วิถีธรรมเราปท. ภาค ๑ ตอนที่ 267 : หน้า 268/405

ประโยค - วิถีธรรมเราปท. ภาค ๑ ตอนที่ 267 แห่งจิตเจตสิกทั้งหลายทั้งปวง บัณฑิตพึงรำลึกว่า ชื่อว่าอารมมนปัจจัย [แก่อธิปิติปัจจัย] ธรรมผู้อดหนุนโดยความเป็นใหญ่ ชื่อว่าอธิปิจฉัย อธิปิติ-ปัจจัยนั้นมี ๒ อย่าง ด้วยอนาคตแห่งสมาธิธรรมและอารมณ์ ใน ๒ อย่างนั้น ธรรม ๕ ประการ คำว่าคือ ฉันทะ วิริยะ จิตตะ วิงสา พึงทราบว่าชื่อ สหชาติจิตปัจจัย (เป็นอธิปิจฉัยแห่งสหชาตธรรม) โดยนัยว่า “ฉันทาธิสิดี เป็นปัจจัยโดยเป็นอธิปิจฉัยแห่งธรรม ทั้งหลายที่สัมปุฏฺฐบันเทินะ และเหงื่อปิงหลงที่ฉันทะนั้นเป็นนั้นเป็น สมุฏฐาน” ดังนั้นเป็นต้น แต่ธรรมนั้น ๕ นั้น มีเป็นอธิปรีวมกัน จริงอยู่ ในขณะใดจิตนทะให้เป็นธรรณะ ทำฉันทะให้เป็นใหญ๋เป็น ไป ในขณะนั้นก็จะอย่างเดียวเป็นอธิปดี นอกจากนี้ไม่ได้เป็น ในธรรมที่เหลือ (อีก ๓) ก็เป็นส่วนอธิปธรรมทั้งหลายทำธรรมได้ให้เป็นที่หนา (คือเป็นทิหน่วง) เป็นไป ธรรมมันเป็นอารมมนาธิป แห่งอธิปธรรมทั้งนั้น เหตุนี้น่าทึ่งกว่าคำเท็จว่า “ธรรมทั้งหลายใด ๆ เป็นจิตเจตสิกธรรม ทำ (อารมณ์) ธรรมใด ๆ ให้เป็นที่หนาเกิดขึ้น ธรรม(อารมณ์) ทั้งหลายบ่ง ๆ เป็นปัจจัย โดยเป็นอธิปปัจจัยแห่งธรรม (จิตเจตสิก) ทั้งหลายนัน ๆ" ดังนี้ [แก่อานันตปัจจัย สมานันตปัจจัย] ธรรมผู้อดหนุนโดยความเป็นธรรมไม่มีระหว่ง (คั่น) ชื่อ อิก. ป. ๔๑/๒