ดวง : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 14 / 168

…ามิได้ ฯ จริงอยู่ สันตีรณะ และมหาวิบากย่อมไม่เกิดในอรูป เพราะไม่มีทวาร ๑๑ และเพราะไม่มี กิจ ฯ จิต ๒ ดวง ที่สหรคตด้วยปฏิฆะนั้น ก็ไม่มีแม้ในรูปโลก เพราะ ไม่มีปฏิฆะ ซึ่งไม่มีการกำหนดว่าเป็นนิวรณ์ (ไม่มีฐานะ…

ในหน้าที่ 138 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี เนื้อหาเกี่ยวกับการพิจารณาธรรมและแนวคิดเกี่ยวกับวิญญาณและธาตุ ทั้งในรูปโลกและอรูปโลก อธิบายว่าวิญญาณและธาตุเป็นความรู้ที่มิใช่สัตว์และชีวิต โดยมีการเชื่อมโยงและควา

…กามาวจรจิต ๒๗ ด้วยอำนาจแห่งกามาวจรวิบากจิตปัญจทวาราวัชชน จิต ปฏิฆจิตทั้งคู่ และหสนจิต รูปาวจรจิต ๑๕ ดวง (และ) ปฐมมรรค อาศัยวัตถุเท่านั้นย่อมเกิดขึ้น วิญญาณธาตุ ๔๒ ที่เหลือจากจิต ๔๓ นั้นนั่นแล เว้นอรูปวิบ…

ข้อความนี้เสนอการศึกษาเกี่ยวกับจิตและวิญญาณธาตุตามอภิธัมม ซึ่งชี้ถึงการเกิดและธรรมชาติของจิตในสภาวะต่างๆ โดยเฉพาะในมนุษยโลก และแยกแยะประเภทของจิตตามกฎแห่งธรรมชาติ โดยการอ้างอิงถึงวัตถุและภาวะที่ส่งผลต

…้กล่าวไว้ถูก ต้องดีแล้ว ฯ ก็เพราะว่าท่านอธิบายไว้อย่างนี้ แม้ในอรรถกถา (วิภังค์) ท่านจึงกล่าวว่า จิตดวงหนึ่ง ๆ มีดวงละ ๓ ขณะ ด้วยอำนาจอุปปาทขณะ ฐิติขณะ และภังคขณะ ดังนี้ ฯ ๆ [อายุของรูปธรรมและนามธรรม อรู…

ในบทนี้กล่าวถึงการวิเคราะห์ของจิตและคุณสมบัติของธรรมที่เกี่ยวข้องกันตามอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยการสำรวจอำนาจของอุปปาทขณะ ฐิติขณะ และภังคขณะ การทำความเข้าใจในอารมณ์และความสามารถในการรู้แจ้งของจิตตลอดจนล

…ฺถิ ตทาลมุพนุปฺปาโท ความว่า ตทาลัมพนะไม่เกิดในมหันตารมณ์ ซึ่งมีอายุชั่ว ๑๔ ขณะจิต (เท่ากับขณะจิต ๑๔ ดวง) เพราะอารมณ์ ดับไปเสียก่อน ๆ จริงอยู่ ในวิถีเดียวกัน เมื่อจิตบางเหล่ามีอารมณ์เป็น ปัจจุบัน จิตบางเห…

เนื้อหานี้อภิปรายเกี่ยวกับการเกิดขึ้นของตทาลัมพนะในปริบทของจิตและอารมณ์ โดยชี้ให้เห็นถึงการไม่มีการเกิดตทาลัมพนะซ้ำใน ๒ หน่วยอารมณ์ เนื่องจากไม่เพียงพอแก่การเกิดในช่วงระยะเวลา ๑๔ ขณะจิต ซึ่งสร้างความเ

…ร คือตามสมควรแก่ทวารนั้น ๆ ตามสมควรแก่ ปัจจัยนั้น ๆ และตามสมควรแก่อารมณ์เป็นต้นนั้น ๆ ย่อมมีเพียง ๓ ดวงเท่านั้นโดยไม่แปลกกัน คือ อาวัชชนะ ๑ ทัสสนะเป็นต้น ๑ สัม ปฏิจฉันนะ ๑ สันตีรณะ ๑ โวฏฐัพพนะ ๑ ชวนะ ตทา…

