 8 ส่วนธรรมชาติที่แท้ของพระองค์นั้น ก็คือ นิพพาน

      ยังมีบางท่านแสดงความเห็นเพียงว่า คำว่า “ธรรมกาย” มีมานานแล้ว ส่วนการตีความ ธรรมกายว่าหมายถึงคำสอนของพระพุทธองค์นั้นเกิดขึ้นในภายหลัง ...

      เนื่องจากธรรมกายเป็นคำสมาส เกิดจากคำว่า ธรรม + กาย ดังนั้นการที่ตีความธรรมกายแตกต่างกันไป ก็เป็นเพราะความหมายที่หลากหลายของคำศัพท์ทั้ง 2 นี้เอง

      กาย อาจหมายถึง ตัว ตน ร่างกาย หรือจะหมายถึง ที่ประชุมรวม กลุ่ม หมวดหมู่ พวก ฝูง กอง ก็ได้
ธรรม อาจหมายถึง ธรรมชาติที่มีอยู่จริงและเข้าถึงได้ และอาจหมายถึง คำสอน หรือถ้อยคำที่กล่าวถึงธรรมชาติที่มีอยู่จริงนั้น ก็ได้เช่นเดียวกัน

      เมื่อองค์ประกอบทั้งสองมีนัยหลากหลายอย่างนี้ จึงไม่ใช่เรื่องแปลก ที่การศึกษาด้วยสุตมยปัญญา และ จินตมยปัญญา คือด้วยการเรียนรู้และด้วยการตรึกตรอง จะทำให้เข้าใจความหมายของธรรมกายในนัยที่แตกต่างกันได้ จนกว่าจะได้เข้าถึงธรรมแท้ที่มีอยู่ภายในตนด้วยตนเองอันเป็นความเข้าใจโดยภาวนามยปัญญา คือปัญญาอันเกิดจากการเจริญภาวนา

(โปรดติดตามตอนต่อไป)
 

บทความที่เกี่ยวข้องความหมายของ "ธรรม" ในคำว่า "ธรรมกาย"


http://goo.gl/RF2Yr


พิมพ์บทความนี้



บทความอื่นๆ ในหมวด

      ความรู้เรื่องธรรมกาย
      ความหมายของกายในคำว่าธรรมกาย ตอนที่ 2
      ความหมายของกายในคำว่าธรรมกาย
      ความหมายของ ธรรม ในคำว่า ธรรมกาย
      มหาธรรมกายเจดีย์ มหาเจดีย์แห่งพระรัตนตรัย
      ผู้ให้กำเนิดวัดพระธรรมกาย
      วิชชาธรรมกาย ผู้ค้นพบวิชชาธรรมกายของพระพุทธองค์
      ธรรมกาย กายแห่งการตรัสรู้ธรรม




   ค้นหา บทความธรรม    

  ฝันในฝันวิทยา
  สารพันธรรมะ
  ปกิณกธรรม
  ผลการปฏิบัติธรรม
  โครงการฟื้นฟูศีลธรรมโลก
  ธรรมะบันเทิง
  ข่าว
  
  
  
  
  
  Scoop - Review DMC
  เรื่องเด่นทันเหตุการณ์
  Review รายการ DMC
  หนังสือธรรมะ
  ธรรมะเพื่อประชาชน
  ที่นี่มีคำตอบ
  หลวงพ่อตอบปัญหา
  อยู่ในบุญ
  สุขภาพนักสร้างบารมี
  นิทานชาดก
  CaseStudy กฎแห่งกรรม
  กฎแห่งกรรม
  เรื่องราวชีวิต
  เหลือเชื่อแต่จริง
  อุทาหรณ์สอนใจ
  ฮอตฮิต...ติดดาว
  วิบากกรรม...ทำให้ทุกข์
  บุญเกื้อหนุน
  ปรโลกนิวส์
  ธรรมะและสมาธิ
  พุทธประวัติ
  สมาธิ
  ผลการปฏิบัติธรรมนานาชาติ
  ทศชาติชาดก
  พุทธประวัติและวันสำคัญ
  บทสวดมนต์
  ศัพท์ธรรมะ ภาษาอังกฤษ
  มหาปูชนียาจารย์
  อานุภาพมหาปูชนียาจารย์
  ประวัติ
  กิจกรรม
  ธุดงค์สถาปนาเส้นทางมหาปูชนียาจารย์
  About DMC
  เกี่ยวกับ DMC
  DMC GUIDE
  มือถือ Mobile
  คู่มือเว็บ www.dmc.tv
  มาวัดพระธรรมกาย
   ค้นหา บทความธรรม    

ธรรมะที่เกี่ยวข้อง - Related