จิตเจตสิก : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ

…านำอายตนะ คือ สารทุกข้อน ยึดอยู่แล้วไป) ธรรมทั้งปวงนี้ ได้ชื่อว่า อายตนะ ฯ เพราะเป็นที่ส่งต่อ (แห่ง จิตเจตสิก) ฯ เพราะนำอายตนะ (คือ สารทุกข้อนยึดอยู่แล้ว) ไป ฯ โดยนัยดังกล่าวมานี้ [แก้ไขตนิศัพท์โดยโปรย] อีกหนึ…

เนื้อหานี้เกี่ยวกับคำว่า 'อายตนะ' ซึ่งหมายถึงสถานที่ที่จิตเจตสิกใช้ส่งต่ออารมณ์และธรรมต่างๆ โดยมีการนำเสนอความหมายที่หลากหลาย เช่น อายตนะในฐานะสถานที่อยู่ บ่อเกิด แ…

ประโยค - วิชาธรรมวรรณเปล่า ภาค ๓ ตอน ๑ หน้า ๑๒๙ ทวารและอารมณ์มีจักุเป็นต้น ได้ชื่อว่าเป็นเหตุแห่งจิตเจตสิก ทั้งหลายนี้ เพราะเมื่อวาระและอารมณ์เหล่านั้นไม่มี (จิตเจตสิก) ก็ไม่มี ประการ ๑ ธรรมทั้งหลาย (มีจักุ…

ในวิชาธรรมวรรณเปล่า ภาค ๓ ตอน ๑ กล่าวถึงทวารและอารมณ์ตามหลักธรรมว่ามีจักุและรูป เป็นเหตุแห่งจิตเจตสิก การเข้าใจในอายตนะ เช่น สถานที่เกิดและที่อยู่นั้นเป็นสิ่งสำคัญที่บัณฑิตพึงทราบ พร้อมกับอธิบายลักษณะต…

ประโยค - วิถีธรรมเราปท. ภาค ๑ ตอนที่ 267 แห่งจิตเจตสิกทั้งหลายทั้งปวง บัณฑิตพึงรำลึกว่า ชื่อว่าอารมมนปัจจัย [แก่อธิปิติปัจจัย] ธรรมผู้อดหนุนโดยความเป็นใหญ…

ในบทนี้เสนอแนวคิดเกี่ยวกับอารมมนปัจจัยและอธิปิติปัจจัยที่ส่งผลต่อจิตเจตสิก โดยอธิบายว่ามีองค์ประกอบอย่างไร และความสำคัญของฉันทะ วิริยะ จิตตะและวิงสาเป็นอธิปปัจจัยในการพัฒนาธร…

…ุบัน ชื่อว่าดับปัจจัย มุติกา แห่งอัดกิโปจั้นนั้นท่านวงไว้ ประกร ด้วยอานาจแห่งองค์บันทึ มหาดต นามรูป จิตเจตสิก มหากฐูรูบ๋ อายตนะ และ (หทัย) วัตถุ ๑-๒-๒ อที ป. ๔๐/๔๕

ในเอกสารนี้กล่าวถึงขันธ์และความสัมพันธ์ระหว่างจิตและวัตถุที่เป็นปัจจัยตามหลักธรรม โดยเน้นที่การทำความเข้าใจปัจจัยต่างๆ ที่มีผลกระทบต่อการดำรงอยู่ของชีวิต นอกจากนี้ยังระบุถึงแนวคิดที่เกี่ยวข้องกับวิบูฏ

…วียนหลายๆ รอบ ฉะนั้นจิตก็ เกิดขึ้นมากมาย เมื่ออายตนะกระทบกัน เรียกว่าอายตนะนั้นเป็นธรรมชาติที่ยังให้จิตเจตสิกนั้น กว้างขวางเจริญขึ้น พูดถึงจิตแล้วก็ต้องรวมเจตสิกด้วย เพราะมันเกิดร่วมกัน อีกลักษณะหนึ่ง คือ เมื่…

บทความนี้พูดถึงอายตนะ 12 ซึ่งมีผลกระทบต่อการเกิดขึ้นของจิตและเจตสิกที่หลากหลาย ปรากฏการณ์นี้เกิดขึ้นเมื่ออายตนะกระทบกัน ส่งผลให้เกิดจิตกุศลและอกุศลอย่างต่อเนื่อง ทำให้เกิดกำลังและคุณธรรมที่เข้มแข็งขึ้

