ฐิติขณะ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ

… ท่านอาจารย์ไม่ควรคัดค้าน ด้วยคำของอาจารย์บางพวกเพียงเท่านั้น เพราะฉะนั้น คำว่า ด้วยอำนาจ อุปปาทขณะ ฐิติขณะ และภังคขณะนี้ ท่านอนุรุทธาจารย์ได้กล่าวไว้ถูก ต้องดีแล้ว ฯ ก็เพราะว่าท่านอธิบายไว้อย่างนี้ แม้ในอรร…

…เคราะห์ของจิตและคุณสมบัติของธรรมที่เกี่ยวข้องกันตามอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยการสำรวจอำนาจของอุปปาทขณะ ฐิติขณะ และภังคขณะ การทำความเข้าใจในอารมณ์และความสามารถในการรู้แจ้งของจิตตลอดจนลักษณะของรูปธรรมและนามธรรม ท…

…ทุกข์โดยสิ้นเชิง 2. ขณิกมรณะ คือ การดับของสังขาร รูปนามทุกขณะ คือ เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป (อุปาทขณะ ฐิติขณะ และภังคขณะ) เป็นไปตามเหตุปัจจัย ก็ยังเกิดดับสืบต่อกันไป วินัยปิฎก มหาวิภังค์, มก. เล่ม 2 หน้า 352 *…

บทที่ 3 สำรวจมรณานุสติหรือการระลึกถึงความตาย ซึ่งเป็นหนึ่งในอนุสติที่สำคัญในการปฏิบัติกัมมัฏฐาน การเจริญมรณานุสติมีผลมากในทางธรรม โดยในพระไตรปิฎกได้กล่าวถึงว่า การเจริญมรณานุสติจะทำให้บุคคลมีอานิสงส์ม

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 291 ตรัสว่า ปรากฏ เพราะฉะนั้น ฐิติขณะ แห่งจิตจึงไม่ปรากฏในบาลี แม้ความไม่มี ในพระอภิธรรม ก็เป็นอันห้ามไว้โดย ประการทั้งปวง ความบังเกิดแห่…

เนื้อหานี้นำเสนอการวิเคราะห์ทางอภิธรรมในบาลี ซึ่งเจาะลึกไปถึงวิธีการทำความเข้าใจเกี่ยวกับ ฐิติขณะแห่งจิตและการเกิด-ดับของทุกขสัจ-สมุทัยสัจ การอภิปรายข้อขัดแย้งจากอาจารย์ท่านหนึ่งเป็นเรื่องที่สำคัญใ…

…หรือ ทรงหมายเอารูปภพ เพราะกิริยาที่ ประกอบตามอรรถที่พึงได้นี้ เป็นสภาพ ของยมกปกรณ์ เพราะเหตุนี้นั้น ฐิติขณะ แห่งจิตจะไม่มีไม่ได้ และความไม่บังเกิด ขึ้นแห่งรูปในภังคขณะ จะไม่มีก็ไม่ได้ เช่นกัน ดังนี้แล ฯ [อธิ…

บทความนี้เสนอการวิเคราะห์อภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยศึกษานัยที่แสดงในวิภังคปกรณ์ ข้อความที่กล่าวถึงลักษณะแห่งสังขตธรรมและความเกิดขึ้นของจิตในภาคจิตและรูป รวมถึงการอธิบายถึงการทำงา

…อื่น " จิตของคนผู้หนึ่งย่อมจะประสานเข้ากับจิตดวงหนึ่ง (ของผู้ใดผู้หนึ่ง ในหมู่นั้น) ในอุปบาทขณะ หรือฐิติขณะ หรือภังคขณะก็ได้ เป็นแท้ ฉันนั้น" ๑. วิญญาณชนิดนี้ ท่านเรียกว่า นิกันติวิญญาณ (วิญญาณใคร่) ๒. คำว่า…

เนื้อหานี้กล่าวถึงความผูกพันของวิญญาณกับอำนาจฉันทราคะในปัจจุบัน และการศึกษาจิตในมุมมองของอาจารย์ภายในพระสูตรที่ทำให้ผู้คนสามารถรู้ถึงจิตของคนอื่นได้ ในอุปมาเปรียบเทียบกับดอกไม้ที่สามารถเชื่อมต่อกันได้

…้นว่า "ผู้มีฤทธิ์นี้เมื่อไปด้วยอทิสสมาน- กายอย่างนั้น ไปในอุปปาทขณะแห่งอธิฏฐานจิตนั้นหรือ หรือว่าใน ฐิติขณะหรือในภังคขณะ (แห่งอธิฏฐานจิต) ?" พระเถระก็กล่าวว่า "ไปได้ทั้ง ๓ ขณะ"" เมื่อถามอีกว่า "ก็ผู้มีฤทธิ์น…

เนื้อหาเกี่ยวกับความเข้าใจในเรื่องการมีฤทธิ์และการนิรมิต โดยมีการถามตอบเกี่ยวกับการไปในสามขณะและลักษณะของการไปด้วยตนเองหรือการส่งรูปนิรมิต มุ่งเน้นที่ความหมายของคำว่า 'มโนมัย' และการทำกิจกรรมนิรมิตต่า

