ศัพท์ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 24 / 47

…ำเป็นต้น, ภีโม แดน กลัว ยักษ์ ชื่อว่าอปาทานสาธนะ ๆ แปลว่า "เป็นแดน--" [อธิกณณสาธนะ] ผู้ทำ ๆ ในที่ใด ศัพท์ที่เป็นชื่อของที่นั้น เป็นต้นว่า ฐาน ที่ตั้ง, ที่ยืน, อาสน์ ที่นั่ง, สยน์ ที่นอน, ชื่อว่าอธิกรณสาธนะ…

…ัตตุวาจก, เหตุกัตตุวาจก และกัมมวาจก ซึ่งมีความสำคัญในภาษา มคธ และการแต่งหนังสือในภาษาไวยากรณ์ การใช้ศัพท์ต่าง ๆ เช่น ฐาน, อาสน์ และ สยน์ มีความสำคัญในการทำความเข้าใจถ้อยคำให้ชัดเจนและแม่นยำ โดยเฉพาะสำหรับผ…

…ให้, ทา ธาตุ ในความ ให้ ธาตุมี อา เป็นที่สุดอยู่ หน้า เอา ณุย เป็น เอยุย แล้วลบ อา ด้วยสระสนธิ (๑๕) ศัพท์ที่ประกอบด้วยปัจจัยนี้ บางศัพท์ก็ใช้เป็นกิริยากิตก์บ้าง อุ. เต จ ภิกขู คารยุหา อนึ่ง ภิกษุ ท. เหล่าน…

ศึกษาละเอียดเกี่ยวกับโครงสร้างและการใช้ศัพท์ในภาษาบาลี โดยเฉพาะในหัวข้ออาขยาตและกิตก์ โดยจะวิเคราะห์การใช้ภาษาจากประโยคต่างๆ ที่แสดงให้เห็นถึงคว…

… สุตาวิ ฟังแล้ว. ภุตฺตาวี ภุตฺตาวินี ภุตฺตาวิ กินแล้ว. วุสิตาวี วุสิตาวินี วุสิตาวิ อยู่แล้ว. กิริยาศัพท์ที่ประกอบด้วยกิตปัจจัยอย่างนี้อยู่หน้ากิริยาอาขยาต โดยมาก, พึงเห็นว่าเป็นเหมือนบทวิเสสนะ. (๑๔๔) กิจจ…

…วมถึงการแปรรูปเป็นนามในรูปแบบต่าง ๆ เช่น สุตวา ภัตตวา และวุสิตวา นอกจากนี้ยังมีการกล่าวถึงกรณีกิริยาศัพท์ที่ใช้ปัจจัยเฉพาะเพื่อช่วยในการศึกษาและทำความเข้าใจในบทวิเสสนะอย่างละเอียด

…, รุหุ ในความ งอก. มุฬโห หลงแล้ว. มุหฺ ธาตุ ในความ หลง วุฬโห อันน้ำพัดไปแล้ว, วุหุ ธาตุ ในความ ลอย. ศัพท์ที่ประกอบด้วยปัจจัยนี้ บางศัพท์ก็ใช้เป็นนามกิตก์บ้าง เหมือนบทว่า พุทฺโธ เป็นต้น. ตูน. ตวา. ฺวาน. กาต…

ในบทนี้มีการวิเคราะห์และอธิบายเรื่องของธาตุในภาษาบาลี โดยเริ่มต้นจากตัวอย่างธาตุที่มี มุ และ หุ รวมถึงการประยุกต์ใช้ธาตุต่างๆในความหมายที่แตกต่างกัน พร้อมทั้งยกตัวอย่างศัพทที่เกี่ยวข้องกับการแปรธาตุ เ

…ีประกอบคำพูดเข้าเป็นพากย์นั้น เรียกว่า วากยสัมพันธ์. (๑๔๘) คำพูดนั้นแบ่งเป็น ๓ อย่าง ดังนี้ :- က ๑. ศัพท์เดียวหรือหลายศัพท์ แต่ยังผสมให้เป็นใจความไม่ได้ เรียกว่า บท กำหนดตามวิภัตตินาม จะกี่ศัพท์ก็ตาม นับวิ…

เนื้อหานี้เกี่ยวกับวากยสัมพันธ์ในบาลี โดยนักเรียนจะได้เรียนรู้เกี่ยวกับการประกอบคำพูดเป็นพากย์ ซึ่งมีความสำคัญในการสื่อสารและการแต่งหนังสือ แบ่งการพูดออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่ บท, พากยางค์ และพากย์ที่เต

