จักขุนทรีย์ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 2 / 2

…ตนทรียสฺส อนนตร์ ชีวิติน ทุริยานนตร์ ฯ อินทรียวิภงฺเค ปน มนินทรีย์ กายินทริยานันตร์ วุตต์ ฯ ตตฺถ หิ จักขุนทรีย์ กายินทรีย์ มนินทรีย์ อิตถินทรีย์ ปุริสินทรีย์ ชีวิตินทรีย์ สุขินทรีย์ อญฺญาตาวินทริยนติ วุตต์ ฯ วสน…

บทความนี้กล่าวถึงการวิเคราะห์อภิธมฺมตฺถวิภาวินิยา โดยเฉพาะในส่วนของปริจเฉทที่ 7 ที่กล่าวถึงนิสสัยและความสัมพันธ์ต่าง ๆ ของอินทรียาน การจัดประเภทและการเข้าใจความหมายผ่านทางตัวอย่างที่หลากหลาย สืบค้นจาก

… อินทรียสังวรนั้นอันพระ โยคีผู้เมื่ออนุสรณ์ถึง (พระธรรมเทศนา) อาทิตตปริยาย โดยนัยว่า "ภิกษุทั้งหลาย จักขุนทรีย์ถูกทิ่มเอาด้วยเหล็กอันเผาไฟจนร้อนโชน

เนื้อหาเล่าถึงพระเถระที่ถูกโจรมัดในป่าและความสำเร็จในการเจริญวิปัสสนา แม้จะเผชิญกับความทุกข์ยาก พระเถระยังคงมุ่งมั่นในการพัฒนาจิตใจและบรรลุอนาคามิผล ในขณะที่เขากำลังนอนรอความช่วยเหลือ พระสัมมาสัมพุทธเ

…ครองแล้ว เพราะฉะนั้น ความสำรวมแม้เกิดขึ้นอยู่ใน ขณะแห่งชวนะ พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า ความสำรวมในจักขุนทรีย์ นัยแม้ในข้อว่า ฟังเสียงด้วยหูเป็นต้น ก็ดุจนัยนี้เหมือนกัน ศีลที่ บรรยายมาอย่างนี้นี่ บัณฑิตพึงทราบโ…

ในบทนี้อธิบายถึงความสำคัญของการรักษาศีลและการสำรวมใจในชวนจิต โดยยกตัวอย่างการปิดประตูพระนครเพื่อป้องกันโจร ซึ่งเปรียบได้กับการคุ้มครองจิตใจจากสิ่งไม่ดี และเมื่อมีการสำรวมก็จะสามารถป้องกันไม่ให้สิ่งชั่

…้ ความไม่สำรวม ก็มีขึ้น ก็ความไม่สำรวมที่มีขึ้นอย่างนี้นั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ความไม่สำรวมในจักขุนทรีย์ เพราะเหตุไร ? เพราะเหตุว่าเมื่อความ ไม่สำรวมนั้นมีอยู่ แม้ทวารก็เป็นอันไม่ได้คุ้มครอง แม้ภวังคจิต แ…

บทความนี้กล่าวถึงปรัชญาในวิสุทธิมรรคที่เกี่ยวข้องกับจิตและการควบคุมอารมณ์ โดยเฉพาะในเรื่องของการเกิดและดับของรูปารมณ์ผ่านกระบวนการของจักษุและมโนธาตุ พร้อมยกตัวอย่างการควบคุมการไม่สำรวมในจิต ตัวอย่างกา

…็นต้น มีวินิจฉัยว่า ธรรม ทั้งหลายมีอภิชฌาเป็นต้นเหล่านั้น จึงไหลไปตาม คือพึงติดตาม บุคคลนั้นผู้สำรวมจักขุนทรีย์ คือเป็นผู้มีจักษุทวารอันไม่ปิด ด้วย บานประตูคือสติอยู่ เพราะเหตุใด คือเพราะเหตุแห่งการไม่สำรวม จักข…

…วกับการบรรลุพระอรหัตของพระเถระที่ยืนอยู่ในที่นั้นและการถามหาหญิงที่เดินไป เรื่องราวเกี่ยวกับการสำรวมจักขุนทรีย์ และวิธีการปิดจักขุนทรีย์ด้วยบานประตูคือสติ ว่าด้วยความสำรวมในจักขุนทรีย์และการเข้าใจธรรม ในการปรากฏ…

