ตทาลัมพนะ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ

… ก็เป็นภวังคบาต (จิตตกภวังค์) แต่ในอวิภูตารมณ์ ภวังคบาต (จิตตกภวังค์) ย่อมมีในที่สุดชวนะ เท่านั้น ฯ ตทาลัมพนะไม่เกิด ฉะนี้แล ฯ ๆ [สังคหคาถา] ในมโนทวารนี้ บัณฑิตกล่าววิถีจิตไว้เพียง (และกล่าว) จิตตุปบาทไว้ ๑๐ แ…

…ถสังคหบาลี กล่าวถึงมโนทวารและผลของวิธีการจิต รวมทั้งการเจาะลึกไปยังภวังคบาต (จิตตกภวังค์) การเกิดของตทาลัมพนะ และการระบุชวนะที่เกิดขึ้นต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับญาณ ไม่ว่าจะเป็นกามาวจรชวนะหรืออัปปนาชวนวาร ทั้งนี้แ…

…งสัมปฏิจฉันนะ เหมือนเวลาเก็บ (ผลมะม่วง)ฯ เวลาแห่งสันตีรณะ เหมือนเวลาบีบดูๆ เวลารับประทาน ฯ เวลาแห่ง ตทาลัมพนะ เหมือนเวลากลืนมะม่วงที่อยู่ในปากเข้าไปพร้อมกับ เสมหะ ฯ เวลาแห่งภวังค์ใหม่ ก็เหมือนเวลานอนหลับอีก ฯ …

บทความนี้นำเสนอการตีความเกี่ยวกับอุปมาในการดำเนินชีวิต ซึ่งเปรียบเทียบเหตุการณ์ต่างๆ ในชีวิตด้วยการอุปมาเกี่ยวกับมะม่วง เช่น การนอนหลับ การตื่น การรับรู้ การเก็บ และการเสวยรสของอารมณ์ โดยเฉพาะหลักการท

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 161 เป็นกิจของตทาลัมพนะฯ ก็จิตที่เป็นไปอยู่อย่างนี้พึงทราบว่า เป็นไป ด้วยอำนาจจิตนิยมเท่านั้น ดุจฤดูนิยมและพืชนิยมเป็นต้นฉะ…

เนื้อหานี้อภิปรายเกี่ยวกับการเกิดขึ้นของตทาลัมพนะในปริบทของจิตและอารมณ์ โดยชี้ให้เห็นถึงการไม่มีการเกิดตทาลัมพนะซ้ำใน ๒ หน่วยอารมณ์ เนื่องจากไม่เพียง…

…จักแยกกล่าวอติอิฏฐารมณ์ไว้ต่างหาก ฯ สัมพันธ์ความว่า ในอิฏฐารมณ์ ปัญจวิญญาณ สัมปฏิจฉันนะ สันตีรณะ และตทาลัมพนะ เป็นกุศลวิบาก ๆ แต่ในอิฏฐารมณ์สันตีรณะและ ตทาลัมพนะ สหรคตด้วยอุเบกขาเท่านั้น เพราะฉะนั้น ท่านอาจารย…

ข้อความนี้อธิบายเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นไปที่การเกิดของกิริยาชวนะในรูปแบบต่าง ๆ และวิเคราะห์ผลทั้ง ๓ ที่เกิดในวิถีสมาบัติ เช่น สุขปุญญมหา อัปปนา ของกิริยาชวนะที่สั

…๑๑ เหล่านั้น สันตีรณจิตที่สหรคตด้วย อุเบกขา ๒ ชื่อว่ามีกิจ ๕ อย่าง ด้วยสามารถแห่งปฏิสนธิ ภวังค์ จุต ตทาลัมพนะ และสันติรณะ ฯ มหาวิบากจิต ๔ ชื่อว่ามีกิจ ๔ อย่าง ด้วยอำนาจแห่งปฏิสนธิ ภวังค์ จุติ และตทาลัมพนะ ฯ มห…

บทบาทและลักษณะของจิตในอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา แสดงให้เห็นถึงความแตกต่างของประเภทจิตและกิจที่เกี่ยวข้อง เช่น มหาวิบากและสันติรณจิต ซึ่งมีบทบาทแตกต่างกันในกระบวนการทางจิตวิญญาณ พระผ

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 177 [อุปมาตทาลัมพนะติดตามชนกกรรม] เปรียบเหมือนเด็กผู้อ่อนนั้น แม้เมื่อตามบิดา หรือบุคคลผู้เช่น กับบิดาไป ก็ไม่ติดตามเขา…

