อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา
…ัยแก่ผลอันเป็นปัจจุบัน ตามอำนาจแห่งอวิชชา
และสังขารทั้ง ๒ ซึ่งท่านกล่าวไว้แล้วโดยย่อว่า อตีเต เหตโว ปญฺจ
(เหตุในอดีต ๕), และ (ตามอำนาจ) แห่งตัณหา อุปาทาน และ
ภพทั้ง ๓ ที่ท่านถือเอา ด้วยอำนาจแห่งการประมวล …
บทความนี้เป็นการวิเคราะห์หลักธรรมเกี่ยวกับอวิชชา ตัณหา และอุปาทานในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยเน้นถึงการเกิด ความแก่ และความดับของวิญญาณ รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างอดีต ปัจจุบัน และอนาคตตามอำนาจของเหตุทั้งส