…นเดียว * มหาฎีกาอธิบายว่า คำว่า "ในขณะนั้น" หมายความในภังคขณะ เพราะเมื่ออุปปาทขณะ ล่วงไปแล้ว ตั้งแต่ฐิติขณะไป อาเสวนจึงเป็นไป อาเสวนก็คืออาการที่เป็นไปแห่ง ธรรมทั้งหลาย ที่เป็นส่วนอาเสวนปัจจัย ในมหาฎีกาภาค ๑…

บทความนี้กล่าวถึงการปฏิบัติทางจิตในวิสุทธิมรรค โดยชี้ให้เห็นความสำคัญของอุเบกขาในการทำให้จิตผ่องแผ้วและพ้นจากกิเลสต่างๆ การบรรลุญาณสามารถทำให้สัมผัสถึงความสำเร็จและความสงบของจิต รวมถึงการคงไว้ซึ่งความ

… ที่เนื่องในฌาน เพิ่มพูนขึ้นโดยความสำเร็จกิจ เพราะไม่มีกิจอันใดอีก เรียกว่าอุเปกขานุ พรหนา ๆ นี้มีในฐิติขณะแห่งฌาน ท่านจึงกล่าวว่าเป็นท่ามกลาง ความผ่องแผ้วเนื่อง ด้วยความสำเร็จกิจแห่งฌานอันทำกิจให้สำเร็จ เรี…

บทความนี้นำเสนอปฏิปทาวิสุทธิที่เป็นเบื้องต้นของปฐมฌาน โดยอธิบายลักษณะ ๓ แห่งความงามในเบื้องต้นของพระโยคาวจรที่เพ่งดูจิตที่หมดจดและดำเนินไปสู่สมถะ ตลอดจนการพอกพูนแห่งอุเบกขาในท่ามกลางและที่สุดของฌาน กา

…๕ อย่างนี้ รูปชีวิตนทรีย์ พระผู้มีพระภาคไม่ทรง ถือเอาในพวกสหชาตปัจจัย เพราะเป็นธรรมชาติค้ำจุนเพราะในฐิติขณะ

ในหน้านี้มีการวิเคราะห์อัตถิปัจจัยและอวิคตปัจจัย โดยอธิบายความหมายและบทบาทของนามรูปและอารมณ์ที่เกิดจากวัตถุ ในการสัมประโยค ธรรมต่างๆ ที่ไม่มีการรังเกียจ หากมีอัตถิปัจจัยและอวิคตปัจจัยระบุเอาไว้ ถึงแม้

…จิต ย่อมยัง อุตุชรูปให้เกิดขึ้นโดยลำดับเป็นต้นอย่างนี้ คือ ถึงฐานแห่งฤดูแล้วยัง สุทธัฏฐกรูปให้เกิดในฐิติขณะแห่งปฏิสนธิจิตนั้น และที่เกิดแล้วใน ฐิติขณะถึงฐานแห่งฤดูแล้ว ย่อมยังสุทธิฏฐกรูปให้เกิด ในภังคขณะแห่ง…

บทนี้อธิบายถึงขั้นตอนการเกิดของสัตว์ในช่วงเวลาต่างๆ ในท้องมารดา โดยใช้แนวคิดจากอภิธรรมและหลักบาลี เพื่อแสดงความเชื่อมโยงของการปฏิสนธิและหมวดงามในชีวิตในช่วงท้องมารดา โดยเน้นรายละเอียดเวลาและลำดับของกา

…จฉาชาตปัจจัยเป็นต้น เพราะเหตุนั้น ท่านอาจารย์จึงได้กล่าวคำมีอาทิว่า เตโชธาตุ ฐิติปปัตตา (เตโชธาตุถึงฐิติขณะแล้ว) ดังนี้ ฯ ကေ (อธิบายรูปที่เกิดจากสมุฏฐานทั้ง ๔] หทัยรูปและอินทรียรูปทั้ง ๕ ชื่อว่ากัมมรูป (รูปเ…

ในบทนี้ได้อธิบายถึงภาวะแห่งฤดูและโอชะที่มีผลกระทบต่อกำลังในฐิติ ผ่านคำอธิบายที่เกี่ยวข้องกับเตโชธาตุและรากฐานของรูปที่เกิดจากกรรมและปัจจัยพื้นฐานต่างๆ โดยมีการแสดงให้เห็นถึงประเภทของรูป อาทิเช่น กัมมร

…ารเกิดรูปในภังคขณะ และเรื่องที่จะพึงกล่าวในเหตุผลนั้น แม้ในที่นี้ เพื่อถือเอาโดยสะดวก (ค้านมติที่ว่าฐิติขณะของจิตไม่มี ในวิภังค์แห่งปัญหามีอาทิอย่างนี้ว่า "จิต เกิดขึ้นแล้ว ชื่อว่าบังเกิดอยู่หรือ ตาม ปัญหา พ…

