ศัพท : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 21 / 48

ประโยค - อภิธมฺมตฺถวิภาวินิยา ปญฺจิกา นาม อตฺถโยชนา (ทุติโย ภาโค) - หน้าที่ 228 อภิธมฺมตฺถวิภาวินิยา หน้า 228 [๒๗๕] โก ปน เนส์ อธิปปาโยติ อาห อยยุติอาทิ ฯ หิ สจจ์ เนส์ อาจริยาน์ อธิปปาโย จิตตยมเก...อา

บทประโยคนี้มีการเสนอแนวคิดและการวิเคราะห์ที่เกี่ยวข้องกับอภิธมฺมตฺถ รวมถึงแนวทางในการศึกษาธรรมะ ศัพท์ต่างๆ ที่ใช้ในข้อความนี้เป็นการนำเสนอแนวทางที่ลึกซึ้งในการเข้าใจและปฏิบัติตามหลักธรรม นอกจากนี้ ยัง…

…งฆ์ แม้เป็นผู้มีคุณ (แม้เป็น รัตนะที่เพิ่มขึ้น) ก็เป็นผู้ควรกราบไหว้ บัณฑิตย่อมทราบได้โดย ประกอบ สห ศัพท์ไว้ เปรียบเหมือนเมื่อชนกล่าวว่า (บิดา) มาพร้อม ทั้งบุตรและทาระ คนอื่นก็ทราบการมาแม้ของบุตรและทาระได…

ในเอกสารนี้ได้กล่าวถึงอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยเฉพาะการอธิบายผลสัมปทาและเหตุสัมปทาที่ท่านพระอนุรุทธาจารย์ได้แสดงไว้ ผ่านบทเรียนที่หมายถึงผลสัมปทาอันเกี่ยวข้องกับสัตว์ทั้งหลาย พร้อมทั้งการถวายความนอบน้อม

…อแสดงความไม่มีแห่งการกมีกัตตุเป็นต้น ที่พ้นไปจาก สภาพแห่งธรรมฯ พระอาจารย์ทั้งหลายพรรณนาอรรถแห่ง จิต ศัพท์ ไว้แม้โดยอรรถ มีอันทำให้วิจิตรเป็นต้น ฯ แต่ย่อเนื้อความในอธิการ นี้ได้ ดังนี้ ธรรมชาติที่ชื่อว่า จ…

เนื้อหาเกี่ยวข้องกับความเข้าใจในอภิธรรมว่าด้วยจิตและอารมณ์ พระอาจารย์ได้อธิบายว่าจิตเป็นธรรมชาติที่ทำให้การรู้อารมณ์เกิดขึ้น และมีการสืบค้นสิ่งที่เป็นผลมาจากกรรมและกิเลสที่สั่งสมไว้ การแสดงธรรมนี้มีแง

…รรมก็บัญญัติว่า รูป ได้ฯ เฉลยว่า ไม่ได้ เพราะท่านประสงค์เอาความแปรผันที่ปรากฏ ชัดๆ โดยความสามารถแห่งศัพท์ มี สีต ศัพท์เป็นต้นฯ เมื่อจะ ถือเอาเนื้อความโดยประการอื่น ความแปรผันก็สำเร็จด้วยคำอันไม่ต่าง ๑. ขุ…

เนื้อหาเกี่ยวกับธรรมชาติที่ชื่อว่าเจตสิก ซึ่งกล่าวถึงความสัมพันธ์ของจิตในการรับอารมณ์ และการที่จิตและเจตสิกมีความสำคัญร่วมกันในการดำรงอยู่ นอกจากนี้ยังมีการอธิบายเกี่ยวกับรูปธรรมที่แปรผันไปตาม ปัจจัย

…ระอนุรุทธาจารย์จึง กล่าวความเห็นผิดเท่านั้นว่า ทิฏฐิ ฯ ทิฏฐินั่นเอง ชื่อว่าทิฏฐิคตะ เพราะความที่ คต ศัพท์ เป็นไปในภาวะแห่งทิฏฐิศัพท์นั้น ดุจในคำว่า สงฺขารคต (สังขาร) ตมคติ (ความมืด) ดังนี้เป็นต้น ๆ อีกอย่…

