Mobile Versionทศชาติชาดกเรื่อง มโหสถบัณฑิต ผู้ยิ่งด้วยปัญญาบารมี ตอนที่ 95
จากตอนที่แล้ว อาจารย์เสนกะได้กราบทูลยืนยันว่า “ข้าพระพุทธเจ้าขอยืนยันว่าสิ่งที่ได้กราบทูลไปนั้นว่าเป็นเรื่องจริง มิได้มีเจตนาจะให้ร้ายมโหสถเลย หากว่าพระองค์ไม่ทรงเชื่อ ก็ได้โปรดถามมโหสถเองเถิด แล้วก็จะทรงทราบว่า บัดนี้ไม่ควรจะไว้วางพระทัยในมโหสถอีกต่อไปแล้ว”
เบื้องแรกนั้น พระเจ้าวิเทหราชก็มิได้ทรงเชื่อ แต่เมื่อทรงเห็นว่า อาจารย์เสนกะยืนยันท้าให้พิสูจน์ ในวันหนึ่ง เมื่อสบโอกาส ท้าวเธอจึงได้ตรัสถามพร้อมหน้ากันในที่ประชุมว่า “บุคคลผู้กุมความลับที่สำคัญยิ่งไว้ หากต้องเผยความลับ พวกท่านคิดว่า เขาควรจะบอกความลับนั้นแก่ใคร”
อาจารย์เสนกะรีบกราบทูลถามพระเจ้าวิเทหราชทันทีว่า ถ้าหากเป็นพระองค์เอง พระองค์จะทรงเปิดเผยความลับนั้นแก่ใคร พระเจ้าวิเทหราชก็ทรงออกความเห็นว่า “ถ้าหากภรรยาเป็นหญิงมีศีล ซื่อสัตย์ต่อสามี ก็ควรบอกความลับนั้นแก่ภรรยา”
จากนั้น อาจารย์เสนกะจึงได้กราบทูลพระราชาว่า “บุคคลควรบอกความลับแก่เพื่อนที่พอเอาเป็นที่พึ่งได้ เป็นเพื่อนร่วมสุขร่วมทุกข์กันไม่หน่ายหนี”
ส่วนอาจารย์ปุกกุสะก็ออกความเห็นว่า “ควรบอกความลับแก่พี่ชายหรือน้องชาย ผู้ที่มีจิตใจมั่นคง ดำรงอยู่ในศีลธรรม”
ส่วนอาจารย์กามินทะได้กราบทูลว่า ควรบอกความลับแก่บุตร ผู้ที่สามารถดำรงวงศ์ตระกูลบิดาไว้ได้ พระเจ้าวิเทหราชก็ทรงพอพระทัยในคำตอบของอาจารย์ทั้ง 3 จากนั้น ท้าวเธอจึงหันมาตรัสถามอาจารย์เทวินทะบ้าง
อาจารย์เทวินทะก็มิได้น้อยหน้าไปกว่าใคร กราบทูลอย่างมั่นใจว่า “ขอเดชะ ข้าพระพุทธเจ้าเห็นด้วยเกล้าว่า มารดาเป็นผู้รักบุตรด้วยความบริสุทธิ์ใจ ทั้งเลี้ยงดูบุตรมาจนเติบใหญ่ การที่บุตรจะพึงเก็บงำความลับไม่บอกแก่มารดานั้น หาควรไม่ดังนั้น มารดาจึงเป็นผู้ที่บุตรควรวางใจมากที่สุด ควรที่บุตรจะเปิดเผยความลับทุกอย่างได้โดยไม่ปิดบัง พระพุทธเจ้าข้า”
ท้าวเธอทรงเห็นด้วยกับเหตุผลของอาจารย์เทวินทะ จึงทรงรำพึงเบาๆ ว่า “จริงสินะ ถึงอย่างไร ผู้เป็นแม่ก็ย่อมจะรักลูก ระหว่างแม่กับลูกมีอะไรจะต้องปิดบังกันอีกเล่า” จึงเป็นอันว่า คำตอบของอาจารย์ทั้ง ๔ ต่างก็เป็นที่พอพระราชหฤทัยของท้าวเธอด้วยกันทั้งนั้น
