ปัญจ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 20 / 34

…ณามลกขนมตฺตสฺส จ ทสฺสเนน ขณ วเสน จาติ เอเกกสฺมึ ขนเธ ปจฺจยวเสน จตุธา ขณวเสน เอกธา จาติ ปญฺจธา อุทย์ ปัญจธา วยนฺติ ทสทสอุทยพพยทสฺสนาเสน สมปญฺญาสากาเรหิ อุทยพพยญาเณน อุทยพพย์ สมนุปสฺสนฺตสฺส อารทธวิปสฺสกสฺส …

บทความนี้กล่าวถึงอภิธรรมและแนวทางการเรียนรู้การปฏิบัติผ่านวิปัสสนา เพื่อเข้าใจธรรมชาติของรูปและนาม พร้อมทั้งพูดถึงสมุทยาและนิโรธ การสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับอารมณ์ความรู้สึกและการศึกษาพื้นฐานของอนุปัสส

…ันตีรณจิต สหรคตด้วยโสมนัส ๑ สันตีรณจิต สหรคตด้วยอุเบกขา ๑ ชื่อว่า กุศลวิบากอเหตุกจิตฯ จิต ๓ นี้ คือ ปัญจทวาราวัชชนะ สหรคตด้วยอุเบกขา ๑ มโนทวาราวัชชนะ สหรคตด้วยอุเบกขาเช่นกัน ๑ หสิตุปบาทจิต สหรคตด้วยโสมนัส…

ในหน้าที่ 3 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี อธิบายถึงประเภทของจิตที่มีอยู่และการจัดกลุ่มจิตที่สัมพันธ์กับอุเบกขาและโสมนัส จิตที่ถูกแบ่งออกเป็น 18 ประเภท รวมถึงกุศลวิบากจิต และความสัมพันธ์กับกรรมประเภทต่างๆ นอก

… ๑ ทุติยฌานกุศลจิต ประกอบด้วยวิจาร ปีติ สุข และเอกัคคตา ๑ ตติยฌานกุศลจิต ประกอบด้วยสุขและเอกัคคตา ๑ ปัญจมฌานกุศลจิต ประกอบด้วยอุเบกขาและเอกัคคตา ๑ ชื่อว่า รูปาวจรกุศลจิต ฯ จิตทั้ง ๕ นี้ คือ ปฐมฌานวิบากจิต…

…การศึกษาจิต 5 ประเภทในอภิธัมมัตถสังคหบาลี ซึ่งรวมถึงปฐมฌานกุศลจิต, ทุติยฌานกุศลจิต, ตติยฌานกุศลจิต, ปัญจฌานกุศลจิต และรูปาวจรกุศลจิตโดยแสดงให้เห็นถึงลักษณะต่างๆ เช่น วิตก, วิจาร, ปีติ, สุข และเอกัคตา รวมถ…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 6 ปัญจมฌานกิริยาจิต ประกอบด้วยอุเบกขาและเอกัคคตา ๑ ชื่อว่า รูปาวจรกิริยาจิต ฯ กุศลจิต วิบากจิต และกิริยาจิ…

หน้า 6 จากอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา อธิบายถึงปัญจมฌานกิริยาจิตรวมถึงกุศลจิต วิบากจิต และการแตกต่างของรูปาวจรจิตประเภทต่างๆ ที่แสดงถึงความสัมพันธ์ในด้…

…ัตติมรรคจิต ประกอบด้วยปีติ สุข และ เอกัคคตา ๑ จตุตถฌานโสดาปัตติมรรคจิต ประกอบด้วยสุข และ เอกัคคตา ๑ ปัญจมฌานโสดาปัตติมรรคจิต ประกอบด้วยอุเบกขา และ เอกัคคตา ๑ ชื่อว่า โสดาปัตติมรรคจิต และสกทาคามิมรรคจิต อน…

บทความนี้กล่าวถึงการแบ่งประเภทของจิตตามอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยอธิบายถึงจิต 5 ประเภทที่เป็นส่วนประกอบของฌานต่างๆ ทั้งปฐมฌานและอนุตตรจิต รวมถึงการใช้งานจริงในด้านจิตวิญญาณ การศึกษาเหล่านี้สำคัญในทางธรรม

