Mobile Versionชาดก 500 ชาติ
สุราปานชาดก-ชาดกว่าด้วยโทษของการดื่มสุรา
ชาวนาทั้งหลายพากันต้อนรับองค์พระศาสดาซึ่งเสด็จผ่านมา ณ นิคมภัททวติกาเมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จจำพรรษา ณ กรุงสาวัตถีแล้วได้เสด็จจาริกไปจนลุถึงนิคมชื่อ ภัททวติกา ขบวนของพระองค์ได้เสด็จผ่านท้องนาซึ่งขณะนั้น
ข้าวกำลังออกรวงเป็นสีทองเหลืองอร่าม ชาวนาและคนเลี้ยงสัตว์ที่อยู่บริเวณนั้นชาวนาต่างพากันกราบทูลทัดทานไม่ให้พระพุทธองค์เสด็จไปยังท่าอัมพะเมื่อเห็นขบวนเสด็จของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็ต่างรีบละจากงานของตนเข้ามากราบไหว้ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าให้ศีลให้พรเหล่าพุทธศาสนิกชนเสร็จแล้วก็ทรงเสด็จสู่ท่าอัมพะ แต่กลุ่มชาวบ้านก็ได้ห้ามไว้
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้พักอาศัยยังอาศรมซึ่งเป็นที่อยู่ของพญานาคอัมพติฏฐกะ“ ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ขอพระผู้มีพระภาคเจ้าอย่าได้เสด็จไปสู่ท่าอัมพะเลยพระเจ้าค่ะ ” “ อาศรมของชฎิลที่ท่าอัมพะ มีนาคอัมพติฏฐกะมีพิษร้ายมากนะเพค่ะ ” “ ชาวบ้านที่นี่ต่างหวาดกลัวกันทั่ว ไม่มีใครกล้าไปที่นั่นเลยพระเจ้าค่ะ ”
พระสาคตเถระได้ปูอาสนะนั่งบนที่อยู่ของพญานาค“ พระองค์อย่าเสด็จไปเลยพระเจ้าค่ะ พิษร้ายของนาคตัวนั้นจะเบียดเบียนพระองค์ได้ ” แม้ชาวบ้านจะกราบทูลห้ามถึงสามครั้งสามครา พระผู้มีพระภาคเจ้าก็ทำเป็นเหมือนไม่ทรงได้ยินคำของคนเหล่านั้น ทรงเสด็จไปยังท่าอัมพะดังเดิม
พญานาคอัมพติฏฐกะมีความโกรธแค้นมากที่มีคนมานั่งทับพื้นที่ที่ตนอาศัยอยู่เมื่อทรงเสด็จถึงท่าอัมพะ ไม่ห่างนิคมอัมพะวติกาขบวนเสด็จของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้พัก ณ อาศรมที่เป็นที่อาศัยของพญานาคอัมพติฏฐกะครั้งนั้นพระสาคตเถระเป็นพุทธอุปัฏฐากได้ปูอาสนะและได้นั่งบนที่อยู่ของพญานาคนั้น
พญานาคอัมพติฏฐกะได้พ่นไฟจากใต้ดินขึ้นมายังจุดที่พระสาคตเถระและเหล่าสาวกนั่งอยู่นาคอัมพติฏฐกะรู้สึกโกรธมากด้วยคิดว่าถูกมนุษย์ปุถุชนลบหลู่ “ มันจะมากไปแล้วนะ มนุษย์หน้าไหนมาผยองกับข้าต้องเจอดีสักหน่อยแล้ว ” พญานาคบังหวนควันพวยพุ่งออกมาจากใต้ดิน เหล่าภิกษุถูกกลบบังไปด้วยควันของพญานาคตัวร้ายควันพิษและไฟของพญานาคไม่สามารถทำอันตรายต่อพระสาคตเถระได้“ แย่แล้ว ควันมาจากไหนกันนี่ หรือว่าจะเป็นอย่างที่ชาวบ้านบอก