…ป็นนามธรรม คือ สัมมาสมาธิ ในวิปัสสนา ได้ปรมัตถ์ คือ รูปนามเป็นอารมณ์ มีลักษณะ 11 ประการ 1.อวิกเขป ทำจิตเจตสิกให้สงบระงับ ให้ตั้งมั่นในศีล สมาธิ ปัญญา จนกระทั่งถึง มรรคญาณ 2. ปหาน ละมิจฉาสมาธิ ตั้งอยู่ในสัมมาสม…

เนื้อหาพูดถึงการพัฒนาจิตโดยการฝึกสมาธิและวิปัสสนา โดยเน้นที่การลดกิเลสและความฟุ้งซ่าน หัวข้อหลักประกอบด้วยหลักการของสมาธิและอุบายต่างๆ ที่ช่วยในการทำให้จิตสงบ ผลของการฝึกสมาธิที่ถูกต้องนำไปสู่มรรคญาณ

ประโยค - อภิธมฺมตฺถวิภาวินิยา ปญฺจิกา นาม อตฺถโยชนา (ตติโย ภาโค) - หน้าที่ 113 ฉฏฐปริจเฉทตฺถโยชนา หน้า 113 ภัยโย เตสํ ปติฏฐิตตาย ปุเรชาตปัจจัยลาภภาวโต อนาคนตุ๊กตาย จ ฯ ทุพพลวัตถุนฺติ อิทญฺจ ปฏิสนธิจิต

…ผลต่อการเกิดจิต อธิบายว่าจิตตานั้นไม่ได้เกิดขึ้นจากอาการนอกเหนือจากที่ตั้งใจ อีกทั้งยังมีการกล่าวถึงจิตเจตสิกาที่เชื่อมโยงกับการปฏิสนธิและสภาวะวิปัสสนาในหลายมุมมอง ทำให้เข้าใจถึงการทำงานของจิตในบริบทที่หลากหลา…

…าง คือ อารัมมณูปนิสสัย ๑ อนันตรูปนิสสัย ๑ ปกตูปนิสสัย ๑ ฯ บรรดาอุปนิสัย ๓ อย่างนั้น อารมณ์นั่นเองที่จิตเจตสิกทำให้หนักแน่น ชื่อว่าอารัมมณูปนิสสัย ๓ อย่างนั้น อารมณ์นั่นเองที่จิตเจตสิกที่ดับไปไม่ขาด ระยะ ชื่อว่…

ข้อความนี้กล่าวถึงความสัมพันธ์ระหว่างนามและรูป รวมถึงปัจจัยต่างๆที่มีอิทธิพลต่อการเกิดของนามและรูปในอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา เนื้อหานี้อภิปรายถึงความสำคัญของเจตนาและวิบากขันธ์ โดยช

…ุตตปัจจัย อัตถิปัจจัย และอวิคตปัจจัย ฯ 0 บรรดาปัจจัยเหล่านั้น อธิปติปัจจัยมี ๒ อย่างคือ อาลัมพนะ ที่จิตเจตสิกทำให้หนักแน่น เป็นปัจจัยแก่นาม ด้วยอำนาจแห่งอาลัม พนาธิปติปัจจัย ๑ สหชาตาธิปติแม้ทั้ง ๔ อย่าง เป็นปั…

ในเนื้อหานี้จะกล่าวถึงปัจจัยแก่นามรูปซึ่งมีความสำคัญในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยแบ่งเป็นประเภทต่างๆ ตามอาการ 8 อย่าง รวมถึงอธิปติปัจจัย สหชาตปัจจัย อัญญมัญญปัจจัย และอื่น ๆ ที่เป็นส่วนสำคัญในการเกิดนามรู

…ดาบัญญัติ นามและรูปเหล่านั้น รูปธรรม ท่านเรียกว่า รูปขันธ์ ธรรมชาติ ๕ อย่าง คือ อรูปขันธ์ ๔ กล่าวคือจิตเจตสิก และ นิพพาน ท่านเรียกว่าอรูป และว่านามฯ ธรรมชาติที่เหลือจากนั้น ท่านเรียกว่าบัญญัติฯ ก็บัญญัตินั้นมี…

ในบทนี้กล่าวถึงการแยกประเภทของบัญญัติในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยแบ่งออกเป็นสองประเภทหลักคือ ปัญญาปิยัตตาบัญญัติ และปัญญาปนโตบัญญัติ อย่างไรก็ตาม บัญญัติทั้งหลายสามารถเรียกได้ว่ามีอยู่ในสภาวะที่จิตต้องแส