…าม ต่างแห่งกิจในอธิการแห่งอเหตุกะ ท่านอาจารย์จึงกล่าวคำมีอาทิว่า อุเปกขาหคติ ดังนี้ ฯ จิตที่ชื่อว่า ปัญจทวาราวัชชนะ เพราะอรรถว่า รำพึงถึงอารมณ์ที่กระทบวารทั้ง ๕ ๕ มีจักขุทวารเป็นต้น คือกระทำ การคำนึงในอาร…

เนื้อหาอธิบายเกี่ยวกับอเหตุกิริยาจิตและความหมายในบริบทของอภิธัมมัตถสังคหบาลี รวมถึงผสมผสานแนวคิดเกี่ยวกับจิตและธรรม โดยมีการกล่าวถึงการศึกษาต่าง ๆ ที่เชื่อมโยงกับความเป็นไปของวิบากและจิตในทางปฏิบัติซึ

…ะการ ๕ อย่าง ด้วยความต่างแห่งการประกอบด้วยองค์ฌาน ท่านอาจารย์จึงกล่าวคำว่า วิตกก ฯลฯ สหิต เป็นต้นฯ [ปัญจกฌานจิต] ปฐมฌานกุศลจิต ประกอบด้วยธรรมเหล่านี้ คือ วิตก ๑ วิจาร ๑ ปีติ ๑ สุข ๑ เอกัคคตา ๑ จึงชื่อว่า …

เนื้อหานี้อธิบายถึงจิตในกามภพและประเภทต่างๆ ของจิต โดยแบ่งเป็นจำนวน ๕๔ รวมทั้งอธิบายถึงธรรมที่เกี่ยวข้องกับอกุศลวิบากและกุศลวิบาก เช่น อกุศลจิตและกุศลจิต พร้อมรายละเอียดของปฐมฌานกุศลจิตที่ประกอบด้วยธร

…เกิดแล้วด้วยสามารถแห่งความเป็นไปเนือง ๆ ในสันดานแห่งจิตมีวิตก ชื่อว่าความคุ้นเคยในอธิการนี้ ฯ อนึ่ง ปัญจวิญญาณแม้ไม่มีวิตก ก็ขึ้นสู่อารมณ์ได้ ด้วยกำลังแห่งวัตถุกับ อารมณ์กระทบกัน และทุติยฌานเป็นต้น ย่อมขึ…

เนื้อหานี้พูดถึงการเข้าใจจิตและอารมณ์ โดยการเปรียบเทียบการเข้าถึงพระราชวังของชาวบ้านกับจิตที่สามารถขึ้นสู่อารมณ์ได้ถึงแม้ไม่มีวิตก นอกจากนี้ยังอธิบายถึงความสำคัญของวิตกและวิจารในกระบวนการจิตภาวนา ซึ่ง

…พท์ ในบทว่า ปญฺจปิ นี้ ท่านรวบรวมนัย ที่ต่างกัน มีอาทิอย่างนี้ว่า นวกนัยล้วน ๆ ด้วยอำนาจจตุกกนัยและ ปัญจกนัย นวกนัย ๔ หมวด เพราะท่านแสดงประกอบนวกนัยล้วน ๆ นั้น ด้วยหมวด ๔ แห่งปฏิปทา ด้วยอำนาจการปฏิบัติลำบ…

บทที่ 55 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี รวมประเด็นต่างๆ เกี่ยวกับนวกนัยและความแตกต่างในวิบากจิตที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติของพุทธศาสนา เช่น การเข้าใจอารมณ์และปฏิปทาที่ส่งผลต่อการบรรลุธรรม รวมถึงการแสดงออกของจิ

…หลาย เฉพาะด้วงหนึ่ง ๆ ตามสมควรแก่การประกอบ ฯ [อธิบายเจตสิกประกอบกับจิต] กามาวจรจิต ๔๔ ชื่อว่าเว้นทวิปัญจวิญญาณ เพราะอรรถว่า ทวิปัญจวิญญาณ ถูกกามาวจรจิต ๔๔ เหล่านี้เว้นเสีย เพราะไม่มีวิตก โดยสภาพ หรือว่ากา…

…มพันธ์ระหว่างเจตสิกกับจิต โดยเฉพาะเจตสิกที่ไม่สามารถแยกจากจิตได้ เช่น กามาวจรจิต ๔๔ ที่ถูกเว้นโดยทวิปัญจวิญญาณ และวิตกที่เกิดขึ้นในหญิงเหล่านั้น รวมถึงการอธิบายประเด็นต่างๆ เช่น วิจารย、อธิโมกข์、วิริยะ และ…