…ือเอาอนุพยัญชนะ” อภิชฌาโทมนัสทั้งหลาย ธรรม ทั้งหลายอันเป็นบาปเป็นกุศล จะพึงไหลไปตามภิกษุผู้ไม่สำรวม จักขุนทรีย์อยู่ เพราะเหตุไม่สำรวมจักขุนทรีย์อันใด ย่อมปฏิบัติเพื่อปิด กั้นเสียซึ่งจักขุนทรีย์นั้น รักษาจักขุนทร…

…ษุไม่ให้ละเมิดศีลและการรักษาวินัย อาทิเช่น การไม่ถือเอานิมิตและอนุพยัญชนะ โดยมีการยกตัวอย่างการรักษาจักขุนทรีย์และอารมณ์ที่เกี่ยวข้องกับการฟังหรือเห็นต่าง ๆ เพื่อให้ภิกษุมีความระมัดระวังและสำรวมตนในธรรม

…นต์ คือทำการนึก ดุจกล่าวว่า นี้ชื่ออะไร ฯ บทว่า ปสฺสนต์ แปลว่า เห็นโดยประจักษ์ฯ มีคำถามสอดเข้ามาว่า จักขุนทรีย์เท่านั้น ยัง กิจคือการเห็นให้สำเร็จโดยพระบาลีว่า เห็นรูปด้วยนัยน์ตา ไม่ใช่ วิญญาณมิใช่หรือ ฯ แก้ว่า …

ในบทวิเคราะห์การเห็นรูปของจักษุในอภิธัมมัตถสังคหบาลี พบว่าการเห็นเกิดจากการทำงานร่วมกันของจักขุนทรีย์และวิญญาณ ซึ่งการเห็นรูปต้องการปัจจัยเช่นแสงสว่าง หากขาดปัจจัยนี้การเห็นจะไม่เกิดขึ้น แม้ว่ารูปอื่นๆ…

…ับนั้น การได้เฉพาะซึ่งอริยภูมิ ย่อมมีด้วยการกำหนดรู้ธรรมอันเป็นภายใน เพราะเหตุนั้น พระองค์จึงทรงแสดงจักขุนทรีย์เป็นต้นซึ่งนับเนื่องด้วยอัตภาพก่อน 2. ก็อัตภาพนั้นอาศัยธรรมใด ย่อมถึงการนับว่า เป็นหญิง หรือเป็นชายเ…

บทความนี้สำรวจลักษณะความสัมพันธ์ของอินทรีย์ทั้ง 22 ในลำดับเทศนา โดยเริ่มจากการทำความเข้าใจเกี่ยวกับอัตภาพ ทั้งหญิงและชาย ไปจนถึงการศึกษาอิตถินทรีย์และปุริสินทรีย์. การแสดงความสัมพันธ์ของอินทรีย์ที่กล่

“ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้อยู่ด้วยความไม่ประมาทอย่างไร ภิกษุ สำรวมจักขุนทรีย์อยู่ จิตก็ไม่แส่ไปในรูปทั้งหลายที่พึงรู้แจ้งด้วยจักษุ ภิกษุนั้น มีจิตไม่แส่ไปแล้ว ปราโมทย์ก็เกิด เมื…

…กษุมีหน้าที่ในการสำรวมใจและไม่ประมาท โดยมีวิธีการต่าง ๆ ที่ช่วยให้จิตตั้งมั่น เช่น การระมัดระวังด้วยจักขุนทรีย์ โดยไม่แส่ไปในรูปต่าง ๆ และสำรวมด้วยลิ้นและใจ ซึ่งทำให้เกิดความสุขและสงบ เมื่อจิตตั้งมั่น ธรรมก็ตั้ง…

…มูลมลทิน 32. พระทนต์ขาวดุจดังสีสังข์ 33. พระทนต์เกลี้ยงสนิทมิได้เป็นริ้วรอย 34. พระอินทรีย์ทั้ง 5 มีจักขุนทรีย์ เป็นต้น งามบริสุทธิ์ทั้งสิ้น 35. พระเขี้ยวทั้ง 4 กลมบริบูรณ์ 36. ดวงพระพักตร์มีสัณฐานยาวสวย 37. พระ…

เนื้อหาอธิบายลักษณะของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่มีความงดงามทั้งมวล หน้าตาที่สูงส่งของพระองค์และพระนาสิกที่มีรูปทรงสวยงาม รวมถึงพระโอษฐ์ที่มีความสวยงามและบริสุทธิ์ พระทนต์ที่ขาวสะอาดและโค้งงาม พระเขี้ยวที่

