จตุ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 53 / 112

… ต่อจากมรรคที่เกิดขึ้นเป็นที่ ๕ ฯ บทว่า นิโรธสมาปฤติกาเล คือ ในกาลเป็นส่วนเบื้องต้นของนิโรธ ฯ บทว่า จตุตถารูปวน์ ความว่า ๆ บรรดาชวนจิตที่เป็นกุศลและกิริยา เนวสัญญานาสัญญายตนชวนจิตดวง ใดดวงหนึ่งย่อมแล่นไป…

เนื้อหาในหน้า 179 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา พูดถึงการเจริญสติและการเข้าใจการทำงานของปัจจเวกขณจิตทั้ง ๔ และ ๕ ดวงที่เกี่ยวข้องกับพระสาวก ปรัชญาของจิตในบทนี้ยังสำรวจถึงอุปนิสัยและค

…งนี้ฯ ท่านอาจารย์แสดงความที่พระนิพพาน เป็นธรรมชาตสำเร็จโดยประจักษ์แก่พระอริยบุคคลนั้น ๆ ด้วยคำว่า ๆ จตุมคฺคณาเณน สจฺฉิกาตพุฒิ (พึงกระทำให้แจ้งด้วยมรรคญาณ ๔) 1 แสดงความที่พระนิพพานสำเร็จโดยอนุมานแก่พวกกัล…

บทความนี้กล่าวถึงการแสดงความเข้าใจในนิพพานผ่านคำสอนของอาจารย์ โดยเน้นการทำให้แจ้งเกี่ยวกับธรรมชาติและการตัดกิเลส พร้อมการวิเคราะห์เชิงครรลองที่สามารถเกิดขึ้นในผู้ปฏิบัติจริง จากนั้นการอธิบายถึงนิพานซึ

…นสัปปายะแก่คนสัทธาจริต ฯ ความตาย ความสงบ สัญญา และการกำหนด (มรณัสสติ อุปสมานุสสติ อาหาเรปฏิกูลสัญญา จตุธาตุววัตถาน) เป็นสัปปายะแก่คนพุทธิจริตฯ ส่วนกรรมฐานแม้ ทั้งหมดที่เหลือ เป็นสัปปายะแม้แก่คนมีจริตทุกอ…

ในเรื่องของสัปปายะ มีความแตกต่างในแต่ละประเภทของจริต โดยมีการแยกประเภทกรรมฐานตามจริตที่ต่างกัน เช่น กายคตาสติและอานาปานะที่เหมาะกับคนประเภทที่แตกต่างกัน โดยอุปจารภาวนาและอัปปนาภาวนาก็มีบทบาทในกรรมฐานแ

… ตามกำลังลำดับแห่งการเจริญวิสุทธิ์ ฯ อารุปปสมาธิถึงอัปปนาได้ ตามอำนาจภาวนาก้าวล่วงอารมณ์ ฯ จริงอยู่ จตุตถฌานสมาธิที่ถึง อัปปนานั่นเทียง มีแต่จะก้าวล่วงเพียงอารมณ์เท่านั้น ฯ ปัญจฌานมี อยู่แก่กรรมฐานมีปฐวี…

บทความนี้เสนอแนวทางการเจริญกรรมฐานโดยมีกสิณเป็นต้น และวิเคราะห์ความสำคัญของการมีสมาธิและอัปปนาในการละกิเลส บรรยายถึงกรรมฐานที่มีลักษณะเฉพาะ เช่น อสุภกรรมฐาน และถึงวิธีการฝึกอบรมจิตเพื่อให้ถึงอัปปนาในร

…มไม่ยินดียิ่ง ที่สหรคตด้วยโทมนัส เพราะฉะนั้น อัปปมัญญาทั้ง ๓ มีเมตตาเป็นต้น ท่านอาจารย์จึงกล่าว ว่า จตุกฺกชฺฌานิกา (สำเร็จฌานหมวด ๔ ได้) ฯ อุเบกขาท่าน อาจารย์กล่าวว่า ปญฺจมชฺฌานิกา (ประกอบในฌานที่ ๕ หรือ…

เนื้อหาเกี่ยวกับการปฏิบัติธรรมที่เกี่ยวข้องกับเมตตากรุณาและอุเบกขาซึ่งเป็นคุณธรรมสำคัญในพระพุทธศาสนา ในส่วนนี้กล่าวถึงการสร้างจิตที่ปราศจากโทมนัสและการนำไปสู่อัปปมัญญา รวมถึงวิธีพัฒนาจิตที่สงบนิ่งจาก