…ท่อนก่อนให้เกี่ยวกัน เรียกชื่อว่า วิตถารโชตโก หรือเรียกให้สั้นว่า วิตถาโร, ในอรรถนี้ใช้นิบาต คือ หิ ศัพท์เดียว ตรงความไทย คือ ความพิสดารว่า หรือ ก็ มีอุทาหรณ์ ดังนี้ :- ปเร จ น วิชานนฺตีติ อิม ธมฺมเทสน์ สต…

บทความนี้พูดถึงวิตถารโชตกนิบาตซึ่งเป็นแนวทางในบาลีไวยากรณ์ ที่ประกอบด้วยสองท่อน โดยท่อนแรกนำเสนอสรุป และท่อนหลังนั้นอธิบายให้กว้างขวางยิ่งขึ้น เพื่อให้เห็นภาพที่ชัดเจน พร้อมตัวอย่างการใช้งานในบทเรียนจ

…ความข้อนี้ในท่อนหลัง เรียกชื่อว่า วากฺยารมภโชตโก หรือเรียกให้สั้นว่า วากยรมโภ, ในอรรถนี้ใช้ นิบาต ๓ ศัพท์ คือ หิ, จ, ปน, ตรงความไทยว่า ก็, แล, ก็แล, มีอุทาหรณ์ดังนี้: จตุมุมคฺคผลนิพพานวเสน นววิโธ, ปริยตฺติ…

เนื้อหาในส่วนนี้อธิบายถึงวากยารัมภนิบาต ซึ่งเป็นการอธิบายความในท่อนต้นที่มักจะนำไปสู่การถาม เพื่อการวิสัชนาต่อเนื่องในท่อนหลัง โดยมีการใช้คำว่านิบาต เช่น หิ, จ, ปน เพื่อเชื่อมโยงความเข้าใจในบทความที่ก

…เครื่องหมายความข้อนี้ในท่อนหลัง เรียกชื่อว่า การณโชตโก หรือเรียกให้สั้นว่า เหตุ ในอรรถนี้ใช้นิบาต ๓ ศัพท์ เหมือนวากยารัมภ์, ตรงความไทยว่า เหตุว่า เพราะว่า มีอุทาหรณ์ ดังนี้: สพฺพวจนาน อตฺโถ อกฺขเรเหว สัญญา…

เนื้อหานี้พูดถึงการวิเคราะห์ประโยคในบาลี โดยเฉพาะการใช้ นิบาต ในการชี้แจงเหตุผลในข้อความที่มีความซับซ้อน ประกอบด้วยการอ้างอิงถึงหลักคำสอนในพระไตรปิฎกเพื่อยกตัวอย่างการอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างเหตุและผ

…ข้อนี้ ในท่อนหลัง เรียกชื่อว่า ตาปาฏิกรณโชตโก หรือเรียกสั้นว่า ตปปาฏิกรณ์ แม้ในอรรถนี้ ก็ใช้นิบาต ๓ ศัพท์นั้น, ตรงความไทย ว่า เหมือนอย่างว่า มีอุทาหรณ์ดังนี้: นิคคหิต นาม สร์ นิสสาย ติฏฐิติ, ตสฺม วินภูเฐ อ…

เนื้อหาเกี่ยวกับบาลีไวยากรณ์และวากยสัมพันธ์ โดยยกตัวอย่างอุทาหรณ์เพื่อแสดงให้เห็นถึงความหายากของคนมีบุญและคนมีปัญญา ร่วมไปถึงข้ออุปมาและการใช้ภาษาที่ชัดเจนในการอธิบายความหมาย. ปัญญาถือว่าหายากกว่าบุญใ

…็น ๒ อย่าง ตามประเภทแห่งทัฬหิยะฉะนั้น, นิบาตในท่อนหลัง เรียก ทัฬหิกรณ โชตโก, ในอรรถนี้ใช้นิบาตแต่ ๒ ศัพท์ คือ หิ กับ จ, ตรงความ ไทยว่า จริงอยู่, แท้จริง; อุทาหรณ์ในอาคมทัฬหกรณะพึงรู้ในคำว่า วุตตกเหต ภควตา;…

เนื้อหาเกี่ยวกับโครงสร้างและการใช้ภาษาบาลีในวากยสัมพันธ์ โดยการอ้างคำเพื่อเป็นเครื่องสาธกหรือการรองรับในอรรถต่างๆ พร้อมตัวอย่างคำเพื่อความชัดเจนในการศึกษา และการนำเสนอในบริบทต่างๆ เช่น พุทธภาษิตและอุท

