อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้า 144 : หน้า 144/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 144 ส่วนในมโนทวาร ถ้าหากว่า วิภูตารมณ์มาสู่คลองฯ ต่อจาก นั้นไป ตทาลัมพนวิบากย่อมเป็นไปในที่สุแห่งภวังคจลนะ มโนทวาร วัชชนะ และชวนะ ฯ ต่อจากนั้น ก็เป็นภวังคบาต (จิตตกภวังค์) แต่ในอวิภูตารมณ์ ภวังคบาต (จิตตกภวังค์) ย่อมมีในที่สุดชวนะ เท่านั้น ฯ ตทาลัมพนะไม่เกิด ฉะนี้แล ฯ ๆ [สังคหคาถา] ในมโนทวารนี้ บัณฑิตกล่าววิถีจิตไว้เพียง (และกล่าว) จิตตุปบาทไว้ ๑๐ แต่โดย พิสดาร ท่านประกาศจิตตุปบาทไว้ถึง ๔๑ ฯ นี้เป็นปริตตชวนวารในวิสัยปวัติสังคหะนี้ ฯ ค แต่ในอัปปนาชวนวาร ไม่มีความต่างแห่งวิภูตารมณ์และอวิภูตา รมณ์ ฯ ตทาลัมพนะ ก็ไม่เกิดเหมือนกัน ฯ จริงอยู่ เมื่อกาม กามาวจร ชวนะทั้ง 4 ที่ประกอบด้วยญาณ ชวนะใดชวนะหนึ่งเกิดขึ้น ๔ ครั้ง หรือเพียง ๓ ครั้ง ตามลำดับ โดยชื่อว่าบริกรรม อุปจาร อนุโลม และโคตรภู แล้วดับไป ในลำดับกามาวจรชวนะดับไปนั้นนั่นแล บรรดา มหัคคตชวนะและโลกุตตรชวนะ ๒๖ นั้น (มหัคคตชวนะ ๑๘ โลกุตตร ชวนะ ๘) ชวนะใดชวนะหนึ่ง ที่ 4 หรือที่ ๕ หยั่งลงสู่อัปปนาวิถี ตามสมควร คือตามอำนาจแห่งอภินิหาร ฯ ต่อจากนั้นไปในที่สุดแห่ง อัปปนา ชวนะก็เป็นภวังคบาต (จิตตกภวังค์) ฯ บรรดากามาวจร ชวนะทั้ง 4 ง ๘ ที่ประกอบด้วยญาณและมหัคคตชวนะและโลกุตตรชวนะทั้ง ๒๖ นั้น หรือในอัปปนาชวนวารนั้น แม้อัปปนาที่สหรคตด้วยโสมนัส