…ิต ไม่ถืออนุพยัญชนะได้ ก็เพราะมีสติ กำกับใจ มีสติคุ้มครองใจไม่ให้คิดเรื่องไร้สาระ นั่นคือมีสติ สำรวมจักขุนทรีย์ แต่ถ้าสำรวมไม่ได้ คือหยุดความคิดไม่ได้ เกิดชอบใจหรือพอใจรูปที่ตนเห็น ก็จะเกิดอภิชฌา คือ ความ ๑๗๙

บทความนี้อธิบายความสำคัญของการรักษามนินทรีย์และการสำรวมจิตใจให้พ้นจากการครอบงำของอภิชฌาและโทมนัส โดยชี้ให้เห็นถึงการคุ้มครองทวารในอินทรีย์ เช่น การใช้สติในการมองเห็นสิ่งต่าง ๆ โดยไม่ปรุงแต่งหรือกำหนดค

… ไม่เก็บไปคิดนึกปรุงแต่งวิพากษ์วิจารณ์ ต่อไปอีก เพราะจะทำให้กิเลสกามเฟื่องฟูขึ้นในใจ - ະ กยง “สํารวมจักขุนทรีย์” โดยรูปศัพท์ แปลว่า “สำรวมตา” แต่ทั้งนี้มิได้หมายความว่าจะต้องปิดตาเพื่อไม่ดูอะไร เพราะ เป็นสิ่งที่…

บทความนี้พูดถึงการไม่ถืออนุพยัญชนะซึ่งคือการไม่ยึดถือสิ่งเล็กน้อยที่เกิดจากอายตนะภายนอก อาทิ ลักษณะของมือ เท้า หรือการพูด โดยการใช้สติเป็นเครื่องป้องกันความคิดและการปรุงแต่งที่อาจนำไปสู่กิเลส การสำรวม

…ือ ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เห็นรูปด้วยจักษุแล้ว ไม่ถือ นิมิต ไม่ถืออนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อ สํารวมจักขุนทรีย์ (สํารวมตา) ที่เมื่อไม่สำรวม แล้วจะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันลามก คือ อภิชฌา และโทมนัสครอบง่า... ภิกษุฟ…

ภิกษุในธรรมวินัยนี้ต้องไม่ถือรูปลักษณ์หรือเสียงใดๆ เพื่อหลีกเลี่ยงอกุศลธรรม เช่น อภิชฌาและโทมนัส ด้วยการสำรวมและปกป้องอินทรียทั้งหลาย เพื่อการมีความสุขที่ปราศจากกิเลส ความสำรวมในอินทรีย์จะช่วยให้ผู้ปฏ

…พิตร ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เห็นรูปด้วยจักษุแล้ว ไม่ถือนิมิต ไม่ถืออนุพยัญชนะ เธอย่อม ปฏิบัติเพื่อสำรวมจักขุนทรีย์ ที่เมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันลามก คืออภิชฌาและ โทมนัสครอบงำนั้น ชื่อว่ารักษาจักขุน…

บทความนี้กล่าวถึงหลักการของอินทรียสังวรในธรรมวินัย และความสำคัญของการรักษาจักขุนทรีย์และมนินทรีย์ โดยภิกษุจะต้องฝึกจิตให้มีสติสัมปชัญญะในทุกกิจกรรมทั้งการเดิน การทาน การนั่ง การพูด เพื่…

…มิต ไม่ถืออนุพยัญชนะได้ ก็เพราะมีสติ กำกับใจ มีสติคุ้มครองใจไม่ให้คิดเรื่องไร้สาระ นั่นคือมีสติสำรวมจักขุนทรีย์ แต่ถ้าสำรวมไม่ได้ คือหยุด ความคิดไม่ได้ เกิดชอบใจหรือพอใจรูปที่ตนเห็น ก็จะเกิดอภิชฌา คือ ความโลภอยา…

เนื้อหาเกี่ยวกับการสำรวมมนินทรีย์ที่ทำให้ใจปลอดจากทุกข์และกิเลส โดยการมีสติคุ้มครองใจในการรับรู้ต่างๆ ทั้งนี้ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ชี้แนะแนวทางการรักษามนินทรีย์เพื่อหลีกเลี่ยงจากอภิชฌาและโทมนัสที่เป็