เนื้อหานี้กล่าวถึงการศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะในด้านวิถีจิตและอารมณ์ที่เกิดขึ้นในปัญจทวาร โดยเฉพาะการพิจารณาโมฆวารและอติปริตตารมณ์ โดยมีการอธิบายถึงความเหมาะสมของการเกิดขึ้นของจิตและอารมณ์ในสภาวะแตกต่างๆ

…เพราะฉะนั้น ท่าน อาจารย์จึงกล่าวว่า อรูป ฯ เป็น วขจิต ดังนี้ ฯ ก็ปฏิสนธิจิตและ จุติจิต ไม่ใช่เป็นจิตดวงอื่น เพราะรวมอยู่ภายในภวังคจิต ๑๕ นั่นเอง เพราะฉะนั้น ท่านอาจารย์จึงไม่ทำการยกเว้นจิตทั้ง ๒ ดวง ตามท…

บทความนี้กล่าวถึงการเกิดของจิตทั้งสองประเภท คือ ปฏิสนธิจิตและจุติจิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งว่าจิตเหล่านี้ไม่มีความสามารถในการทำให้รูปเกิดขึ้นได้ เนื่องจากไม่มีองค์ฌานอันเป็นปัจจัยพิเศษ ข้อความนี้อิงตามคำสอ

…รมณ์ โดยเว้นจากวิตก ฯ แท้จริง พระผู้มีพระภาค ตรัสองค์ฌาน มีวิตกเกิดความหลังฯ สมาธิแม้มีอยู่ในจิต ๑๖ ดวงนั้น ก็ไม่ถึงความเป็นธรรมชาติมีกำลัง เพราะไม่มีความเพียงในจิต ๑๖ ดวง ด้วยสามารถแห่งทวิปัญจวิญญาณ มโน…

ในบทนี้มีการอธิบายถึงการตรัสของพระผู้มีพระภาคเกี่ยวกับองฌานและปัญจวิญญาณ โดยมีการกล่าวถึงสมาธิและอาการต่างๆ ของจิต นอกจากนี้ยังนำเสนอความแตกต่างระหว่างอเหตุกจิตและจิตปกติ เกี่ยวกับการเกิดของอธิบดีในจิ

…๓๓ อันสูงสุด คือ วิเศษสุด เพราะเป็นฝ่ายแห่งธรรมเครื่องตรัสรู้ฯ ธรรม ๓๓ ทั้งหมด มีในโลกุตตรจิตทั้ง ๘ ดวง ฯ บางทีไม่มีสังกัปปะและปีติ คือบางที่มี ไม่ได้ เพราะสังกัปปะไม่เกิดในจิตที่ประกอบด้วยฌานมีทุติยฌานเ…

บทความนี้มีการวิเคราะห์ธรรม 33 อันสูงสุดที่เกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยแสดงถึงรายละเอียดของกิจ 2 อย่าง คือ สัมธินทรีย์และสัทธาพละ การผสมผสานระหว่างโลกุตตรจิตและโลกิยจิต แล

…ญาณ ชื่อว่าปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธิ ฯ ก็เมื่อพ ก็เมื่อพระโยคาวจรนั้นปฏิบัติอยู่อย่างนี้ วิปัสสนจิต ๒-๓ ดวง ปรารภลักษณะมีอนิจลักษณะเป็นต้น อย่าง ใดอย่างหนึ่ง ย่อมเป็นไป โดยชื่อว่าบริกรรม อุปาจาร และอนุโลม ใน…

เนื้อหาเกี่ยวกับการพิจารณาไตรลักษณ์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยมีการอธิบายถึงแนวทางในการปฏิบัติวิปัสสนา การเห็นความไม่เที่ยงและความสิ้นไปของนามรูปผ่านสัมมสนญาณและอุทยัพพยญาณ สอนให้เห็นถึงความเกิดขึ้นและก

…2 ละสมุทยสัจ ทำนิโรธสัจให้แจ้ง หยั่งลงสู่อัปปนาวิถี ด้วยอำนาจการ เจริญมัคคสัจ ฯ ต่อจากนั้นผลจิต ๒-๓ ดวง เป็นไปแล้วก็ดับไป ฯ ต่อจากนั้นก็เป็นภวังคบาต (จิตตกภวังค์) และ ฯ ส่วนปัจจเวกขณ ญาณทั้งหลาย ทั้งหลาย…