…แห่งปัจจัยมีนิสสยปัจจัยและอารัมมณ ปัจจัยมีจักษุกับรูปเป็นต้น, ก็โดยพิเศษ (โดยเฉพาะ) กุศลย่อมเกิดโดย จตุกกสมบัติมีโยนิโสมนสิการเป็นต้น, อกุศลย่อมเกิดโดยปริยายตรงกัน ข้ามแห่งจตุกกสมบัติมีโยนิโสมนสิการเป็นต…

เนื้อหานี้พูดถึงกระบวนการเกิดของนามรูปในพระพุทธศาสนา โดยเจาะลึกถึงเหตุการณ์ที่เกิดจากอวิชชา ตัณหา อุปทาน และกรรม ทั้งยังแสดงถึงปัจจัยที่ส่งผลต่อการเกิดของนามและรูป รวมถึงการวิเคราะห์กระบวนการต่างๆ เพื

… ว่า อาจอำนวยอิฏฐวิบุลผลในปัจจุบันนี้ ดังแสดงไว้ในคาถาประพันธ์ว่า อภิวาทนสีลิสฺส นิจจ์ วุฑฒาปจายิโน จตุตาโร ธมฺมา วฑฺฒนฺติ อายุ วัณโณ สุข พล ฯ ดังนี้ มีความว่า ธรรมสิ่งชอบเป็นคุณที่สัตว์ต้องประสงค์ ๔ ประ…

บทความนี้กล่าวถึงความสำคัญของธรรมคารวะและอานิสงส์ของการบูชาผู้ปฏิบัติตามธรรม โดยเสนอว่าการเคารพและกราบไหว้ผู้เจริญในธรรมจะนำมาซึ่งอายุ วรรณ สุข และพละที่จะเจริญขึ้นเรื่อยๆ นอกจากนี้ยังเปรียบเทียบการปฏ

…ผาสุกสวัสดีของอาณาจักรและพสก นิกร ย่อมอาศัยพระมหากษัตริย์ผู้ปกครองเป็นที่ตั้งสมจริงดังพระพุทธภาษิตในจตุกกนิบาตอัง เมื่อโคทั้งหลายข้ามฟากไปอยู่ อุช คจฉติ ปุงคโว คุตตรนิกายว่า คุนญฺเจ ตรมานาน ถ้าโคผู้นำฝูง…

บทความนี้กล่าวถึงพระราชกรณียกิจของสมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส ในการดำรงความเป็นเอกราชและความผาสุกของอาณาจักรไทย รวมถึงความสำคัญของพระมหามณีรัตนปฏิมากร และการอัญเชิญไปยังสถานที่ปลอดภัยในช่ว

… ครั้งนี้ได้ ทรงสร้างเหรียญทวิธาภิเษก พระราชทานเป็นที่ระลึกในการที่เสด็จดำรงสิริราชสมบัติได้ ๒ เท่า จตุตถรัชกาล พระราชทานเสมาแก่เด็ก ๆ บุตรราษฎร เพื่อแสดงพระเมตตาในเวลามีงานสมโภช พระชนมายุได้ ๕๐ ทัศ ทรงต…

สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงผนวชส่งผลให้เกิดประโยชน์แก่ศาสนาและราชอาณาจักร พระองค์ทรงสร้างเหรียญทวิธาภิเษกเพื่อระลึกถึงการเสด็จขึ้นครองราชย์และได้พระราชทานเสมากับเด็ก ๆ ในงานสมโภชพระชนม

… มีพระราชทรัพย์มาก มี เครื่องอุปโภคมาก มีพระคลังและฉางเต็มบริบูรณ์ เป็นองค์อันหนึ่ง พลวา โข ปน โหติ จตุรงคิริยา เสนาย สมนนาคโต และมีกองพลประกอบด้วยเสนา ๔ เหล่า บังคับง่ายอยู่ใน ถ้อยคำ ตั้งใจทำตามอาณัติ เ…

บทความนี้กล่าวถึงสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส และคุณสมบัติของพระบรมโอรสาธิราชตามหลักการ 5 ประการ ได้แก่ อัตถัญญู, ธัมมัญญู, มัตตัญญู, กาลัญญู และ ปริสัญญู ซึ่งช่วยให้สามารถบริหารราชการได้อ

