พระเจดีย์ในพุทธศาสนา : หน้า 85/106

พระสัมมาสัมพุทธเจ้ามีบุญอันเป็นอย่างนี้เช่นนี้ คือ ถฏฺฐจูฎิยํ บริโภคเจดีย์และอุโบสถเจดีย์ ซึ่งในครั้งนั้นพระอานนท์ได้กระทำอุโบสถเจดีย์ อันเป็นต้นโพธิ์ขึ้นเป็นครั้งแรก สำหรับในปัจจุบันมีการจัดเจดีย์ที่ประดิษฐานพระกรรมเข้ามาเป็นเจดีย์อีกประเภทหนึ่ง ซึ่งมีพระเจดีย์รวมเป็น ๔ ประเภทคือ ๑) ถฏฺฐจูฎิยํ คือ พระลูกเจดีย์ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุหรือพระบรมธาตุของอุปษาหุนพวก คือ พระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระอรหันตสาวก และพระเจ้าจักรพรรดิ ๒) บริโภคเจดีย์ คือ พระเจดีย์ ณ สังเวชนียสถานเป็นสถานที่ประสูติ ตรัสรู้ แสดงปฐมเทศนา และปริณิพาน ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า รวมทั้งพระสรีรังคาร คือ ถ้าภายในที่ถวายพระเพลิงพระบรมศพสิริ จุติพนานที่ได้นพาวนที่ใช้อยู่ของพระบรมธาตุแตกแก่เจดีย์พระทนต์ พระอรหันต์สาวก เจดีย์บรรจุร่าง สง่าสะเดียง ตั้ง และกูวิวิหาร ทุสิ่งที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงบำรุง ก็จัดเป็นบริโภคเจดีย์ ๓) อุเทสิกเจดีย์ คือ พระเจดีย์ที่สร้างขึ้นเพื่ออุทิศแด่พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ไม่กำหนดว่าจะต้องทำอย่างไร เช่น พระพุทธปิฏกวาร พระพุทธรูปต่าง ๆ พระพุทธบาทเลื่องลือสร้างขึ้นเพื่ออุทิศและตรัสลัมถึงพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ยังความศรัทธาเลื่อมใสแก่ผู้พบเห็นให้เกิดกุศลวิบูรณ์ ๔) ธรรมเจดีย์ คือ พระเจดีย์ที่บรรจุพระธรรมคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่จดจำลงบนแผ่นทอง เงิน ศิลา เป็นต้น เช่น คาถาที่แสดงพระอรหันต์หรือคัมภีร์ ลักษณะรูปทรงเจดีย์ จากบันทึกของพระถังซำจั๋งกล่าวว่า สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงกำหนดรูปแบบของเจดีย์ไว้ในปฐม โดยการทรงนำผ้าของพระองค์มาวาง ๑ ผืน และผืนพับเป็นสีเหลี่ยมแล้ววางซ้อนกันจากใหญ่ไปเล็กและทรงคว่ำบาตรของพระองค์วางลงไปบนยอดอีกทีหนึ่ง และตรัสว่า นี่และสัญลักษณ์ ถึงในบุญ