เนื้อหานี้กล่าวถึงการอธิบายจิต ๒ ลักษณะ ได้แก่ โทมนัสสสหคตจิต และโสมนัสสสหคตจิตซึ่งรวมถึงความหมายของจิตที่ดีและความเห็นผิด ๆ ในบริบทของอภิธรรม โดยเฉพาะเกี่ยวกับอำนาจแห่งวิถีจิตที่ทำให้เกิดโสมนัสและทิฏ

…ม้มี ความเป็นไปในสันดานต่างกันก็มีจิตนี้เป็นผล จึงชื่อว่าสสังขาริก ด้วย อรรถว่า "มีสังขาร" เพราะ สห ศัพท์ แสดงอรรถว่า มี ดุจในบท มีอาทิว่า สโลมโก สัตว์มีขน สปกขิโก สัตว์มีปีก ๆ ส่วนจิตที่วิปริต จากสังขารน…

บทนี้พูดถึงความสัมพันธ์ระหว่างจิตและสังขาร โดยพระอนุรุทธาจารย์ได้ชี้ให้เห็นถึงความมีและความไม่มีของสังขาร พร้อมกับการแยกประเภทของจิตที่เกิดขึ้นจากสังขาร ว่ากล่าวถึงจิตที่อิงกับสังขารและจิตที่แยกออกจาก

…แห่งโสมนัสอย่างอื่น ก็ดี เมื่อนั้น อกุศลจิต ๔ ดวงเหลือ สหรคตด้วยอุเบกขาย่อมบังเกิด ขึ้น ฉะนี้แลฯ ปิ ศัพท์ ในบทว่า อฏฺฐปิ เป็นสัมปิณฑนัตถะ (มีความ ประมวลมาเป็นอรรถ)ฯ ด้วย ปี ศัพท์นั้น ท่านอนุรุทธาจารย์ย่อม…

บทความนี้อธิบายถึงการพิจารณาอารมณ์ของใจที่เกี่ยวข้องกับโทมนัสและปฏิฆะ โดยมีการระบุถึงจิตที่มีความแตกต่างจากโสมนัสในสถานการณ์ต่างๆ รวมถึงความสัมพันธ์ที่ละเอียดในข้อดีและข้อเสียของอารมณ์ที่สามารถส่งผลต่

…งจิต ๒ ดวงนี้ ในเวลาที่เป็นไปกล้าและอ่อน ในอกุศลกรรมบถมีปาณาติบาตเป็นต้น ฯ บัณฑิตพึงเห็นอรรถแห่ง ปิ ศัพท์ แม้ในนิคมคาถานี้ โดยทำนองแห่ง นัยตามที่กล่าวแล้วฯ [อธิบายจิตประกอบด้วยวิจิกิจฉาและอุทธัจจะเป็นต้น]…

เนื้อหาเกี่ยวกับการวิเคราะห์ความหมายและลักษณะของโทมนัสและปฏิฆะ ซึ่งเป็นธรรมที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์และจิตในอภิธัมมัตถสังคหบาลี อธิบายถึงแง่มุมต่าง ๆ เช่น วิจิกิจฉา อุทธัจจะ และความสัมพันธ์ของพวกมันต่ออา

…่ไม่ สม่ำเสมอ ๆ อีกอย่างหนึ่ง ที่ชื่อว่าจักขุ เพราะอรรถว่า เป็นตัวชอบ คือเป็นประหนึ่งชอบใจรูปฯ เพราะศัพท์ว่า จกฺขติ (ผึ้งชอบน้ำหวาน) พยัญชน์ จกฺขติ (คนชอบกับข้าว)ฯ เหตุนั้น พระผู้มีพระภาคจึง ตรัสคำเป็นอาท…

…วามชอบและการรับรู้เป็นบทสนทนากับมาคันทิยะที่ศึกษาเกี่ยวกับธรรมชาติของประสาทสัมผัส และตีความเกี่ยวกับศัพท์ที่ใช้ในพระอภิธรรมและอรรถกถา

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 41 ศัพท์ เหมือนในนิคมน์แห่งกุศลวิบากนี้ ฯ เพราะไม่มีความเป็นไป ต่างชาติ ฯ ก็เมื่อกำเนิดและความเป็นไปต่างชาต…

เนื้อหาอธิบายเกี่ยวกับอเหตุกิริยาจิตและความหมายในบริบทของอภิธัมมัตถสังคหบาลี รวมถึงผสมผสานแนวคิดเกี่ยวกับจิตและธรรม โดยมีการกล่าวถึงการศึกษาต่าง ๆ ที่เชื่อมโยงกับความเป็นไปของวิบากและจิตในทางปฏิบัติซึ