ลำดับนั้น พระเจ้าวิเทหราชจึงทรงดำริว่า “ธรรมดามโหสถบัณฑิตย่อมจะมีคำตอบที่น่าฟังกว่าอาจารย์ทั้ง ๔ เสมอ”
ดำริฉะนี้แล้วก็ทรงปรารถนาจะได้สดับคำตอบจากมโหสถบ้าง ท้าวเธอจึงผินพระพักตร์ไปทางมโหสถบัณฑิต พลางตรัสถามว่า “พ่อมโหสถ เธอล่ะ เห็นว่าควรบอกความลับแก่ใคร”
มโหสถบัณฑิตถูกท้าวเธอตรัสถามความเห็นเช่นนั้น ก็มิได้คิดว่าคำถามตื้นๆเพียงเท่านี้ ยังจะมีเล่ห์กลใดๆซุกซ่อนอยู่เบื้องหลัง ด้วยความจงรักภักดีที่มีต่อเจ้าเหนือหัวอย่างบริสุทธิ์ใจ มโหสถจึงมุ่งแต่จะแสดงข้อคิดที่กอปรด้วยประโยชน์ให้ทรงทราบ จึงถือโอกาสนั้นกราบบังคมทูลว่า “ขอเดชะ ใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท สำหรับข้าพระองค์นั้นเห็นว่า ความลับของตนไม่ควรแพร่งพรายแก่ใครทั้งนั้น พระพุทธเจ้าข้า บัณฑิตทั้งหลาย เมื่อประโยชน์ที่มุ่งหมายยังไม่สำเร็จตามที่ตนปรารถนา ก็พึงข่มใจไว้ ไม่ว่าจะอย่างไร ก็จะอดกลั้นไว้ไม่ยอมเปิดเผยความลับนั้นเป็นอันขาด ต่อเมื่อประโยชน์ที่ตนมุ่งหมายสำเร็จแล้วนั่นแหละ ภายหลังจึงค่อยบอกแก่คนทั้งปวงได้ตามสบาย”
พระเจ้าวิเทหราชได้ทรงสดับดังนี้แล้ว พระอาการก็ทรงเปลี่ยนไปทันที พระพักตร์ซึ่งผุดผ่องก็พลันหมองเศร้า ดวงพระเนตรที่สดใสก็กลับแดงก่ำ พระอาการบึ้งตึงปรากฏชัดเจน เห็นชัดว่าท้าวเธอทรงเสียพระทัยอย่างหนัก เพราะทรงคาดไม่ถึงว่าจะได้ยินคำตอบนี้จากปากของ มโหสถจริงๆ
ขณะนั้นพระเจ้าวิเหทราชทรงดำริในพระทัยว่า “ถ้อยคำของมโหสถช่างตรงกันกับสิ่งที่อาจารย์เสนกะกล่าวไว้ไม่มีผิด เห็นทีว่ามโหสถจะเป็นอย่างที่อาจารย์ทั้ง ๔ บอกเราเสียแล้วเป็นแน่”
เมื่อบทสนทนาระหว่างมโหสถกับพระเจ้าวิเทหราชขาดช่วงไป บรรยากาศเงียบงันอึมครึมก็เข้ามาครอบคลุมท้องพระโรง
อาจารย์เสนกะทราบในทันทีว่า “บัดนี้อุบายของตนบังเกิดผลแน่แล้ว” จึงชำเลืองดูพระพักตร์ของพระราชา แม้นว่าจะมิได้กล่าวสิ่งใดออกมา แต่สายตาคู่นั้นก็ส่อความหมายคล้ายจะทูลว่า “เป็นอย่างไรพระพุทธเจ้าข้า สิ่งที่ข้าพระพุทธเจ้าได้กราบทูลไว้นั้น บัดนี้พระองค์ก็ได้ทรงสดับด้วยพระองค์เองแล้ว พระองค์จะทรงเชื่อหรือยังว่า มโหสถมีลับลมคมในจริงๆ พระพุทธเจ้าข้า”