เราโดนพิษของเจ้าพญานาคนั้นเข้าแล้ว ” “ โอ้ย หายใจไม่ออก ควันเต็มไปหมดเลย ”ควันที่เกิดจากพญานาคนั้น ไม่ได้ทำให้พระสาคตะเถระตกใจแต่อย่างใด พระเถระได้แก้เผ็ดเจ้าพญานาคนั้นด้วยการบังหวนควันลงไปในใต้ดินเช่นกันด้วยเดชของพระสาคตเถระทำให้นาคอัมพติฏฐกะสงบลงได้“ เจ้าพญานาคเอ๋ย เจ้าทำอะไรเราไม่ได้หรอก อย่ามาอวดเก่งนักเลย ” นาคอัมพติฏฐกะเมื่อไม่สามารถทำอะไรพระสาคตะเถระได้ก็ยิ่งบันดาลความโกรธขึ้นไปอีกมันพ่นไฟให้ลุกไหม้ออกมาจากพื้นดิน “ หนอย เจ้ามนุษย์ไม่รู้ที่ต่ำที่สูง บังอาจลองดีกับข้าใช่ไหม คราวนี้พวกแกไม่เจอแค่ควันหรอก นี่แน่ะ ”
พระนครโกสัมพี“ คราวนี้ถึงกับพ่นไฟเลยเหรอ ที่ผ่านมามีแต่คนหวาดกลัวเจ้าสินะ ครั้งนี้แหละเราจะเป็นผู้กำราบเจ้าเอง ” เดชของนาคข่มพระเถระไม่ได้ แต่เดชของพระเถระ
ข่มนาคได้ เจ้าพญานาคส่งเสียงร้องครวญครางอย่างเจ็บปวด ด้วยเดชของพระสาคตะเถระทำให้นาคอัมพติฏฐกะสงบลง ไม่โกรธเกรี้ยวได้สติพระศาสดาทรงเสด็จมายังนครโกสัมพีจากนั้นพระเถระก็ทรงอาราธนาศีลให้นาคดำรงในสรณะศีลได้ ฝ่ายพระบรมศาสดาประทับอยู่ ณ นิคมภัททวติกาตามพระพุทธอัธยาศัยแล้วได้เสด็จไปสู่พระนคร
โกสัมพี เรื่องราวที่พระสาคตะเถระกำราบนาคแผ่ไปทั่วชนบท เมื่อขบวนเสด็จของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้เสด็จถึงโกสัมพี ฝูงชนชาวพระนครกระทำการ
ต้อนรับพระศาสดา
ชาวบ้านต่างพากันสอบถามถึงสิ่งของที่พระสาคตะต้องการเพื่อที่ตนจะได้จัดมาถวายพากันถวายบังคมพระองค์แล้วก็เลยไปสำนักพระสาคตะเถระ “ ข้าแต่พระคุณเจ้าผู้เจริญ สิ่งใดที่พระคุณเจ้าได้ด้วยยาก นิมนต์บอกสิ่งนั้น พวกกระผมจะจัดถวายสิ่งนั้นให้จงได้ ” พระสาคตะเถระเมื่อได้กล่าวความต้องการสิ่งใดออกไป แต่ภิกษุฉัพพัคคีภิกษุดื้อรั้นยังไม่สามารถทรงอยู่ในศีลกลับเสนอความต้องการออกไปแทน
ชาวบ้านได้จัดเตรียมสุราแดงไว้ถวายพระเถระและเหล่าภิกษุสงฆ์“ ผู้มีอายุทั้งหลาย สุราสีแดงดั่งเท้านกพิราบ พวกบรรพชิตหาได้ยากนักและก็เป็นของชอบใจด้วย ถ้าพวกท่านเลื่อมใสพระเถระละก็ จัดสุราสีแดงดั่งเท้านกพิราบมาถวายเถิด ” “ ดีแล้วเจ้าค่ะ พวกกระผมจะเร่งรีบเตรียมสุราสีแดงนั้นมาถวายให้จงได้ ” ชาวเมืองโกสัมพีต่างคนต่างจัดเตรียมสุราใสพระสาคตเถระได้ดื่มสุราแดงที่ชาวบ้านได้จัดถวายมีสีแดงดั่งสีเท้านกพิราบไว้ที่เรือนของตน ด้วยหวังว่าจักถวายแด่พระเถระ “ พรุ่งนี้ เราก็จักได้ถวายสิ่งนี้แด่พระเถระแล้ว ท่านเถระคงจะพอใจนี่ก็ถือว่าเราได้ทำบุญที่ยิ่งใหญ่ด้วยสินะ ช่างอิ่มอกอิ่มใจสะเหลือเกิน ” รุ่งเช้าชาวเมืองนครโกสัมพีต่างนิมนต์พระเถระและศิษย์ไปที่เรือนของตน