…่งพระขีณาสพทั้งหลาย ฯ บทว่า สพฺพถาปิ ได้แก่ โดยความต่างแห่งอกุศลวิบาก กุศล- วิบาก และกิริยา ฯ แล้วฯ ศัพท์ว่า อฏฺฐารส เป็นการกำาหนดด้วยการคำนวณ ฯ บทว่า อเหตุกจิตตฺานิ เป็นการแสดงขยายธรรมที่กำหนดไว้ อเหตุกว…

เนื้อหาบทนี้พูดถึงการวิเคราะห์ของจิตประเภทต่างๆ ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยกล่าวถึงกำหนดอารมณ์ตามที่ได้เห็น ได้ยิน และได้รู้ นอกจากนี้ยังมีการระบุถึงจิตที่สั่นน้ำหนักและผลของอารมณ์ต่างๆ ที่ส่งผลต่อจิตใต

…่อนั้น จิต ๔ ดวงที่เหลือ สหรคต ด้วยอุเบกขาย่อมเกิดขึ้นฉะนี้แล ฯ મૈં [วิธีนับจิตเป็นจำนวนมาก ด้วย ปิ ศัพท์ ในบทว่า อฏฺฐปิ นี้ ท่านอาจารย์ย่อมประมวล ความที่จิตมีมากมายมาไว้ ด้วยสามารถแห่งบุญกิริยาวัตถุ สมจร…

บทความนี้นำเสนอเนื้อหาเกี่ยวกับการพัฒนาจิตและอภิธรรมตามศาสตร์ทางพระพุทธศาสนา โดยมีการอธิบายถึงแนวทางในการนับจิตตามบุญกิริยาวัตถุ รวมถึงวิธีการจำแนกจิตในระดับต่างๆ และแนวคิดเกี่ยวกับอำนาจอธิบดี โดยสรุป

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 55 ต่างชาติฯ ก็ด้วย ปิ ศัพท์ ในบทว่า ปญฺจปิ นี้ ท่านรวบรวมนัย ที่ต่างกัน มีอาทิอย่างนี้ว่า นวกนัยล้วน ๆ ด้วยอำนาจจตุกกนัยและ ปั…

บทที่ 55 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี รวมประเด็นต่างๆ เกี่ยวกับนวกนัยและความแตกต่างในวิบากจิตที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติของพุทธศาสนา เช่น การเข้าใจอารมณ์และปฏิปทาที่ส่งผลต่อการบรรลุธรรม รวมถึงการแสดงออกของจิ

…เหมือนกันแล ฯ กุศลจิตที่สัมปยุต ด้วยเนวสัญญาสัญญายตนะ ชื่อว่า เนวสัญญานาสัญญายตนกุศลจิต ฯ ก็ด้วย ปิ ศัพท์ ในบทว่า จตฺตาริปิ นี้ ท่านอาจารย์สงเคราะห์ เทศนา ๑๖ ครั้ง ด้วยอำนาจนัยที่ระคนด้วยอารมณ์และปฏิปทา แ…

เนวสัญญานาสัญญายตนฌานหมายถึงอรูปฌานที่ ๔ ซึ่งไม่มีสัญญาหยาบ แต่ยังมีสัญญาละเอียดอยู่ โดยสัญญาในฌานนี้มีบทบาทในการกำหนดอารมณ์แห่งวิปัสสนา ผู้ที่ปฏิบัติฌานนี้จะไม่พบกิจแห่งสัญญาที่เด่นชัด แต่ยังมีกิจที่

…เหตุมาแห่งผลนั้น ชื่อว่าอรหัตตมรรคฯ จิตที่สัมปยุตด้วยอร หัตตมรรคนั้น ชื่อว่าอรหัตตมรรคจิต ฯ ด้วย ปี ศัพท์ ท่านอาจารย์ รวมรวมนัยของมรรค ๔ มีประเภท ๔๐๐ นัย ด้วยอำนาจมรรคละ

ในส่วนนี้เสนอความเข้าใจเกี่ยวกับพระสกทาคามี ผู้ซึ่งกลับมาในมนุษย์โลกเพียงครั้งเดียว และรายละเอียดเกี่ยวกับมรรคจิตที่พระสกทาคามีและพระอนาคามีมีส่วนร่วม การแยกแยะมรรคของพระอริยบุคคลทั้งสาม ได้แก่ สกทาคา