ในเนื้อหานี้พูดถึงการพิจารณาจิตและวิโมกข์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยยกตัวอย่างการละสมุทยสัจและการเข้าใจในภาวะจิตเพื่อไปสู่นิพพาน พุทธศาสนาพิจารณาอีกทั้งการละกิเลสที่ยังเหลือ ผ่านกรรมและความเป็นจริงในจิต

… ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผู้ใดเห็นทุกข์ ฯ หลายบทว่า เทว ตีณิ ผลจิตตานี ปวตฺติวา ความว่า ผลจิต ๒" หรือ ๓ ดวง เป็นไปแล้วในสันดานแม้ที่มีกิเลสถูกตัดขาดแล้ว ตาม สมควรแก่ความเกิดขึ้นของมรรค โดยเป็นธรรมชาตระงับดับ…

เนื้อหาเกี่ยวกับการพิจารณาปัจจเวกขณญาณซึ่งเป็นองค์ความรู้ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยพูดถึงความสำคัญของมรรคและผลที่นำไปสู่การหลุดพ้น รวมถึงการวิเคราะห์ว่าผลจิตมีการเกิดขึ้นตามสภาวะธรรมชาติ พร้อมทั้งให้คว

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 126 ให้เป็นอารมณ์เกิดขึ้นแต่นั้นชวนจิต ๔ หรือ ๕ ดวงย่อมแล่นไปใน อารมณ์นั้นนั่นแหละ ในที่สุด ในชวนจิตเหล่านั้น ดวงหนึ่งเป็นรูปาวจร ที่เหลือ ( ๓ หรือ ๔ ด…

เนื้อหานี้สำรวจความสัมพันธ์ระหว่างอารมณ์และจิต โดยในแต่ละขณะจิตจะมีการทำงานของอารมณ์ที่แตกต่างกัน จิตมีหลายประเภทคือ บริกรรมจิต, อุปจารจิต, อนุโลมจิต, และโคตรภู ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการพิจารณาทางจิตใจเมื

…ด้วยอวิชชานั้น เป็นอันกล่าวด้วยบทที่ ๒ อนึ่ง ความสงัดด้วยข่มไว้ได้ซึ่งจิตตุบาทที่สัมปยุตตด้วยโลภะ ๘ ดวง เป็น อันกล่าวด้วยบทแรก ความสงัดด้วยข่มไว้ได้ซึ่งอกุศลจิตตุบาทที่เหลือ ๔ ดวงเป็นอันกล่าวด้วยบทที่ ๒"…

เนื้อหานี้พูดถึงความสำคัญของการทำความสงัดในจิตใจจากโลภะ โทสะ และโมหะ ตามหลักการในวิสุทธิมรรค โดยมีการแสดงอารมณ์ต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับความสงัด เช่น กามราคสังโยชน์ และความติดอยู่ในตัณหา การเข้าใจว่าความ

…านจักเกิดขึ้น มโนทวารวัชนะย่อมตัดภวังค์ ทำ ปฐวีกสิณนั่นเองให้เป็นอารมณ์เกิดขึ้น ต่อนั้นชวนะ๔ หรือ ๕ ดวง

ในวิสุทธิมรรค อธิบายถึงองค์ฌานซึ่งมีปีติ สุข เอกัคคตาเป็นสำคัญ พระโยคาวจรได้บรรลุทุติยฌานและปรึกษาโทษของทุติยฌาน ว่าแม้จะมีความดี แต่ยังมีกระแสวิตกและองค์หยาบ จึงพยายามทำโยคะเพื่อบรรลุตติยฌาน ซึ่งเป็น

…โดย เป็นช่องฝาเป็นต้นนั้นแล ภาวนาไปว่า อากาโส อากาโส ( ว่าง ว่าง ) อุคคหนิมิตในอากาสกสิณนี้ ก็เป็น (ดวง) เหมือนกับช่อง พร้อม ทั้งสิ่งที่เนื่องด้วยช่องมีขอบฝาเป็นต้นนั่นเอง แม้พระโยคาวจรจะ (นึก) ขยาย (ส่ว…

เนื้อหาเกี่ยวกับการปฏิบัติของโยคาวจรในวิสุทธิมรรคว่า โยคาวจรที่ต้องการเรียนรู้เกี่ยวกับอากาสกสิณสามารถใช้ช่องต่างๆ ในการทำสมาธิได้ โดยการสร้างช่องที่เหมาะสมและใช้การภาวนาเป็นเครื่องช่วย อธิบายถึงการสร

