แผนที่ความคิดและปัญญาในพระพุทธศาสนา : หน้า 80/112

๗๘ ทันโลก ทันธรรม เรื่อง : พระมหาสมชาย ฐานวุฑโฒ (M.D., Ph.D.) จากรายการทันโลก ทันธรรม ออกอากาศทางช่อง DMC Learning Part Specific ochrym 1.0 Exporip strati Modellin Building Learning Power (LP) mentating Explaining แผนที่ Discuss ความคิด M ww HELLO :) THE Technique วันนี้ได้รับอาราธนาให้พูดเรื่อง “แผนที่ ความคิด” หรือ Mind Map (ไมนด์แมป) ซึ่งเป็นการ จัดระเบียบความคิดของเรา เรื่องนี้อยากให้มองภาพ กว้าง ๆ ว่า ทางมาแห่งความรู้หรือที่เรียกว่าปัญญา นั้น พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแบ่งไว้เป็น ๓ ประเภท คือ 1). สุตตมยปัญญา ปัญญาที่เกิดขึ้นจากการฟัง หรือการอ่าน เป็นปัญญาขั้นต้น จะเรียกว่า “รู้” ก็ได้ ๒. จินตมยปัญญา เป็นปัญญาขั้นที่ ๒ คือ การเอาสิ่งที่เราศึกษาเรียนรู้จากคนอื่นมานึกคิด ตรึกตรองหาเหตุผล บางครั้งก็ได้ข้อสรุปใหม่ ๆ น่าสนใจ เป็นความรู้ระดับสูงขึ้นมา อาจจะเรียก ย่อ ๆ ว่า “รู้คิด” ก็ได้ on. ภาวนามยปัญญา เป็นปัญญาที่เกิดขึ้น จากการทำสมาธิภาวนา จะเกิดขึ้นได้จากใจที่เป็น มาธิตั้งมั่นเท่านั้นการจะหมดกิเลสเป็นพระอรหันต์ ได้ก็ต้องอาศัยปัญญาระดับนี้ ซึ่งเป็นปัญญาระดับ สูงสุด อาจจะเรียกย่อ ๆ ว่า “รู้แจ้ง” ก็ได้ ปัญญาระดับนี้ไม่ใช้คำว่า “คิด” แต่ใช้คำว่า “เห็น” เช่น มีธรรมจักษุ คือ มีดวงตาเห็นธรรม หรือ สัมมาทิฐิ ในมรรคมีองค์ ๘ ข้อแรกก็ใช้คำว่า มี ความเห็นถูก ไม่ใช่คิดถูก คือ เมื่อใจสงบ ความ สว่างบังเกิดขึ้นภายใน ก็จะมีความรู้จากการเห็น คือ ไปรู้ไปเห็นถึงความจริงของโลก ชีวิต และ สรรพกิเลสทั้งปวง เห็นถึงขนาดว่า ภพในอดีตเรา มาจากไหน สามารถระลึกชาติตัวเองได้ ที่เรียกว่า ปุพเพนิวาสานุสสติญาณ เห็นการไปเกิดมาเกิดของ ที่