ในเนื้อหาของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา กล่าวถึงจิตอันติดตามกรรมที่เหมือนเด็กอ่อนที่ตามบิดาไปยังสถานที่ที่ตนคุ้นเคย โดยเฉพาะในเรื่องตัณหาที่เกี่ยวข้องกับความรักทางกามารมณ์ เนื้อหาชี้ใ

…ั้งหลาย ย่อมไม่เป็นไปแก่ทวิเหตุกะ และอเหตุกบุคคล เพราะมูลปฏิสนธิอ่อนแอ ฯ แต่อาจารย์พวกอื่นพรรณนาว่า ตทาลัมพนะที่มีเหตุ ย่อมมีแก่ อเหตุกสัตว์ฉันใด แม้ตทาลัมพนะที่มีเหตุ ๓ ย่อมมีแก่ทวิเหตุกสัตว์ ฉันนั้นๆ ท่านอาจ…

เนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหะและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา เรียบเรียงการอภิปรายของอาจารย์เสนอบุคคล 8 ประเภทและคำอธิบายเกี่ยวกับวิบากที่ประกอบด้วยญาณที่แตกต่างกัน โดยมีอาจารย์จำนวนมากเห็นพ้องหรือแตกต่าง

…์ และอนิฏฐารมณ์ ก็สหรคตด้วยอุเบกขา ข้าพเจ้าได้กล่าวไว้แล้วใน หนหลังนั่นและ ฯ บทว่า ตตฺถาปิ คือ แม้ในตทาลัมพนะ ฯ บทว่า โสมนสฺสสหคตกุริยาชวนาวสาเน คือ ในที่สุดกิริยาชวนะทั้ง ๕ ที่ สหรคตด้วยสุขทั้งที่เป็นสเหตุกะแ…

บทที่ 170 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา นำเสนอการวิเคราะห์อารมณ์อย่างละเอียด โดยเน้นการกำหนดอารมณ์ของจิตในบริบทของกุศลและอกุศล สิ่งนี้สะท้อนให้เห็นว่าจิตมีความหลากหลายในการรับสัมผัส

…ฉพาะจิตที่กำลังเกิดขึ้นโดยอำนาจจิตที่เกิด ทีละดวง ๆ มี ๑๔ ด้วยอำนาจอาวัชชนะเป็นต้นทั้ง ๕ ชวนะ ) และ ตทาลัมพนะทั้ง ๒ แต่โดยพิสดารวิถีจิตมีถึง ๕๔ ดวง เพราะกามาวจร จิตทั้งหมดทีเดียว เกิดในปัญจทวารนั้น ตามเหมาะสมแ…

เนื้อหานี้กล่าวถึงการศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะในด้านวิถีจิตและอารมณ์ที่เกิดขึ้นในปัญจทวาร โดยเฉพาะการพิจารณาโมฆวารและอติปริตตารมณ์ โดยมีการอธิบายถึงความเหมาะสมของการเกิดขึ้นของจิตและอารมณ์ในสภาวะแตกต่างๆ

…ปวงฯ แต่ใน ปกรณ์อื่น (คือปรมัตถวินิจฉัย) แม้วาระที่ ๒ และวาระที่ ๓ ท่าน กล่าวว่า โมฆวาร เพราะว่างจากตทาลัมพนะและชวนะ ฯ [อธิบายวิสัยปวัติ] ન บทว่า อาลมพนภูตา คือ เป็นวิสัยและเป็นปัจจัย ฯ จริงอยู่ แม้ปัจจัย บัณฑ…

เนื้อหานี้สื่อถึงหลักการทางอภิธัมมะ เกี่ยวกับวิบากและการเกิดของวิถีจิต ซึ่งได้รับการอธิบายโดยนักปราชญ์ที่อ้างอิงจากอรรถกถาต่างๆ โดยเฉพาะในเรื่อง 'โวฏฐัพพนะ' และบทวิเคราะห์ของอาจารย์อนุรุทธาเกี่ยวกับจิ

…วิโนทนี เพราะเทียบกันไม่ได้กับพระบาลีที่กล่าวแล้วในหนหลัง เพราะเหตุนั้น แม้ท่านอาจารย์จึงไม่ได้กล่าวตทาลัมพนะเกิดครั้งเดียวไว้ ในปกรณ์ อภิธัมมัตถสังคหะนี้ และในนามรูปปริเฉท เพราะตทาลัมพนะเกิด ครั้งเดียว ตนมิได…