พระสาคตเถระเมาสุราและได้ล้มลงนอนระหว่างประตูแต่ละบ้านก็พากันถวายสุราใสทุก ๆ เรือน “ นี่เราเป็นอะไรไปนะนี่ โอ้ย ทำไมมันวิงเวียนอย่างนี้ ” พระสาคตะเถระเมาสุราเดินออกจากพระนคร
ล้มลงที่ระหว่างประตูนอนบ่นพร่ำไป “ ฮ่า ฮ่า ฮ่า เวียนหัว โอ้ย โอ้ย นั่งสมาธิ(Meditation)ไม่ไหวแล้วเรา นอนดีกว่า ” พระศาสดาทรงกระทำภัตรกิจแล้ว
เมื่อเสด็จออกจากพระนคร
เหล่าภิกษุประคองพระสาคตเถระเข้าสู่พระอารามทอดพระเนตรเห็นพระเถระนอนด้วยท่าทางนั้น จึงมีดำรัสให้ภิกษุอื่นช่วยประคองพระเถระเข้าสู่พระอาราม เหล่าภิกษุเมื่อประคองพระสาคตเถระมาถึงอารามแล้วก็วางศีรษะของพระเถระ ณ บาทมูลของพระตถาคต แล้วให้ท่านนอน แต่พระเถระกลับนอนเหยียดเท้าไปเฉพาะพระพักตร์พระตถาคตพระสาคตเถระได้นอนหันเท้าไปยังพระพักตร์ของพระตถาคต“ ดูกรภิกษุทั้งหลายความเคารพในเราตถาคตที่สาคตะเคยมีในก่อนนั้น บัดนี้ยังมีอยู่หรือไร ” “ ไม่มีพระเจ้าค่ะ ” “ ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุใดเล่ากำราบพญานาคชื่ออัมพติฏฐกะ ” “ สาคตะเถระพระเจ้าค่ะ ” “ บัดนี้สาคตะยังจะอาจเอื้อมกำราบงูได้หรือ ” “ เรื่องนั้นไม่ได้แน่นอนพระเจ้าค่ะ ”
พระศาสดาได้ชี้ให้เห็นโทษจากการดื่มสุราของพระสาคตเถระ“ ดูกรภิกษุทั้งหลายดื่มสิ่งใดแล้ว ปราศจากความจำได้หมายรู้อย่างนี้ สิ่งนั้นควรที่ภิกษุจะดื่มถึงเพียงนี้หรือไม่เล่า ” พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตำหนิพระเถระแล้วทรงเรียกพวกภิกษุมาทรงบัญญัติสิกขาบทว่าเป็นปาจิตตี ในเพราะดื่มสุราเมรัย แล้วเสด็จจากพระอาสน์เข้าคันถกุฎี เรื่องราวในครั้งนั้นกลายเป็นหัวข้อในการประชุมธรรมสภาพระศาสดาทรงเรียกประชุมภิกษุและทรงบัญญัติสิกขาบทว่าเป็นปาจิตตีในเพราะดื่มสุราเมรัยภิกษุทั้งหลายประชุมกันในธรรมสภา พูดถึงโทษของการดื่มสุราว่า ผู้มีอายุทั้งหลายขึ้นชื่อว่าการดื่มสุรามีโทษใหญ่หลวงถึงกับกระทำให้พระสาคตะผู้ได้นามว่าสมบูรณ์ด้วยปัญญามีฤทธิ์ไม่รู้แม้แต่คุณของพระศาสดา จึงได้กระทำอย่างนั้นพระโพธิสัตย์ได้บังเกิดในตระกูลอุทิจจพราหมณ์ในแคว้นกาสี“ ดูกรภิกษุทั้งหลาย พวกบรรพชิตดื่มสุราแล้วพากันสลบไศลมิใช่แต่ในบัดนี้เท่านั้น แม้ในครั้งก่อนก็ได้เป็นแล้วเหมือนกัน ” องค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ทรงนำเรื่องในอดีตมาสาทกดังต่อไปนี้ ในอดีตกาลครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสี
ประโพธิสัตย์ได้บวชเป็นฤาษีและพำนักอยู่ในหิมวันตประเทศพระโพธิสัตย์บังเกิดในตระกูลอุทิจจพราหมณ์ในแคว้นกาสี เจริญวัยแล้วบวชเป็นฤาษี ได้อภิญญาและสมาบัติประลองฌานพำนักอยู่ในหิมวันตประเทศ
แวดล้อมด้วยอันเตวาสิกประมาณ ๕๐๐ “ นี่ก็ย่างเข้าฤดูฝนแล้ว พวกเรามาอยู่ในป่าแห่งนี้นานแล้วสินะ ที่ไม่ได้ออกไปไหนกันเลย ” “ นั่นสินะ ฝนตก
อย่างนี้ ผลไม้ก็เก็บยากเหลือเกิน
บรรดาศิษย์ของฤาษีได้ปรึกษากันถึงเรื่องที่จะเข้าไปในเมืองช่วงฤดูฝนพวกเราไปขออาจารย์เดินทางไปหมู่บ้านดีไหมนะ ” เหล่าศิษย์ต่างปรึกษาหารือกันแล้วสรุปว่าจะขออนุญาตอาจารย์เดินทางเข้าไปในหมู่บ้าน “ ท่านอาจารย์ขอรับ
พวกเราพากันไปแดนมนุษย์บริโภคของเปรี้ยว ๆ เค็ม ๆ แล้วค่อยมากันเถิด ” “ เราจะคอยอยู่ที่นี่แหละ พวกเธอพากันไปบำรุงร่างกายจนฤดูฝนผ่านไปแล้วจึงพากัน
กลับมาเถิด ”เหล่าศิษย์ทั้ง ๕๐๐ ได้กราบลาท่านฤาษีเข้าไปในกรุงพาราณสีเหล่าเตวาสิกเมื่อกราบลาอาจารย์ไปสู่พระนครพาราณสี ก็พักอยู่ในพระราชอุทยานนั้น ครั้นวันรุ่งขึ้นก็พากันไปเที่ยวภิกขาจารในบ้านภายนอกประตูพระนครได้รับความเกื้อกูลอย่างดี รุ่งขึ้นอีกวันหนึ่งคณะฤาษีทั้ง ๕๐๐ ก็พากันเข้าไปสู่พระนคร พวกมนุษย์พากันชื่นชมถวายภิกษาหารมากมาย “ เหมือนเราได้ทำบุญ
ครั้งใหญ่เลยนะ ไม่ใช่เรื่องง่ายๆ เลยนะเนี่ยที่จะได้ถวายภิกษาหารแด่ฤาษีถึง ๕๐๐ รูปนะเนี่ย ”
เหล่าเตวาสิกของท่านฤาษีได้รับถวายภัตตาหารมากมายจากสาธุชนที่เลื่อมใส“ นั่นสิ แต่ละรูปล้วนน่านับถือ เห็นว่าท่านเพิ่งธุดงค์ออกมาจากป่าหิมพานต์โน่น ต้องตบะแกร่งกล้าแน่ ๆ ” ข่าวฤาษี ๕๐๐ รูปมาจำพรรษาในเมืองต่างถูกเล่าลือ
ออกไปแพร่หลายจนถึงพระราชวัง ครั้งนั้นได้มีทหารเข้าไปกราบทูลพระราชาให้ทรงสดับคุณของฤาษีเหล่านั้น “ ขอเดชะบัดนี้มีฤาษี ๕๐๐ รูป พากันมาจาก
ป่าหิมพานต์ พักอยู่ในพระราชอุทยาน แต่ละรูปล้วนมีตบะกล้า
สาธุชนต่างปลื้มปีติและยินดีที่ได้มีโอกาสถวายภัตตาหารฤาษี ๕๐๐ รูปมีอินทรีย์อันชนะแล้วอย่างเยี่ยม มีศีล ชาวบ้านชาวเมืองต่างพากันถวายภิกษาด้วยความเลื่อมใสศรัทธาพระเจ้าค่ะ ” “ งั้นพาเราไปเถอะ เราจะนิมนต์ให้ฤาษีมาพำนักเสียที่พระอุทยานนี่แหละ ” พระราชาทรงสดับคุณของฤาษีเหล่านั้นแล้วก็เสด็จสู่อุทยาน ทรงนมัสการแล้วกระทำการปฏิสันถานนิมนต์ให้ฤาษีเหล่านั้นอยู่ในพระอุทยาน
