การสำรวจภูมิศาสตร์และความเชื่อในโลกทางพุทธศาสนา : หน้า 11/26

กั่นที่ 2 ปฐพีณฑ์เทสร พรรณาเรื่องภูเขา เช่น เข้าจกวาลา เขาสินธุ เขาวิรวัธ ทั้ง 7 ที่อู้อวลรอบ เขาหิมพานต์ รวมทั้งขนาดและ สัณฐานของภูเขาแต่ละลูก, สะออนโดตาและภูเขาทั้ง 5 ที่ แวดล้อมเสะ คือ สุภัสสนฤทธิ์จิตฤกฺ ฤทธิ์ฺกํ กาพฤฺ คันธมณฑุกฺ และเกาสกฺ กะนต์ที่ 3 ชลสายนทีเทสร อธิบายเรื่องแหล่งน้ำ อันได้แก่ มหาสมุทร เช่น สีหสุภุร และอศิสสุภุร, สระ คือ สระเล็ก และสระใหญ่ 7 สระ มีสะออนโดต เป็นต้น กั่นที่ 4 ที่ปิ่นเทสร อธิบายเรื่องของทวีปทั้ง 4 อันได้แก่ ชมพูทวีป อุตตรประเทศ อรโคยานทวีป และปุพพิจอหททวีป แต่เน้นอธิบายเกี่ยวกับชมพูทวีป ซึ่งมีมหานครต่าง ๆ และเรื่องราวของอุตตรประเทศที่มีปรากฏในอรรถกถา และภูมิที่อาศัยของอาณาจักรสูร เป็นหลัก กั่นที่ 5 ภูมิเทสร อธิบายเรื่องภูมิทวีปต่าง ๆ ตามตํ่ั้ง 5 เริ่มจากอาบาย ภูมิ คือ นิรภูมิ (มหานรกและนรกุมวิวาร), เตรัจฉานภูมิ, เปตรวิสัย และทวภูมิ คือ กามวาจรเทพ 6 ชั้น, รูปวาจรเทพ 16 จำพวก, และอรูปวาจรเทพ 4 จำพวก และได้อธิบายเรื่องการกำเนิดของพอสูร และเทวดาชั้นดาวดึงส์มีท้าวสักกะเป็นต้น กันที่ 6 ปกิณกาวนิฉฺฉาย อธิบายเรื่องปกิณกะต่าง ๆ ได้แก่ เรื่องอายุของมนุษย์, เทวดาในสวรรค์ชั้นต่าง ๆ และอายุของสัตว์นรก, เรื่องอาหาร, เรื่องการคำนวณระยะห่างของภูมิต่าง ๆ, เรื่องต้นไม้ใหญ่ในวิเศษต่าง ๆ, เรื่องโลกและโลกระตก, เรื่องความไม่มีที่สุ ด เป็นต้น