…าง ๆ กัน นิบาต ในความท่อนหลังที่กล่าวถึงฝ่ายหนึ่ง ๆ เรียกชื่อว่า ปกฺขนฺตร โชตโก ในอรรถนี้ใช้นิบาต ๒ ศัพท์ คือ จ กับ ปน, ตรงความไทยว่า ฝ่ายว่า ส่วนว่า ; มีอุทาหรณ์ดังนี้: ทุกโข พาเลหิ สวาโส, อมิตเตเนว สพฺพท…

…การใช้คำในแต่ละบริบท นอกจากนี้ยังมีการอธิบายวิธีการใช้คำเฉพาะในภาษาบาลี รวมทั้งข้อคิดเกี่ยวกับการใช้ศัพท์ในบทพูดและธรรมเทศนา เพื่อให้ผู้อ่านได้เห็นความสำคัญและความงามของภาษาในทางวากยสัมพันธ์

…งกล่าวมีปฏิเสธห้าม แต่คล้อยตามกัน, นิบาตในความท่อนหลัง เรียกว่า พอติเรกโชตโก, ในอรรถนี้ ใช้นิบาติ ๓ ศัพท์นั้นเหมือน อันวยโชตก, ตรงความไทยว่า อัน, มีอุทาหรณ์ดังนี้: รตนตฺตย์ นาม วนฺทนีย์ ติ วนฺทโต สกลภยาที่…

บทเรียนนี้เน้นการศึกษาบาลีไวยากรณ์และวากยสัมพันธ์ โดยเฉพาะการวิเคราะห์พยติเรกโชตกนิบาตและสัมภาวนโชตกนิบาต ซึ่งมีการอธิบายความหมายการใช้นิบาตต่างๆ และอุทาหรณ์ในการเปรียบเทียบ พร้อมความหมายในภาษาไทยเพื่

…กล่าวชม, ความท่อนหลังกล่าวติ, นิบาต ในความท่อนหลัง เรียกชื่อว่า ครหโชตโก, ในอรรถนี้ ใช้นิบาต คือ ปน ศัพท์เดียว, ตรงความไทย เหมือนสัมภาวนโชตก, ต่าง แต่อุทาหรณ์ดังนี้: อุเปกขา สนฺตตฺตา สุขนเทวว สงฺขย์ คนติ ส…

บทความนี้สำรวจการใช้ นิบาต ในบาลี โดยเริ่มจากการอธิบายถึงความหมายและหลักการใช้งาน พร้อมตัวอย่างที่แสดงถึงความแตกต่างของการชมและการติในข้อความ นอกจากนี้ ยังมีการพูดถึงการควบพากย์และสมุจจยะในวากยสัมพันธ

…เถิด ปริกัปปัตถนิบาต ๕. ข้อความที่ยังไม่แน่ เป็นแต่กำหนดไว้ เรียกว่า ปริกปุโป, ในอรรถนี้ ใช้นิบาต ๔ ศัพท์ คือ สเจ, เจ, ยา, อถ เรียกชื่อว่า ปริกปปตโก ตรงต่อนิบาตไทย ที่ใช้ต้นพากย์ว่า ถ้าว่า, หากว่า ผิว่า มี…

เนื้อหาตรงนี้เกี่ยวกับการศึกษาและการใช้วากยสัมพันธ์ในภาษาบาลี โดยได้อธิบายถึงการเข้าใจคำสำคัญเช่น ยทิวา, อุท, และอถวา รวมถึงการใช้ในเชิงตัวอย่างในการตัดสินใจที่ยังไม่แน่ชัดในบริบทที่แตกต่างกัน เช่น ข้

…้ในความเล่าหรือลือกันต่อ ๆ มา เรียกชื่อว่า อนุสฺสวนตฺโถ, ตรงต่อนิบาตไทยว่า ได้ยินว่า, นิบาตพวกนี้ ๓ ศัพท์ คือ กร, ขลุ, สุท, อุ. เอก กรสุส อโหสิ สมโณ ขลุ โภ โคตโม----ราชคห์ อนุปปัตโต, ตตฺร สุท ภควา เวสาลีย์…

…มีตัวอย่างแสดงให้เห็นถึงการใช้ภาษาหรือโครงสร้างในบททางบาลีที่ใช้ในชีวิตประจำวัน นอกจากนี้ยังกล่าวถึงศัพท์ที่เกี่ยวข้อง ทำให้ผู้อ่านเข้าใจมากขึ้นเกี่ยวกับการใช้ของนิเบาตในบริบทต่างๆ.