…แต่ว่าเห็น ไม่เก็บไปคิดนึกปรุงแต่งวิพากษ์วิจารณ์ต่อไปอีก เพราะจะทำให้กิเลสกามเฟื่องฟูขึ้นในใจ “สำรวมจักขุนทรีย์” โดยรูปศัพท์ แปลว่า “สำรวมตา” แต่ทั้งนี้มิได้หมายความว่าจะต้องปิดตา เพื่อ ไม่ดูอะไร เพราะเป็นสิ่งที…

บทความนี้พูดถึงความหมายของการเห็นและฟังผ่านจักษุและโสตที่สัมพันธ์กับวิญญาณ รวมถึงการสำรวมจักษุนทรีย์ด้วยสติ เพื่อหลีกเลี่ยงการถือนิมิตและอนุพยัญชนะ ซึ่งอาจก่อให้เกิดกิเลส และอธิบายถึงอกุศลธรรมอันลามก

…บพิตร ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เห็นรูปด้วยจักษุแล้ว ไม่ถือนิมิต ไม่ถืออนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมจักขุนทรีย์ (สำรวมตา) ที่เมื่อไม่สำรวมแล้วจะเป็นเหตุ ให้อกุศลธรรมอันลามก คือ อภิชฌา และโทมนัสครอบงำ... ภิกษุฟัง…

เนื้อหาเกี่ยวกับคำศัพท์ต่างๆ ในการปฏิบัติธรรมที่เกี่ยวข้องกับอินทรียสังวรศีล ซึ่งพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ให้คำแนะนำเกี่ยวกับการสำรวมระวังอายตนะทั้ง 6 ได้แก่ ตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ โดยมีการเปิดรับอารม

…ีย์ทั้งหลาย เธอเห็นรูปด้วยจักษุแล้ว จงอย่าถือเอาโดยนิมิต อย่าถือเอาโดยอนุพยัญชนะ จงปฏิบัติเพื่อสำรวมจักขุนทรีย์ อันมีการเห็นรูปเป็นเหตุ ซึ่งบุคคลผู้ไม่สำรวมอยู่ จึงถูกอกุศลบาปธรรมคืออภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ จงรั…

บทนี้เสนอการฝึกอบรมภิกษุในพระพุทธศาสนา โดยคำนึงถึงการรักษาศีลและความสำรวมในอินทรีย์แต่ละด้าน เช่น การเห็น การได้ยิน การลิ้มรส พร้อมกับการฝึกปฏิบัติเพื่อให้มีสติสัมปชัญญะในทุกขณะ รวมถึงการเลือกที่พักสง

…ยู่ในอาการสักแต่ว่าเห็น ไม่เก็บเอาไปนึกคิด ปรุงแต่งต่อไป เพราะจะทำให้กิเลสเฟื่องฟูขึ้นในใจได้ “สำรวมจักขุนทรีย์” แปลว่า “สำรวมตา” แต่ไม่ได้หมายความว่าให้ปิดตาไม่ต้องดูอะไร เพราะ เป็นสิ่งที่เป็นไปได้ยาก แต่หมายถึ…

เนื้อหาเน้นการสำรวมใจไม่ให้ถูกอนุพยัญชนะและกิเลสเข้าครอบงำ โดยยกกล่าวถึงข้อสอนจากพระพุทธองค์เรื่องอภิชฌาและโทมนัสซึ่งส่งผลต่อความทุกข์ใจ ใจที่ไม่สำรวมย่อมมีโอกาสเผชิญกับความทุกข์หลายรูปแบบ การพิจารณาแ

…ีย์ทั้งหลาย เธอ เห็นรูปด้วยจักษุแล้วจงอย่าถือเอาโดยนิมิต อย่าถือเอาโดยอนุพยัญชนะ จงปฏิบัติเพื่อสำรวมจักขุนทรีย์ อันมีการเห็นรูปเป็นเหตุ ซึ่งบุคคลผู้ ไม่สำรวมอยู่ จึงถูกอกุศลบาปธรรมคืออภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ จง …

ขั้นตอนที่ 2 ในการปฏิบัติธรรมตามคำสอนของพระพุทธเจ้า คือการคุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหก ได้แก่ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ เพื่อป้องกันการเกิดอกุศลบาปธรรมอย่างอภิชฌาและโทมนัส การรักษาความสำรวมในอินทรีย์ไม่ใ