…ายก ๑๗๘ คฤหัสถ์ ผู้ครองเรือน และแสดงว่า อนาคาริยวินัยได้แก่การไม่ต้องอาบัติ ๗ กอบอีกนัยหนึ่ง ได้แก่ จตุปาริสุทธิศีล ศีลที่บริสุทธิ์ ๔ คือ ปาฏิโมกข์สังวร ความสำรวมในปาฏิโมกข์อินทรี สังวร ความสำรวม อินทรีย…

…ี้พูดถึงอนาคาริยวินัยซึ่งเป็นแนวทางปฏิบัติที่สำคัญสำหรับคฤหัสถ์ ในการไม่ต้องอาบัติ 7 ประการ โดยมีศีลจตุปาริสุทธิที่ประกอบด้วยความสำรวมในปาฏิโมกข์และอินทรีย์ รวมถึงการเว้นจากอกุศลกรรมบถ 10 ประการ การรักษา…

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เจริญ ญาณวรเถร) อภิวาทนสีลิสฺส ๔ นิจจ์ วุฑฒาปจายิโน ๒๖๑ จตุตาโร ธมฺมา วฑฺฒนฺติ อายุ วัณโณ สุข พล ฯ ความว่า ธรรมสิ่งชอบเป็นคุณที่สัตว์ต้องประสงค์ ๔ ประการ คือ อ…

เนื้อหานี้กล่าวถึงคุณลักษณะของธรรมที่มนุษย์ปรารถนาเพื่อความมีสุขและความเจริญในชีวิต อธิบายถึงการกราบไหว้และเคารพในความเป็นธรรมที่ช่วยเสริมสร้างความสมบูรณ์ให้แก่ชีวิต ทั้งนี้เนื้อเริ่มต้นด้วยการชี้ให้เ

…ด้วย อำนาจแห่งเหตุนี้ เมื่อมีพระสาวกเป็นปึกแผ่นแล้ว จึงทรงยกอุปสมบทกรรมให้เป็นการสงฆ์ ด้วยวิธีญัตติ จตุตถกรรมอุปสัมปทา ส่วนสรณคมนูปสัมปทา ภายหลังโปรดให้ใช้เป็นวิธีบรรพชาแก่สามเณร ทั้งสองวิธีนี้ คงเป็นแบบ…

การบวชในพระพุทธศาสนาเป็นกิจกรรมที่สำคัญซึ่งต้องการความพยายามจากทั้งอาจารย์และศิษย์ อาจารย์ต้องมีวิธีการเผยแผ่คำสอนที่ไม่เพียง แต่เพื่อต้องการให้นิยมกัน แต่ยังต้องการให้เกิดความสะดวกในการปฏิบัติด้วย ระ

…็จพระผู้มีพระภาคตรัสสรรเสริญไว้ในอาฬ วกสูตร โดยชื่อว่า ธิติ คือ ความหยุดใจไว้ได้ดังนี้ว่า ๑ ยสุเสเต จตุโร ธมฺมา สัจจ์ ทโม ธิติ จาโค สทฺธสฺส ฆรเมริโส ส เว เปาจ น โสจติ ฯ ความว่า ธรรม ๔ ประการ นี้ คือ ความ…

ในการศึกษาเกี่ยวกับขันติในปี พ.ศ. 2476 สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ได้กล่าวถึงความสำคัญของขันติในการรักษาความสามัคคีในหมู่คฤหัสถ์ และการควบคุมอารมณ์เพื่อไม่ให้เกิดความขัดแย้ง โดยพระองค์ได้ยกตัวอย่างธรรม 4 ป

…หุวจนะทำให้เป็นเอนกจนะ นสกลิงค์ ชื่อสมาหารทิคุ อุ. อย่างนี้ "ตโย โลกา - ติโลก โลก ๓. จิตสุโส ทิสา = จตุททิสํ ทิศ ๔. ปญฺจ อินฺทฺริยาน = ปญฺจินฺทฺริย์ อินทรีย์ ๕. ทิคุสมาส ที่ท่านไม่ได้ทำอย่างนี้ ชื่ออสมาห…

เอกสารนี้อธิบายเกี่ยวกับกัมมธารยสมาสที่มีการจัดประเภทคำและรูปแบบการใช้ เช่น สมาหาโร, อสมาหาโร นอกจากนี้ยังมีตัวอย่างเช่น 'ตโย โลกา' และ 'ปญฺจ อินฺทฺริยาน' โดยเน้นถึงอธิบายเรื่องนานศัพท์และบทเบื้องปลาย