… ก็ความต่างแห่งฐานของกิจเหล่านั้น พังทราบโดย ๑๐ ฐาน ด้วยอำนาจแห่งปฏิสนธิฐาน ภวังคฐาน อาวัชชนฐาน และ ปัญจวิญญาณฐานเป็นต้นฯ บรรดากิจเหล่านั้น จิต ๑๕ คือ สันตีรณ จิตที่สหรคตด้วยอุเบกขา ๒ มหาวิบากจิต ๘ และรูป…

เนื้อหานี้อธิบายถึงประเภทต่างๆ ของอกุศลและกุศล โดยระบุตัวอย่างของจิตที่ถูกแบ่งตามเหตุและกิจต่างๆ เช่น โลภะ โทสะ โมหะ รวมถึงกิจที่สัมพันธ์กับจิตประเภทต่างๆ และรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับการจำแนกจิตตาม

…อเกกาลัมพนะ เพราะอรรถว่า จิตเหล่านี้มี อารมณ์ได้ทีละอย่าง บรรดาอารมณ์มีรูปเป็นต้น ๆ ที่ชื่อว่ารูปาท ปัญจาลัมพนะ เพราะอรรถว่า มีอารมณ์ ได้ทั้ง ๕ อย่างมีรูปเป็นต้น ฯ บทว่า เสสานิ ได้แก่กามาวจรวิบากจิต ๑๑ นอ…

ในหน้าที่ 133 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา จะมีการกล่าวถึงการทำความเข้าใจในกรรมและกรรมนิมิต การอธิบายของสถานะกรรมว่าเป็นอะไรและมีอารมณ์อย่างไร ทั้งนี้ยังมีการจัดแบ่งประเภทของจิตและ

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 137 สามารถแห่งกามาวจรวิบาก ๒๓ ปัญจทวาราวัชชนะ ๑ หสนจิต ๑ ย่อม มีในอารมณ์เล็กน้อย คือในอารมณ์เป็นกามาวจรอย่างเดียว ฯ แท้จริง กามาวจรชื่…

ในบทนี้กล่าวถึงกามาวจรวิบากที่มีในอารมณ์เล็กน้อยและการสำรวจวัตถุสังคหะ ที่บ่งบอกว่า วัตถุเป็นที่อยู่อาศัยของจิตและเจตสิน องค์ประกอบของจิต ๖ ดวงในมหัคคตะถูกแสดงให้เห็นว่ามีอำนาจน้อยกว่าด้วย โดยเฉพาะการ

…วิญญาณวิถี ๑ ชิวหาวิญญาณวิถี ๑ กาย- วิญญาณวิถี ๑ มโนวิญญาณวิถี ๑ ฯ พังทราบวิสัยสวัติ 5 ประการ คือ ในปัญจทวารมี ๔ คือ อติมหันตะ ๑ มหันตะ ๑ ปริตตะ ๑ อติปริตตะ ๑ แต่ในมโนทวารมี ๒ คือ วิภูตะ ๑ อวิภูตะ ๑ ๆ คือ…

บทความนี้สำรวจเกี่ยวกับอารมณ์และวิญญาณ ตามหลักอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยแบ่งปันข้อมูลเกี่ยวกับวิญญาณ 6 ประการและวิถี 5 ประการที่เชื่อมโยงกับอารมณ์ การทำงานของจิตและขณะจิตที่มีผลต่อการรับรู้และการตอบสนองต

…เกิด ฯ วิสัยปวัติที่เป็นอารมณ์แห่งวารทั้ง ๔ คือ ตทาลัพพนวาร ชวนวาร โวฏฐัพพนวาร และโมฆวาร ตามลำดับใน ปัญจทวาร แม้โดยประการทั้งปวง คือ ในจักขุทวารและในโสตทวาร เป็นต้นก็อย่างนั้น บัณฑิตพึงทราบโดยประการ ๔ อย่…

เนื้อหานี้อธิบายเกี่ยวกับวิถีจิตตุปบาทและภวังคบาต ในการศึกษาอภิธัมมัตถ โดยนำเสนอความยาวของจิต อารมณ์ และการเกิดขึ้นของอติมหันตารมณ์ต่อเนื่องถึงภวังคบาต และความสัมพันธ์กับอารมณ์ที่หลากหลาย รวมถึงการวิเ