…มัชฌิมภาณกาจารย์ เพื่อให้เห็นถึงแนวทางคำสอนและการประยุกต์ใช้หลักธรรม เหตุผลที่ท่านอาจารย์ไม่กล่าวถึงตทาลัมพนะเกิดครั้งเดียวนั้น สะท้อนถึงความลึกซึ้งในพระบาลีที่พูดถึงสภาพจิตและกระบวนการเกิดขึ้นของจิตต่างๆ ผลขอ…

…ชื่อว่าตทารมณ์ ด้วยอำนาจการลบบทท่ามกลาง ดุจในคำว่า พฺรหฺมสโร เป็นต้น ฉะนั้น ๆ วิบากเหล่านั้นด้วยเป็นตทาลัมพนะด้วย เพราะฉะนั้นจึงชื่อว่าตทาลัมพนปากะ ฯ บทว่า ยถารห์ คือ ตามสมควร แก่อารมณ์ชวนะและสัตว์ฯ แต่ว่า ท่า…

บทความนี้อธิบายเกี่ยวกับวิถีจิต รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างอารมณ์กับวิบากที่เกิดขึ้นในสภาวะต่างๆ เช่น ในช่วงเวลาสลบหรือใกล้ตาย ผ่านการใช้ภาพพจน์และอุปมาเพื่อให้เข้าใจได้ง่ายขึ้น จัดทำเพื่อสร้างความเข้าใ

…ไม่มีในลำดับแห่งโทมนัส เพราะฉะนั้น ท่านอาจารย์จึงไม่กล่าวความไม่มีแห่งการตกภวังค์นั้น กำหนดความไม่มีตทาลัมพนะอย่างเดียว จึงกล่าวว่า ถ้าตทาลัมพนะ ไม่มีเกิดขึ้น ดังนี้ ฯ อธิบายว่า ถ้าตทาลัมพนะเกิด คืออุบัติไม่ได…

เนื้อหานี้กล่าวถึงบทบาทของอนัตตาเมื่อกุศลากุศลดับไป และผลของการเกิดขึ้นของจิตตุปบาทตามความเป็นตทารมณ์ อธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างตทารมณ์ โทมนัส และความไม่มีแห่งการตกภวังค์ โดยอาจารย์แสดงหลักการเหล่าน

…องกั้นคือวิบาก ๆ เพราะไม่มีอัปปนาชวนะ นั่นเอง พระอรหัตตผลจึงไม่มี เพราะฉะนั้น จึงไม่ได้กิริยาชวนะ ฯ ตทาลัมพนะมีเหตุ ๒ ด้วยกรรมต่างกัน ย่อมเกิดมีแม้แก่ผู้ไม่มีเหตุ เพราะพระบาลีว่า ภวังค์ที่มีเหตุ เป็นปัจจัยโดยอ…

…โทสะ ในขณะที่ 'อเหตุกะ' หมายถึงการไม่มีปัจจัยเช่นนั้น การวิเคราะห์ของท่านอาจารย์โชติปาลเถระเกี่ยวกับตทาลัมพนะที่อาจเกิดขึ้นได้แม้ในกรณีที่ไม่มีเหตุ ทำให้เกิดการสนทนาและการวิพากษ์วิจารณ์ขึ้นในลักษณะที่น่าสนใจ ห…

…า "ปฏิสนธิ ฯเปฯ ลพภูติ" นี้ มีความสังเขปดังนี้คือ "เมื่อจุติจิต เกิดขึ้นแล้วในลำดับแห่งวิถีจิต อันมีตทาลัมพนะเป็นที่สุด ซึ่งปรารภ คตินิมิตเป็นปัจจุบัน อันมาสู่คลองในมโนทวารของบางสัตว์เกิดขึ้นใน ลำดับแห่งจุติจิ…

เนื้อหาในบทนี้กล่าวถึงอารมณ์ของปฏิสนธิและภวังค์ โดยมุ่งเน้นที่การอธิบายการเกิดขึ้นของอารมณ์ในมโนทวารและปัญจทวาร ซึ่งสัมพันธ์กับคตินิมิตและการเกิดจุติจิต ในการศึกษาควรอ้างอิงไปยังงานวิจัยหรือหนังสือเพิ