ขณะเดียวกันนั้นเอง พระราชาก็ทรงทอดพระเนตรดูอาจารย์เสนกะ สายพระเนตรที่จ้องมองอาจารย์เสนกะนั้น คล้ายกับจะทรงรับรองคำของอาจารย์เสนกะว่า “ท่านอาจารย์กล่าวถูกต้องแล้ว เราเชื่อที่ท่านกล่าวแล้ว”
มโหสถบัณฑิตสังเกตเห็นกิริยาที่พระเจ้าวิเทหราชและอาจารย์เสนกะสบสายตากันไปมา ก็ทราบทันทีว่า อาจารย์เสนกะคงกราบทูลยุยงพระราชาด้วยเรื่องร้ายแรงเกี่ยวกับตัวเราไว้ก่อนแล้วเป็นแน่ การที่ท้าวเธอตรัสถามปัญหาเช่นนี้กับเรา ก็เพื่อจะทดลองเราเท่านั้นเอง
ในเวลานั้น พระอาทิตย์เริ่มอัสดงคต ความมืดขมุกขมัวปกคลุมไปทั่วผืนพิภพ ดวงประทีปนับร้อยดวงถูกจุดขึ้นและแขวนไว้โดยรอบท้องพระโรง แต่แสงสว่างอันโชติช่วงของดวงประทีปเหล่านั้น ก็หาได้บรรเทาความมืดที่ปกคลุมพระหทัยของท้าวเธอเลยแม้แต่น้อย
ในยามนั้นไม่ว่าความมืดใดๆ ก็ยังมิอาจเทียบได้กับความมืดภายในพระหทัยของพระเจ้าวิเทหราช ผู้ซึ่งบัดนี้ถูกโมหาคติคือความลำเอียงเพราะความเขลาเข้ายึดครองพระหทัยไปจนหมดสิ้น
จริงอยู่ ความมืดภายนอกนั้น ยิ่งมืดมากเท่าใด ก็ยิ่งเป็นสัญญาณหมายให้รู้ว่าใกล้จะรุ่งสางแล้ว แต่ทว่าม่านหมอกที่ปกคลุมพระทหัยของท้าวเธออยู่นั้น ยังมิแน่ว่า เมื่อใดจึงจะจางหายไป และยังไม่อาจทราบได้ว่า อีกนานเพียงใด พระหทัยของท้าวเธอจึงจะกลับใสกระจ่างดังเดิม
การณ์ครั้งนี้ชี้ให้เห็นว่า พุทธภาษิตที่ว่า “ยัง เว เสวะติ ตาทิโส คบคนเช่นไร ย่อมเป็นคนเช่นนั้น” ย่อมเป็นความจริงที่ไม่อาจค้านได้ เพราะโดยปกติ พระเจ้าวิเทหราชก็มิได้มีพระหทัยที่มืดมิดแต่อย่างใด แต่เนื่องเพราะพระองค์ ทรงคบบุคคลผู้มีใจมืดมิดด้วยไฟแห่งริษยา จึงทำให้ท้าวเธอพลอยติดเชื่อนั้นไปด้วย
ดังนั้น จึงควรเลือกคบคน และเลือกคนที่จะมาช่วยงาน ให้เป็นบุคคลที่มีจิตใจแจ่มใส ความประพฤติดี ไม่เป็นคนที่มักริษยา เรียกว่า ให้เป็นคนใจซื่อมือสะอาดจึงจะพอใช้ได้ พิจารณาให้ดีเสียก่อน จะได้ไม่เสียใจในภายหลัง ส่วนว่า มโหสถ ขณะนี้ได้รู้แล้วว่า ตนเองได้เพลี่ยงพล้ำให้แก่อาจารย์เสนกะอีกแล้ว ในคราวนี้ท่านจะมีวิธีแก้ไขสถานการณ์อย่างไร โปรดติดตามตอนต่อไป
พระธรรมเทศนาโดย : พระราชภาวนาวิสุทธิ์ (ไชยบูลย์ ธมฺมชโย)
http://goo.gl/ePgZB
พิมพ์บทความนี้