๔ เดือนตลอดฤดูฝน
ทหารได้มากราบทูลพระราชาถึงการมาของฤาษี ๕๐๐ รูปนับแต่นั้นฤาษีเหล่านั้นก็พากันฉันในพระราชวังแห่งเดียว พำนักอยู่ ณ พระราชอุทยาน อยู่มาวันหนึ่งในพระนครได้มีงานนักขัตฤกษ์ชื่อว่า สุรานักษัตร์ ชาวเมือง
ล้วนนำสุราอย่างที่ดี ที่ตัวเองมีออกมาดื่มด้วยกันสนุกสนานอย่างเมามาย ครั้งนั้นพระราชาเห็นว่าพวกบรรพชิตหาดื่มสุราได้ยาก จึงรับสั่งให้ถวายสุราอย่างดี
เป็นอันมาก พวกดาบสดื่มสุราแล้วก็เมามายไม่ได้สติ บางพวกลุกขึ้นฟ้อนรำ บางพวกขับร้องบรรดาฤาษีได้พากันดื่มสุราในงานสุรานักษัตร์ด้วยการถวายของพระราชาครั้นฟ้อนรำขับร้องแล้วก็พากันนอนหลับทับบริขาร “ ฮะ ฮะ ฮ่ะ ไม่เคยสนุกเท่านี้มาก่อนเลย อ้าวร้องเพลงอีก เดี๋ยวเราจะฟ้อนรำเอง ฮ่า ฮ่า ฮ่า ” “ โอ้ย เวียนหัวไม่เคยมึนเมาขนาดนี้มาก่อนเลย ” รุ่งเช้าพอสร่างเมา ฤาษีพากันตื่นเห็นอาการอันวิปปริตของตนนั้น ต่างก็ร้องไห้คร่ำครวญ “ โธ่ พวกเราไม่ได้กระทำอันสมควร
แก่บรรพชิตเลย แล้วถ้าอาจารย์รู้จะเสียใจเพียงไร ที่มีศิษย์ทำตัวเยี่ยงนี้ ”
เหล่าศิษย์เตวาสิกของท่านฤาษีได้กลับมาสารภาพถึงการกระทำที่ไม่เหมาะสมของพวกตนเนื่องจากเหตุดื่มสุรา“ เราจากท่านอาจารย์มา พากันมาทำกรรมอันเลวถึงเพียงนี้ ” ฤาษีทั้ง ๕๐๐ รูปพากันทิ้งอุทยานกลับไปป่าหิมพานต์ เมื่อถึงแล้วก็เก็บบริขารไว้พากันไหว้อาจารย์
ผู้เป็นอาจารย์เมื่อเห็นศิษย์กลับมาก่อนหมดฤดูฝนก็แปลกใจ ก็ตรัสถามว่า “ พ่อคุณทั้งหลาย พวกท่านไม่ได้ลำบากด้วยภิกษา พากันอยู่สบายในถิ่นของมนุษย์หรือไฉน
อนึ่งพวกเธอยังจะอยู่ด้วยกันด้วยความสมัครสมานสามัคคีอยู่หรือ ”
พระศาสดาตรัสพระธรรมเทศนาจบแล้วก็ทรงประชุมชาดกแก่เหล่าภิกษุสงฆ์“ ท่านอาจารย์ขอรับ พวกกระผมอยู่กันอย่างสบาย แต่ว่าพวกกระผมได้พากันดื่ม ได้พากันฟ้อนรำ พากันขับร้อง แล้วก็พากันร้องไห้เพราะดื่มสุรา ที่ทำให้
สัญญาวิกฤตเป็นดีแต่มิได้กลายเป็นลิงเสียเลย ” ฤาษีเมื่อได้ยินเรื่องจากศิษย์ก็กล่าวว่า ขึ้นชื่อว่านรชนที่เหินห่างจากการอยู่ร่วมกับครูย่อมเป็นเช่นนี้ได้ทั้งนั้น
ตำหนิดาบสเหล่านั้น แล้วให้โอวาทว่า พวกท่านอย่ากระทำกรรมเห็นปานนี้ต่อไปอีกมีฌาณไม่เสื่อมได้ไปบังเกิดในพรหมโลกแล้วพระศาสดาทรงนำพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ทรงประชุมชาดกว่า
คณะฤาษีในครั้งนั้น ได้มาเป็นพุทธบริษัท
ส่วนศาสดาของคณะ ได้มาเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
พิมพ์บทความนี้
