ตโยธัมมชาดก ชาดกว่าผู้มีธรรม ๓ ประการ
สถานที่ตรัสชาดก
...เวฬุวันมหาวิหาร แคว้นมคธ
สาเหตุที่ตรัสชาดก
.....ครั้ง หนึ่งในสมัยพุทธกาล ขณะที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าประทับ ณ เวฬุวันมหาวิหาร พระพุทธองค์ได้สดับคำปรารภของบรรดาพระภิกษุสงฆ์ ถึงการที่พระเทวทัตพยายามจองล้างจองผลาญพระพุทธองค์ ด้วยประการต่างๆ อยู่อย่างไม่ลดละ
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงปรารถนาจะปลอบใจ พระภิกษุทั้งหลาย ให้คลายความวิตกกังวลห่วงใยในพระองค์ และเลิกใส่ใจในการกระทำของพระเทวทัต เพราะพระเทวทัตมิได้ตามจองล้างจองผลาญพระองค์ เฉพาะในชาตินี้เท่านั้น แม้ในชาติก่อนๆ ก็ได้พยายามทำร้ายพระองค์มาโดยตลอด แต่ก็ยังไม่เคยทำได้สำเร็จเลยสักครั้ง
พระบรมศาสดาจึงทรง ระลึกชาติด้วยบุพเพนิวาสานุสติญาณอันเป็นเครื่องหยั่งรู้ภพชาติในอดีต แล้วนำ ตโยธัมมชาดก มาตรัสเล่าแก่พระภิกษุสงฆ์ ดังนี้
เนื้อหาชาดก
.....ครั้ง หนึ่งในอดีตกาล ณ ป่าหิมพานต์ มีลิงจ่าฝูงตัวหนึ่ง มีนิสัยใจคอโหด####ม ขี้หวาดระแวง กลัวลิงตัวอื่นจะมาแย่งตำแหน่งจ่าฝูงไปจากตน แม้แต่ลูกของมันเอง มันก็ยังไม่ไว้ใจ ดังนั้น หากนางลิงตัวใดมีครรภ์แก่ คลอดลูกออกมาเป็นตัวผู้ มันจะรี่เข้าขบกัดอวัยวะเพศเสียให้ขาด ลูงลิงบางตัวถึงกับตาย บางตัวก็พิการไม่สามารถสืบพันธุ์ หรือตั้งตัวเป็นใหญ่เสมอมันได้เลย
วันหนึ่ง นางลิงตัวหนึ่งรู้สึกว่าตัวเองตั้งท้อง นางเกรงว่าหากลูกในท้องเป็นตัวผู้ ลูกก็จะถูกทำร้ายถึงตายได้ นางบังเกิดความรักความห่วงใยลูกของนางอย่างท่วมท้น ด้วยความรักลูก นางจึงตัดสินใจหลบหนีออกจากฝูง ข้ามไปอยู่ที่ภูเขาอีกลูกหนึ่งตามลำพัง
ต่อ มาไม่นาน นางลิงก็คลอดลูกออกมาเป็นตัวผู้ นางรักใคร่ทะนุถนอมลูกของนางยิ่งนัก นางเฝ้าเลี้ยงดู อรมสั่งสอนลูกอย่างดี จนกระทั่งลูกลิงเจริญวัยขึ้นตามลำดับ มีร่างกายล่ำสันแข็งแรง มีความเฉลียวฉลาดมาก ถึงแม้จะอยู่กันตามลำพังแม่ลูกไม่ปะปนกับฝูงลิงใด ลูกลิงก็รู้ตัวว่า ตนควรจะมีพ่อเช่นเดียวกับสัตว์อื่นๆ
วันหนึ่ง ลูกลิงจึงเข้าไปรบเร้าถามแม่ลิงว่า
