การตีความอุปมาวิถีชีวิตในอภิธัมมัตถสังคหบาลี : หน้า 160/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 160 [อธิบายอุปมาวิถีวิติ] 0 ได้ยินว่า บุรุษคนหนึ่ง นอนคลุมตัวตลอดศีรษะอยู่ที่โคนต้น มะม่วงที่มีผล ตื่นขึ้นด้วยเสียงมะม่วงผล ๑ ซึ่งหล่นลงในที่ใกล้ๆ เลิกผ้าออกจากศีรษะ ลืมตาขึ้นเห็นแล้วเก็บมะม่วงนั้นมา บีบดูแล้ว ดมกลิ่น รู้ว่าเป็นมะม่วงสุก จึงรับประทานกลืนมะม่วงที่อยู่ในปากเข้า ไปพร้อมทั้งเสมหะ แล้วนอนหลับไปในที่นั้นนั่นแลอีก ฯ ៩ ฯ บรรดากาล ทั้ง ๕ มีกาลนอนกเป็นต้นนั้น เวลาของภวังค์ เหมือนเวลาที่ บุรุษนั้นนอนหลับฯ เวลาที่อารมณ์กระทบที่ประสาท เหมือนเวลาที่ ผลมะม่วงหล่น ฯ เวลาแห่งอาวัชชนะ เหมือนเวลาที่ตื่นขึ้นด้วย เสียมะม่วงหล่น ฯ เวลาจักขุวิญญาณเป็นไป เหมือนเวลาที่ลืมตาขึ้น มองดูฯ เวลาแห่งสัมปฏิจฉันนะ เหมือนเวลาเก็บ (ผลมะม่วง)ฯ เวลาแห่งสันตีรณะ เหมือนเวลาบีบดูๆ เวลารับประทาน ฯ เวลาแห่ง ตทาลัมพนะ เหมือนเวลากลืนมะม่วงที่อยู่ในปากเข้าไปพร้อมกับ เสมหะ ฯ เวลาแห่งภวังค์ใหม่ ก็เหมือนเวลานอนหลับอีก ฯ ก็ด้วย ๆ อุปมานี้ ท่านแสดงอรรถชาตอะไรไว้ฯ ท่านแสดงความที่ธรรม ทั้งหลายไม่ปะปนกันและกันด้วยอำนาจแห่งกิจอย่างนี้ คือ เพียงการ กระทบที่ประสาทเท่านั้น เป็นกิจของอารมณ์ ฯ เพียงการรำพึงถึง อารมณ์เท่านั้น เป็นกิจของอาวัชชนะ ฯ เพียงแต่การเห็นเท่านั้น เป็น กิจของจักขุวิญญาณ ฯ และเพียงแต่การรับเป็นต้นเท่านั้น เป็นกิจของ สัมปฏิจฉันนะเป็นต้นๆ ส่วนการเสวยรสแห่งอารมณ์ เป็นกิจของชวนะ อย่างเดียว ฯ และการเสวนรสแห่งอารมณ์ที่ชวนะนั้นเสวยแล้วนั่นแล