เนื้อหาในหน้านี้รวบรวมเหตุผลเกี่ยวกับการไม่มีการเกิดรูปในภังคขณะ พร้อมทั้งอภิปรายเรื่องจิตและฐิติขณะที่มีการเกิดและดับของจิต โดยอ้างอิงถึงพระสูตรที่ตรัสถึงความเกิดและดับของจิตในอนุกรมต่อเนื่องไป ข้าพเ…

…ึ่ง ๆ ซึ่งมีดวงละ ๓ ขณะ ฯ ท่านกล่าวอธิบายไว้ว่า หาระหว่างคั่นมิได้ทีเดียว ฯ แต่อาจารย์พวกอื่นคัดค้านฐิติขณะแห่งจิต และการเกิดขึ้นของรูปในภวังคขณะ ฯ ในข้อคัดค้านทั้ง ๒ นั้น เหตุผล ในการไม่มีฐิติขณะของอาจารย์พ…

เนื้อหาในหน้าที่ 289 พูดถึงรูปแบบและข้อคิดในอภิธัมมัตถสังคหะ ซึ่งอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างจิตกับรูปเข้าไว้ โดยใช้ศัพท์และแนวคิดที่อธิบายคุณธรรมที่สำคัญ เช่น โคจรคาฬิกรูป และอวินิพโภครูป เพื่อให้เข้าใจ

…นจิต ๑๓ ย่อมยังแม้แสนจิตให้ เกิด ฯ เตโชธาตุที่ทราบกันดีว่าฤดูหนาว และฤดูร้อน (อากาศหนาว และร้อน) ถึงฐิติขณะแล้ว ย่อมยังรูปอันมีฤดูเป็นสมุฏฐานให้เกิดขึ้น ทั้งภายในทั้งภายนอก ทั้งภายนอก ตามสมควร ฯ อาหารกล่าวคื…

เนื้อหาเกี่ยวกับการจำแนกรูปในอภิธัมมัตถสังคหะ ซึ่งมีการแบ่งรูปออกเป็น ๒ อย่างตามสมควรทั้งภายในและภายนอก โดยการพิจารณาจากเหตุที่สำคัญ ๔ ประการคือ กรรม จิต ฤดู และอาหาร ซึ่งส่งผลต่อการเกิดรูปอย่างต่อเนื

…นัยเป็นต้นว่า รูปที่เกิดร่วมกับปฏิสนธิจิต ดังไปพร้อมกับจิตที่ ๑๒ ตั้งแต่ปฏิสนธิจิต นั้น รูปที่เกิดในฐิติขณะแห่งปฏิสนธิจิต ย่อมดับไปในอุปปาทขณะ แห่งจิตที่ ๑๘ ดังนี้ ๆ ก็ในที่ใด ขณะจิต ๑๖ เท่านั้น ย่อมปรากฏ ใน…

เนื้อหานี้กล่าวถึงลักษณะของความเกิดและความไม่เที่ยง รวมถึงอายุของจิตและรูปธรรมในอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา โดยอธิบายถึงความสัมพันธ์และปัจจัยที่ทำให้เกิดจิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องขณะ

…สลายในระหว่างความ เกิดและความสลายทั้ง ๒ ชื่อว่าฐิติ ฯ แต่ท่านอาจารย์บางพวก ปฏิเสธขณะที่จิตตั้งอยู่ (ฐิติขณะของจิต) ฯ จริงอยู่ การอธิบายของ ท่านอาจารย์เหล่านั้น ดังต่อไปนี้ :- ในวิภังค์แห่งบทมีอาทิอย่างนี้ว่า…

…ขณะจิตและการกำหนดอารมณ์ตามหลักอภิธัมม โดยเฉพาะความสำคัญของอุปปาทะภังคะและฐิติของจิต. การพูดถึงว่าหากฐิติขณะเป็นจริง จะต้องมีการระบุในบทพระสูตรด้วย ทั้งยังมีการอ้างอิงชัดเจนจากบทยุตติของพุทธกาล ในการอธิบายควา…

…ตเหล่านั้น เป็นอายุของ รูปธรรมฯ อารมณ์ทั้ง ๕ ผ่านไปได้ ๑ ขณะจิต หรือผ่านไปได้หลาย ขณะจิต เฉพาะที่ถึงฐิติขณะเท่านั้น ย่อมมาสู่คลองในปัญจทวาร ฯ เพราะฉะนั้น ถ้าว่ารูปารมณ์ล่วงไปได้ขณะจิต ๑ ชื่อว่ามาสู่คลองจักษุ…

บทความนี้สำรวจเกี่ยวกับอารมณ์และวิญญาณ ตามหลักอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยแบ่งปันข้อมูลเกี่ยวกับวิญญาณ 6 ประการและวิถี 5 ประการที่เชื่อมโยงกับอารมณ์ การทำงานของจิตและขณะจิตที่มีผลต่อการรับรู้และการตอบสนองต