…ป็นอารมณ์เกิดขึ้นว่า "ทิพพโสต- ธาตุจักเกิดขึ้นในบัดนี้" ครั้นมโนวาราวัชชนะนั้นดับแล้ว ชวนะ ๔ หรือ ๕ ดวง ย่อมแล่นไป ซึ่งบรรดาชวนะเหล่านั้น ๓ หรือ ๔ ดวงแรก เป็นกามาวจร มีชื่อว่าบริกรรม อุปจาร อนุโลม และ โค…

เนื้อหาเกี่ยวกับการปรับมโนทวาราวัชชนะเพื่อให้เสียงที่ต้องการเป็นอารมณ์ที่เกิดขึ้นในขณะนั้น พร้อมกับการอธิบายถึงทิพพโสตธาตุและญาณที่เกิดขึ้นจากอัปปนาจิตตามแนวทางการฝึกสมาธิและภาวนา เพื่อให้บรรลุความสาม

…] ส่วนในปาฐะมี "สราคิ วา จิตต์ - จิตมีราคะ....หรือ" เป็น อาทิ มีอรรถกาธิบายว่า จิตที่สหรคตกับโลภะ 4 ดวง พึงทราบว่าชื่อ สราคจิต (จิตมีราคะ) จิตที่เหลือ คือจิตที่เป็นกุศลและอัพยากฤต เป็นไปในภูมิ ๔ ชื่อวีตร…

บทความนี้นำเสนอการวิเคราะห์จิต ๑๖ ประเภทตามคำสอนในวิสุทธิมรรค โดยเริ่มจากการอธิบายภาวะของภิกษุที่มีความสามารถในการเข้าใจจิตของผู้อื่นในระดับที่เป็นปัญจโวการและจตุโวการ รวมถึงการทำบริกรรมเริ่มต้นจากการ

…ย (นัยเฉพาะตน ไม่ปนเจือ คือเป็นโมหะแท้ ไม่เจือด้วยโลภะ โทสะ ก็จิตที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉาและอุทธัจจะ ๒ ดวงเท่านั้น ชื่อว่าสโมหจิต (จิตมีโมหะ) แต่แม้อกุศลจิต ๑๒ ดวง ก็พึงทราบว่าเป็นสโมหจิต ด้วย เพราะโมหะมีอย…

…มที่กล่าวในวิสุทธิมรรค โดยเน้นถึงจิตที่มีอาการต่าง ๆ เช่น สโมหจิต ซึ่งเป็นจิตที่มีโมหะ ออกุศลจิต ๑๒ ดวงก็ถือเป็นสโมหจิต และแบ่งประเภทจิตที่แตกต่างกัน เช่น วีตโมหจิต, สังขิตตจิต จนถึงอนุตตรจิต รวมถึงการแบ…

…ยพรึก ...แห่งพระปัจเจกพุทธทั้งหลาย ... เช่นกับ แสงจันทร์ ...แห่งพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ปรากฏเป็นเช่นกับดวง อาทิตย์ ๑,๐๐๐ ดวง ในฤดูสารท ซึ่ง (แต่ละดวง) ประดับไปด้วย สหัสรังสี (พันแสง) (นี่) ประการหนึ่ง ประกา…

ในเนื้อหานี้กล่าวถึงการดำเนินพระญาณที่ถูกต้องและไม่ติดขัด รวมถึงการเปรียบเทียบความสามารถในการระลึกปุพเพนิวาสของพระสาวกและพระพุทธเจ้าด้วยแสงที่เปรียบเทียบกับแสงต่าง ๆ ที่แสดงถึงความรู้และคุณธรรม สามารถ

…ุติ (จากภพก่อน) ให้เป็นอารมณ์เกิดขึ้น แก่ภิกษุนั้น และครั้นมโนทวาราวัชนะนั้นดับไปแล้ว ชวนะ ๔ หรือ ๕ ดวง ทำนามรูปนั้นแหละให้เป็นอารมณ์แล่นไป ซึ่งชวนะควงต้น ๆ ที่มีชื่อว่าบริกรรมเป็นต้น เป็นกามาวจร ดวงสุดท…

เนื้อหาเกี่ยวกับญาณที่จัดเป็นบริกรรมสมาธิญาณและความหมายของชาติในศาสตร์พระพุทธศาสนา อธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างสมาธิและอารมณ์เกิดขึ้นในภิกษุ การพัฒนาและการเข้าใจในสภาวะต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น รวมถึงการมองเ