…ุทธัจจะ เพราะ ฉะนั้น โมหะ อหิริกะ อโนตตัปปะ และอุทธัจจะเหล่านั้น จึงมีได้ใน อกุศลจิตทั้งหมด ฯ ฯ เอว ศัพท์ ในบทว่า โลภสหคตจิตฺเตเสฺวว มีไว้ แม้เพื่อประโยชน์คืออธิการ (การคล้อยตาม) เพราะฉะนั้น บัณฑิต พึงเห็…

ในหน้าที่ 98 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา มีการกล่าวถึงวิตก และการนับจิตตุปบาททั้ง 121 และ 85 โดยมีการอธิบายถึงหลักการของสพฺพากุศลสาธารณา และบทบาทของอำนาจในจิต โดยสถานการณ์ที่คนทำกร

… เจตสิก ทรงกระทำไว้เฉพาะในโทสมูลจิต ฯ และ ๒ เจตสิกทรงกระทำไว้ (คือเป็น ไป) จำเพาะในสสังขาริกจิต ฯ จ ศัพท์ ในบทว่า วิจิกิจฉาจิตเต จ เป็นไปในอวธารณะ ฯ เชื่อมความว่า วิจิกิจฉา ย่อมเป็นไปในจิตที่ ประกอบด้วยวิ…

ในเนื้อหานี้ได้พูดถึงพวกจิตที่มีทิฏฐิวิปยุตและอิสสาที่สามารถเกิดขึ้นได้เฉพาะในปฏิฆจิต พร้อมอธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างเจตสิกและจิตที่แตกต่างกัน โดยเฉพาะการกระทำในพวกอสังขาริกจิต และการเกิดเจตสิกในโลภ

…่พรากจากกันและกันในกาลบางครั้ง คือในเวลาที่เป็นไปด้วยอำนาจ ไม่สะดวกดีในการงานฯ อีกนัยหนึ่ง ประกอบ จ ศัพท์ที่บทว่า มาโน จ นี้ เข้าไว้แม้ในบทว่า สห นี้ แล้วจึงทราบโยชนาว่า ถีนมิทธะ บางคราวเกิดขึ้นพร้อมกัน ค…

เนื้อหาส่วนนี้ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี เดินหน้าด้วยการอธิบายถึงความแตกต่างในเวทนาของจิตต่าง ๆ ที่ปรากฏและเกิดจากอำนาจของจิตที่แยกออกและเข้ากัน โดยชี้ให้เห็นถึงธรรม ๓ ประการที่มีสัมมาวาจาเป็นองค์ประกอบที

…้งแห่งวิญญาณ ๕ มีการเห็น เป็นต้น ชื่อว่าปัญจวิญญาณฐาน ฯ สงเคราะห์สัมปฏิจฉันนะ เป็นต้น เข้าด้วย อาทิ ศัพท์ ฯ બૈં บรรดาฐาน ๑๐ เหล่านั้น ที่ระหว่าแห่งจุติและภวังค์เป็นฐาน แห่งปฏิสนธิฯ ที่ระหว่างแห่งปฏิสนธิกั…

เนื้อหาในบทนี้พูดถึงการทำงานของจิต โดยยกตัวอย่างถึงกิจที่เกิดขึ้นและการเคลื่อนที่ของจิต เช่น ชวนกิจ, ตทาลัมพนกิจ, และจุติกิจ ซึ่งอธิบายการเชื่อมโยงของฐานที่เกี่ยวข้องภายใต้หลักอภิธัมมาที่จำเป็นต่อการเ

… ภพ อันเป็นลำดับ ย่อมไม่มี เพราะเหตุนั้น ท่านอาจารย์จึงดูอารมณ์ ของปฏิสนธินั้นผิด ด้วยเติม เยฮุยเยน ศัพท์ เข้าในคำว่า เยฮุยฺเยน ภวนฺตเร ฉทวารคฺคหิต ดังนี้ ฯ จริงอยู่ อารมณ์มีกรรมนิมิตเป็นต้น ย่อมปรากฏแก่ป…

บทความนี้สำรวจเนื้อหาเกี่ยวกับมโนทวารและอารมณ์จิตในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยอธิบายความหมายของกรรมนิมิตและปฏิสนธิจิต, รวมถึงความเข้าใจเกี่ยวกับกรรมของสัตว์ในอดีตและการสร้างอารมณ์จากกรรมในอนาคต โดยนำเสนอม