…สลุเลน วิทฺโธ-สกุลวิทฺโธ [ชนฺตุ สัตว์] อันลูกศรแทงแล้ว, อสินา กลาโห=อสิก โห ความทะเลาะเพราะดาบ. " " จตุตถีตัปปุริสะ อย่างนี้ " กฐินสฺส ทุสฺส์-กฐินทุสฺสํ ผ้าเพื่อกฐิน, อาคนฺตุกสฺส ภตฺติ -อาคนตุกภัตต์ ภัตเ…

เนื้อหาดังกล่าวกล่าวถึงการใช้ประโยคในภาษาบาลี โดยยกตัวอย่างรูปแบบต่างๆ ของคำ เช่น คำที่แสดงถึงสัตว์ ความกลัว ความเสี่ยงจากการตาย และคำที่เกี่ยวข้องกับพระราชาและการเกษตร รวมถึงการศึกษาเกี่ยวกับสมาสที่ม

…อย่างหนึ่ง มีบทอื่นเป็นประธาน ชื่อพหุพพิหิ ๆ มี 5 อย่างตามวิภัตติ คือ ทุติยาพหุพพิหิ ตติยาพหุพพิหิ, จตุตถี พหุพพิหิ ปัญจมีพหุพพิหิ, ฉัฏฐีพหุพพิหิ สัตตมีพหุพพิหิ ทุติยาพหุพพิหิ เอาบทที่เป็นทุติยาวิภัตติ ใ…

เนื้อหาในหน้านี้เกี่ยวกับการศึกษาไวยกรณ์บาลี เช่น วจีวิภาค สมาส และประเภทต่างๆ ของพหุพพิหิ ที่มีการอธิบายถึงการใช้ทุติยาพหุพพิหิ และตติยาพหุพพิหิ ในการวิเคราะห์บทต่างๆ พร้อมตัวอย่างเพื่อความเข้าใจที่ช

…ษ อันลูกศรใด ๒ အာ ๔ ๕ ๖ ๑ นั้น ชื่อว่ามียาพิษอันดื่มแล้ว " ดื่มแล้ว ลูกศร นั้น ชื่อว่ามีย ๒ ๖ ๔ ๕ ค จตุตถีพหุพพิหิ เอาบทที่เป็นจตุตถีวิภัตติ ในวิเคราะห์ เป็น ประธาน แห่งบทสมาส อย่างนี้ 'ทินโน สุงโก ยสฺส …

เนื้อหานี้กล่าวถึงหลักการของบาลีไวยกรณ์ที่รวมถึงการใช้วจีวิภาค สมาส และตัทธิตในรูปแบบต่างๆ พร้อมกับตัวอย่างการใช้อย่างชัดเจน เพื่อความเข้าใจในการประยุกต์ใช้ในบริบทต่างๆ เช่น การบูชาพราหมณ์และการถือปฏิ

…ั้งหลายกล่าวว่า ทิคุสมาสมีบทหน้า เป็นประธาน ถ้าเช่นนั้น จะต้องแปลตรงๆ ตามภาษาของเราว่า " ทวิป ๒ บท, จตุททิสา ๔ ทิศ ท " แต่ในฎีกาสัตถสารัตถชาลินี ชักเอาคำของอาจารย์อื่นมาแสดงไว้ว่า " ทิคุสมาส มีอรรถแห่งบท…

เนื้อหานี้นำเสนออุปมาบุพพบทในบริบทของบาลีไวยกรณ์ ซึ่งมีการกล่าวถึงการแปลและความสำคัญของทิคุสมาส โดยเน้นว่ามีอรรถตามบทหน้าและบทหลังเมื่อเปรียบเทียบกับสมาสอื่น ๆ รวมถึงการอ้างอิงถึงคำภีร์และงานของอาจารย

…เคราะห์ก็ได้ ] ติณณ์ ปูรโณ ตติโย [ชน] เป็นที่เต็ม แห่งชน ท. ๓ ชื่อว่าที่ ๓. ศัพท์ที่ลง ณ ปัจจัย คือ จตุนน์ ปรโณ จตฺตโก [ชน] เป็น ที่เต็ม แห่งชน ท. ๔ ชื่อว่าที่ ๔. ศัพท์ที่ลง ธ ปัจจัย คือ ฉนุน ปรโณ ฉฏโฐ […

เนื้อหาในหน้านี้กล่าวถึงหลักการของบาลีไวยกรณ์ โดยเน้นไปที่วจีวิภาค สมาส และตัทธิต รวมถึงการจัดประเภทคำและศัพท์ที่ใช้ในภาษาบาลี เช่น สุวณฺณสฺส, มาติกาย, และ อโยมย์ การแสดงตัวอย่างเกี่ยวกับวิการแห่งวัสด