“ แม่จ๋า พวกสัตว์อื่นๆ เขามีทั้งแม่ ทั้งพ่อ แต่ฉันไม่เห็นมีพ่อเลย พ่อของฉันอยู่ที่ไหนจ๊ะ”
แม่ลิงจึงเล่าเรื่องราวแต่หนหลังทั้งหมดให้ลูกลิงฟัง พร้อมกับกล่าวย้ำว่า
“ พ่อของลูกมีจิตใจ####มโหด และขี้ระแวงมาก ระแวงกระทั่งลูกของตัว เพื่อความปลอดภัยของลูก ลูกอย่าไปหาพ่อเลยนะจ๊ะ”
แต่ลูกลิงไม่นึกหวั่นเกรงอันตรายจากพ่อของตนเลย จึงเฝ้าอ้อนวอน ขอให้แม่ลิงพาตน กลับฝูงเดิมเพื่อพบพ่อ
“ แม่จ๋า ฉันอยากพบพ่อจ๊ะ พ่อคงไม่ทำอะไรฉันหรอก ฉันเห็นพ่อสัตว์อื่นๆ เขาก็รักลูกของเขา พ่อคงไม่ทำร้ายฉันหรอกจ๊ะ”
แต่แม่ลิงคัดค้านว่า “ แม่รู้จักพ่อของเจ้าดีนะลูก ลูกอย่าไปหาพ่อเลย เพราะถ้าลูกเป็นอะไรลงไป แม่คงขาดใจตายแน่ๆ “
ลูกลิงยังคงอ้อนวอนต่อไปว่า “ แม่จ๋า เดี๋ยวนี้ฉันเติบโตเป็นลิงหนุ่มแล้ว ถ้าหากพ่อจะทำอะไรฉัน ฉันคงเอาตัวรอดได้หรอกนะจ๊ะแม่”
แม่ลิงฟังลูกรบเร้าอ้อนวอน ประกอบกับเหตุผลต่างๆ ที่ยกขึ้นมาอ้าง นางก็ใจอ่อน ยอมพาลูกกลับไปหาพ่อลิง
เมื่อลิงจ่าฝูงเห็นลูกของตนเป็นตัวผู้ ก็ขุ่นใจทันที คิดในใจว่า
“.. เจ้าตัวนี้ แหม… ตัวมันโตเสียด้วยซี เมื่อมันโตขึ้น มันจะต้องแย่งตำแหน่งจ่าฝูงไปจากเราแน่นอน รูปร่างของมันก็ดูล่ำสัน แข็งแรง เราจะกำจัดมันง่ายๆ เหมือนลูกตัวอื่นๆ คงไม่ได้..”
พ่อลิงจึงแสร้งทำอุบาย แสดงอาการดีอกดีใจ เดินเข้าไปใกล้ แล้วกล่าวทักทายลูกด้วยถ้อยคำอันอ่อนหวานว่า
“ ลูกเอ๋ย.. เจ้าไปอยู่ที่ไหนเสียตั้งนาน เข้ามาให้พ่อกอดให้ชื่นใจหน่อยเถอะ”
ว่า แล้วพ่อลิงก็ดึงตัวลูกเข้ามากอดไว้แนบอกอย่างถนัดถนี่ มันรวบรวมพละกำลังทั้งหมดบีบรัดลูกลิงจนแน่น หมายจะให้กระดูกหักแหลกละเอียดทั้งตัว ตายคาวงแขนของมันในบัดนั้น
ลูก ลิงรู้สึกผิดปกติในแรงกอดรัดของผู้เป็นพ่อ ประกอบกับเคยได้รับคำบอกเล่าถึงความ####มโหดของพ่อมาก่อนแล้ว จึงเข้าใจเจตนาในการกอดนั้นทันที แต่เนื่องจากยังไม่เคยซาบซึ้งในความสัมพันธ์ฉันพ่อลูกมาก่อนเลย อีกทั้งยังได้รับคำบอกเล่าเรื่องของพ่อจากแม่แต่ในทางร้ายๆ ดังนั้น แทนที่ลูกลิงจะดิ้นรนออกจากวงรัดของพ่อ มันกลับกอดรัดตอบ ด้วยพละกำลังอันมหาศาลยิ่งกว่า