…ี่ท่านมิได้ เรียง ต.ศัพท์ไว้ จึงอาจมีทางคิดได้อีกทางว่า ยสฺส โยคบุคคล ก็จะได้ความดีเหมือนกัน ดังนี้ จิตเจตสิกของบุคคลใด...ตั้งมั่นด้วยอนุภาพแห่งธรรม การตั้งมั่นแห่งจิตเจตสิก ของบุคคลนั้น ชื่อว่า สมาธาน แต่ว่าห…

…ายชนิด เช่น อุปจารสมาธิและอัปปนาสมาธิ เป็นต้น นอกจากนี้ยังอภิปรายถึงความหมายของชีวิตและการตั้งมั่นในจิตเจตสิกด้วย.

…ือก็ดี เมื่อนั้นชื่อว่าวัตถุภายนอกไม่สดใส คือ ไม่สะอาด ก็แลเมื่อวัตถุภายในและภายนอกไม่สดใส แม้ญาณใน จิตเจตสิกทั้งหลายที่เกิดขึ้น ก็พลอยไม่หมดจดไปด้วย ดุจแสงของ เปลวประทีปที่อาศัยโคม ไส้ และน้ำมันอันไม่สะอาดเกิ…

…โยคาวจร ซึ่งมีผลต่อการพิจารณาสังขารโดยญาณที่หมดจด หากวัตถุภายในและภายนอกไม่สดใส จะส่งผลกระทบต่อญาณในจิตเจตสิก ทำให้สังขารไม่ปรากฏชัดและกรรมฐานไม่เจริญงอกงาม การปรับอินทรีย์ให้เสมอกันก็สำคัญ โดยเฉพาะการมีศรัทธา…

…ยทำให้เกิด อุปนิสสยปัจจัย เป็นปัจจัยโดยเป็นพื้นฐาน ปัจฉาชาตปัจจัย เป็นปัจจัยโดยที่เกิดทีหลัง คือว่า จิตเจตสิกเกิดทีหลัง ก็เป็นปัจจัย คือสนับสนุนรูปซึ่งเกิดก่อนได้ อัตถิปัจจัย เป็นปัจจัยโดยที่อยู่ ถ้าไม่มีอยู่ก…

ในเนื้อหานี้ได้กล่าวถึงบทบาทของอาหาร ธาตุ และสาเหตุหลักที่ส่งผลต่อการเกิดของมหาภูตต่างๆ ทั้งในแง่ของกรรม จิต และฤดู พิจารณาถึงลักษณะของปัจจัยที่เข้ามามีบทบาทในการเกิดและการดำรงอยู่ของธาตุ ซึ่งล้วนมีเค

…นั้น ๆ มีจัญและรูปเป็นต้น (เพราะฉะนั้น ทวาร และอารมณ์นั้น ๆ จึงชื่อ อายตนะ) แปลว่า เป็นที่สับต่อแห่งจิตเจตสิก ธรรมทั้งหลาย อรรถบทที่ ๒ คือ อายาปน ตนบโต - เพราะอายะทั้งหลาย มีอธิบายว่า ก็แปลวารและอารมณ์ทั้งหลาย…

…กล่าวถึงอรรถบทต่อๆ ที่เกี่ยวกับอายตนะในพระไตรปิฎก โดยอธิบายรายละเอียดเกี่ยวกับการผลักดันและขยายผลของจิตเจตสิกธรรมตามอายตนะ การสำรวจและการศึกษาในที่นี้ช่วยให้เข้าใจความเกี่ยวข้องของอารมณ์และกรอบของการศึกษาในทาง…

…ในปัญหากรรมเหล่านั้น ปัญหากรรมข้อว่า "นิโรงสมาบัติคืออะไร" แก้ว่า นิโรงสมาบัติ คือนความไม่เป็นไปแห่งจิตเจตสิกธรรมทั้งหลาย ด้วยอำนาจความดับไปโดยลำดับ [ใครเข้าสมาบัติใด ใครเข้าไม่ได้] ปัญหากรรมข้อว่า "บุคคลเหล่า…

ในบทนี้ได้อธิบายเกี่ยวกับความแตกต่างระหว่างบุคคลที่สามารถเข้าสมาบัติและไม่สามารถเข้าสมาบัติได้ พร้อมกับวิธีการเข้าสมาบัติและความสำคัญของสมาธิและอานุภาพในการดำเนินชีวิตตามพระพุทธศาสนา โดยเผยให้เห็นปัญห