…ทำ เรียกชื่อว่า อุยโยชนตฺโถ, ตรงต่อนิบาตไทยว่า เชิญเถิด, เอาเถิด, เอาสิ ถ้าอย่างนั้น, นิบาตพวกนี้ ๔ ศัพท์ คือ อิงฆ, คุม, หนท เตนหิน (ศัพท์หลังนี้ เรียกว่า วิกฤติปฏิรูปโก เพราะมีรูปแม้นศัพท์ ที่ประกอบด้วยวิ…

บทนี้กล่าวถึงการใช้ นิบาตในภาษาบาลีว่า โดยเฉพาะ สัมปฏิจฉนัตถนิบาต ซึ่งใช้ในการตอบรับคำถาม เช่น คำว่า อาม, อามนฺตา และ อุยโยชนัตถนิบาต ที่ใช้ในการเชิญชวน รวมไปถึง อัจฉริยัตถ ที่แสดงอารมณ์หลากหลาย เช่น

…าลีไวยากรณ์ วากยสัมพันธ์ - หน้าที่ 243 ว่า เวคตโถ, ตรงต่อนิบาตไทยว่า โอ้, พุโธ, หนอ, นิบาต พวกนี้ ๒ ศัพท์ คือ อโห, กับ วต. อุ. (หลากใจ) อโห พุทฺธานํ อานุภาโว ! อัจฉริย์ วต โภ ! (เบิกบานใจ) อโห สุข ! สุสุข …

ในบทนี้มีการอภิปรายเกี่ยวกับนิบาตในบาลีไวยากรณ์ โดยเฉพาะในหมวดของอวธารณัตถนิบาตที่ใช้ในการแสดงความหมายของนาม คุณ และกิริยาอย่างชัดเจน ตัวอย่างที่ได้ให้มานั้นช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจถึงการใช้ภาษาบาลีได้อย่

… ปี หรือ อป. อุ, โย ปน ภิกขุ สัญจิจจ มนุสฺสวิคคห์ ชีวิตา โวโรเปยย----อยมปิ ปาราชิโก โหติ อสวาโส. ปิ ศัพท์ในอุทาหรณ์นี้แสดงว่า ใช่จะต้องปาราชิก แต่ ๒ รูปเท่านั้นหามิได้, ถึงรูปนี้ก็ต้องเหมือนกัน ๓. สัมภาวนั…

บทนี้พูดถึงอุเปกขัตถนิบาตซึ่งมีบทบาทหลากหลายในการใช้ภาษาบาลี นอกจากนี้ยังมีการวิจารณ์ค่าวนิบาตที่ใช้ในการชมและติ การแสดงตัวอย่างเพื่อทำความเข้าใจให้ชัดเจนยิ่งขึ้น เนื้อหาเกี่ยวข้องกับการศึกษาความหมายแ

…่ยวไป สู่ที่จาริก ๓๔๐. คนพาล ทำแล้ว ซึ่งบาป, ครั้นเมื่อบาป หนาขึ้นแล้ว ย่อม ได้ ซึ่งผล แห่งมัน. ๑๔. ศัพท์เป็นอัพยยะ คือ นิบาตและปัจจัย บางเหล่า ไม่ ต้องแจกวิภัตติอย่างใดอย่างหนึ่ง เรียงลงตามรูปศัพท์เดิมดัง…

…รนำเสนอธรรมะในบ้านของชาวบ้าน โดยมีเนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับบาปและผลของการกระทำ นอกจากนี้ยังได้กล่าวถึงศัพท์บาลีที่เป็นที่มาของนิมนต์และการอาลปนะในบริบทของการเรียนรู้ทางพระพุทธศาสนา.

…ระชนม์ ของพระผู้มีพระภาค เท่าไร ? ๘๐. ๓๘๐. กิเลส ท. จง อย่า ยังท่าน ท. ให้เป็นไป ในอำนาจ แห่งตน ๑๙. ศัพท์ที่เป็นกิริยาวิเสสนะ คือแสดงลักษณะของกิริยา ที่แปลกจากกิริยาอื่น ใช้ทุติยาวิภัตติ เป็นวิเสสนะของกิริ…

เนื้อหาในบทนี้เน้นการสอนให้เข้าใจธรรมะที่ถูกต้อง รวมถึงการประพฤติและการปฏิบัติตนตามธรรมะ พระองค์ได้สอนเกี่ยวกับกิเลสและความประมาท โดยมีตัวอย่างการใช้ภาษาในการแสดงลักษณะของกิริยาทางกายและจิต การเรียนรู