…ั่นแล ฯ ต่อจากนั้นจิตก็ดับไป ๆ อารมณ์นี้ ชื่อว่า อติมหันตารมณ์ ฯ ก็อารมณ์ที่มาสู่คลองไม่พอถึงการเกิดตทาลัมพนะ ผ่านไปเสีย ชื่อว่ามหันตารมณ์ ฯ ในมหันตารมณ์นั้น ภวังคบาต (จิตตกภวังค์) มีในที่สุดแห่งชวนะเท่านั้น ฯ…

เนื้อหานี้อธิบายเกี่ยวกับวิถีจิตตุปบาทและภวังคบาต ในการศึกษาอภิธัมมัตถ โดยนำเสนอความยาวของจิต อารมณ์ และการเกิดขึ้นของอติมหันตารมณ์ต่อเนื่องถึงภวังคบาต และความสัมพันธ์กับอารมณ์ที่หลากหลาย รวมถึงการวิเ

…ระโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 128 ทั้ง ๕ ด้วยอำนาจแห่งสันตีรณะ และตทาลัมพนะ และในมโนทวาร ด้วยอำนาจแห่งตทลัมพนะ และที่ชื่อว่าทวารวินิมุตตะ (พ้นจากทวาร) เพราะเป็นไปด้วยอำนาจแห่ง…

เนื้อหาเกี่ยวกับบรรยายเรื่องจิตที่มีการประมวลผลทางทวาร ๖ และจิตที่พ้นจากจิตในทวาร ๖ รวมถึงการวิเคราะห์อารมณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในจิต โดยมีการอธิบายถึงรูป เสียง กลิ่น และรสแทนภาพลักษณ์ของอารมณ์ในความเป็

…ทั้ง ๒ โวฏฐัพพนะ ๑ กามาวจรชวนะ ๒๕ ด้วยอำนาจแห่งกุศลจิต อกุศล จิต และกิริยาจิต ที่เว้นจากอาวัชชนะ และตทาลัมพนะ ๘ โดยการถือ เอาตทาลัมพนะที่ยังมิได้ถือเอาๆ บทว่า ยถารห์ ความว่า ด้วยอำนาจ อนุรูปแห่อารมณ์มีอิฏฐารมณ…

เนื้อหาในหน้าที่ 127 นี้กล่าวถึงการเกิดขึ้นของจิตในจักขุทวารและทวารอื่นๆ โดยระบุถึงจิต ๔๖, ปัญจทวาราวัชชนะ และการเชื่อมโยงระหว่างจิตกับอารมณ์ที่เกิดขึ้นในทวารต่างๆ นอกจากนี้ยังมีการอธิบายถึงอนุรูป, กุ

…หว่างแห่งสันตีรณะกับชวนะ ๑ สันตีรณะ กับภวังค์ ๑ เป็นฐานแห่งโวฏฐัพพนจิต ฯ ที่ระหว่างแห่งโวฏฐัพพนะ กับตทาลัมพนะ ๑ โวฏฐัพพนะกับภวังค์ ๑ โวฏฐัพพนะกับจุติ ๑ มโนทวาราวัชชนะกับตทาลัมพนะ ๑ มโนทวาราวัชชนะกับภวังค์ ๑ มโ…

ในหน้านี้ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี อธิบายถึงฐานแห่งสัมปฏิจฉันนจิตและการพิจารณาธรรมต่างๆ เช่น สันตีรณะ กับชวนะ และวิธีการที่สันตีรณะแสดงถึงปฏิสนธิภวังค์และจุติ โดยยกตัวอย่างการทำงานร่วมกันของขันธ์ในลักษณะ

…ี่ระหว่าแห่งจุติและภวังค์เป็นฐาน แห่งปฏิสนธิฯ ที่ระหว่างแห่งปฏิสนธิกับอาวัชชนะ ๑ ชวนะกับอาวัช ชนะ ๑ ตทาลัมพนะกับอาวัชชนะ ๑ โวฏฐัพพนะกับอาวัชชนะ ๑ ใน บางครั้งชวนะกับจุติ ๑ ตทาลัมพนะกับจุติ ๑ เป็นฐานแห่งภวังค์ฯ …

เนื้อหาในบทนี้พูดถึงการทำงานของจิต โดยยกตัวอย่างถึงกิจที่เกิดขึ้นและการเคลื่อนที่ของจิต เช่น ชวนกิจ, ตทาลัมพนกิจ, และจุติกิจ ซึ่งอธิบายการเชื่อมโยงของฐานที่เกี่ยวข้องภายใต้หลักอภิธัมมาที่จำเป็นต่อการเ