…ปวัตินับแห่งวิถีจิตในมโนทวาร ในวิสัยปวัติสังคหะนี้ ก็บรรดาอารมณ์มีอนิฏฐารมณ์เป็นต้นนี้ ในอนิฏฐารมณ์ ปัญจวิญญาณ สัมปฏิจฉันนะ สันตีรณะ และตทาลัมพนะ เป็นอกุศล วิบากเท่านั้น แม้ในทวารทั้งปวง ฯ ในอิฏฐารมณ์เป็น…

เนื้อหาในหน้านี้กล่าวถึงการศึกษาอภิธัมในส่วนของอัปปนาและความสัมพันธ์กับกุศลและอกุศล โดยเฉพาะการแบ่งประเภทอัปปนาตามที่เกี่ยวข้องกับบ่อนบุญและจิตวิญญาณ เช่น อัปปนาที่เกิดจากโสมนัสรวมถึงการวิเคราะห์หลักก

… เป็นอารมณ์ของวาระทั้ง ๔ ก็จะเป็น คำที่ถือเอาไม่ดี (กล่าวไว้ไม่ดี) ฉะนี้แล ฯ วิถีจิตเมื่อเกิดขึ้นใน ปัญจทวารตามสมควร คือตามสมควรแก่ทวารนั้น ๆ ตามสมควรแก่ ปัจจัยนั้น ๆ และตามสมควรแก่อารมณ์เป็นต้นนั้น ๆ ย่อ…

เนื้อหานี้กล่าวถึงการศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะในด้านวิถีจิตและอารมณ์ที่เกิดขึ้นในปัญจทวาร โดยเฉพาะการพิจารณาโมฆวารและอติปริตตารมณ์ โดยมีการอธิบายถึงความเหมาะสมของการเกิดขึ้นของจิตและอาร…

…ุตตระ เว้นผลอันเลิศ วิบาก และกิริยา เกิดต่อจากุศลชวนะทั้งคู่ที่ มีเหตุ ๓ ซึ่งสหรคตด้วยโสมนัส, อัปปนาปัญจมฌาน ๑๒ (เว้นผลอัน เลิศ วิบาก และกิริยา) อย่างนั้นเหมือนกัน เกิดจากอุเบกขาชวนะ คือต่อจากกุศลชวนะมีเห…

ข้อความนี้อธิบายเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นไปที่การเกิดของกิริยาชวนะในรูปแบบต่าง ๆ และวิเคราะห์ผลทั้ง ๓ ที่เกิดในวิถีสมาบัติ เช่น สุขปุญญมหา อัปปนา ของกิริยาชวนะที่สั

…ป็นไปในภูมิแห่งทุติยฌาน เหมือนอย่างนั้น ๆ วิบากแห่งจตุตถฌาน ย่อมเป็นไปในภูมิแห่งตติยฌาน ฯ วิบากแห่ง ปัญจมฌาน ย่อมเป็นไปในภูมิแห่งจตุตถฌาน ด้วยอำนาจแห่งปฏิสนธิ ภวังค์ และจุติ ฯ แต่สำหรับพวกอสัญญีสัตว์ มีรู…

ในบทนี้ได้พูดถึงวิบากแห่งฌานและปฏิสนธิ 5 อย่าง ที่สร้างขึ้นจากการมีรูป และอายุของพรหมแต่ละชั้น กล่าวถึงการจัดแบ่งอายุของพรหมแต่ละกลุ่มตามจำนวนกัลป์ และรายละเอียดเกี่ยวกับปฏิสนธิ ที่เกี่ยวข้องกับอำนาจแ

…ปณีตฌาน ดังนี้แล ฯ พอทีไม่ต้องกล่าวให้ชักช้านัก ฯ က สองบทว่า ปญฺจมชฺฌานํ ภาเวตวา ความว่า บุคคลเจริญ ปัญจมฌานแม้ทั้ง ๓ ที่ยังไม่ถึงความเป็นอภิญญา (ที่ยังไม่ได้ชื่อว่า อภิญญา) (ย่อมเกิดในชั้นเวหัปผลา) ฯ แต่…

…มีการกล่าวถึงการเจริญฌาน โดยเฉพาะมัชฌิมฌานและปณีตฌาน ซึ่งเป็นส่วนสำคัญในการเข้าถึงอภิญญา จากการเจริญปัญจมฌาน บุคคลสามารถพัฒนาจิตถึงขั้นวิญญาณได้ ที่สำคัญคือการทำความเข้าใจเกี่ยวกับการทำและการเจริญภาวนาที่…