ศัพท : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 22 / 48

…้ทั้งปวงย่อมได้ใน กามโลก เพราะมีได้แก่สัตว์ผู้มีอินทรีย์บริบูรณ์เฉพาะในกามโลกนั้น นั่นแลฯ ก็ด้วย ปิ ศัพท์ในบทว่า สพฺพตฺถาปิ นี้ ท่านอาจารย์แสดง ความที่วัตถุมีจักษุเป็นต้นบางเหล่า ไม่มีด้วยอำนาจแห่งคนผู้บอ…

ในบทนี้กล่าวถึงกามาวจรวิบากที่มีในอารมณ์เล็กน้อยและการสำรวจวัตถุสังคหะ ที่บ่งบอกว่า วัตถุเป็นที่อยู่อาศัยของจิตและเจตสิน องค์ประกอบของจิต ๖ ดวงในมหัคคตะถูกแสดงให้เห็นว่ามีอำนาจน้อยกว่าด้วย โดยเฉพาะการ

…วามว่า ในเวลาเป็นไปอ่อน เพราะ ชวนจิตที่กำลังอ่อน เพราหทัยวัตถุหย่อนกำลังในเวลาใกล้จะตาย ฯ ด้วย อาทิ ศัพท์ ในบทว่า มรณกาลาทีสุ ท่านอาจารย์สงเคราะห์เอา เวลาสลบเข้าด้วย ฯ [ปัจจเวกขณะชวนจิต] คำว่า ภควโต ฯ เป …

บทความนี้นำเสนอการอภิปรายเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นถึงความสำคัญของการเข้าใจอานุภาพของอินทรีย์และจิตการในการฝึกปฏิบัติในพระพุทธศาสนา นอกจากนี้ยังกล่าวถึงพระผู้มีพระภา

…อผู้กระทำกรรมคือความเพียงตั้งแต่ต้น ๆ อัปปนาที่เกิดแต่แรก ชื่อว่าปฐมอัปปนาฯ ท่านอาจารย์ทำไว้ในใจว่า ศัพท์ที่ท่านประกอบไว้ว่า ปฐมกรุ๊ปนาย ดังนี้ จึงมีแม้แก่อภิญญา- ชวนจิต จึงได้กล่าวว่า สพฺพทาปิ ฯ ความว่า …

เนื้อหาในหน้า 179 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา พูดถึงการเจริญสติและการเข้าใจการทำงานของปัจจเวกขณจิตทั้ง ๔ และ ๕ ดวงที่เกี่ยวข้องกับพระสาวก ปรัชญาของจิตในบทนี้ยังสำรวจถึงอุปนิสัยและค

…ภิญญาชวนะ และมรรคชวนะเสีย ย่อมได้แม้เป็นอันมาก เพราะเป็นไปในวิถีสมาบัติ แม้ตลอดวันและคืน ฯ ด้วย อปี ศัพท์ ท่านอาจารย์ประมวลมาว่า โลกิยฌานเป็นไปครั้งเดียวในปฐมอัปปนา และผลข้างท้ายทั้ง ๒ เป็นไป ครั้งเดียว ใ…

… ที่เกี่ยวข้องกับอภิญญาและมรรค สมาบัติ การกำหนดประเภทบุคคลในสายพระอริยะและปุถุชน รวมถึงการขยายความคำศัพท์ต่างๆ ที่ใช้ในบทเรียนนี้ ศึกษาเพื่อเข้าใจแนวทางและวิถีชีวิตทางจิตวิญญาณในอุดมคติของพระพุทธศาสนา

…ิฏฐิ ฯเปฯ เสกขาน ความว่า ชวนะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉานั้น และกิริยาชวนะเฉพาะของพระขีณาสพต่างหาก ที่ จ ศัพท์ชักมา ย่อมไม่ได้แก่โสดาบัน และพระสกทาคา าคามีผู้ได้ ชื่อว่าเสขะ เพราะมีปกติศึกษา โดยความเป็นผู้ทำไม…

บทนี้กล่าวถึงการศึกษาถึงความเข้าใจในอภิธรรมเกี่ยวกับปฏิสนธิวิญญาณและคำว่า ทิฏฐิ ซึ่งเกี่ยวข้องกับการศึกษาของพระขีณาสพและสภาพจิตของพระอริยบุคคลในมรรคและผล โดยเน้นช่วงสำคัญเกี่ยวกับการเข้าถึงความเป็นบุค

…่ากอ คือเป็นบุตรของพระมนู คือกษัตริย์ผู้เป็นต้นเดิม" ภูมิเป็นที่อยู่ของพวกมนุษย์ชื่อว่ามวลมนุษย์ ด. ศัพท์นี้เคยแปลกันมาว่า "ผู้บรรลุคุณธรรมมีสติและความเป็นผู้มีปัญญาเครื่องรักษาตน อย่างยิ่งเป็นต้นฯ ที่แปล…

บทความนี้อธิบายเกี่ยวกับอสูรที่ถูกจำแนกว่าเป็นเปรตและความหมายของมนุษย์ โดยเน้นถึงคุณสมบัติที่ทำให้มนุษย์มีความสำคัญในการบรรลุธรรม ข้อความอธิบายถึงการตีความคำว่า 'มนุษย์' และการเปรียบเทียบกับเทวดาในชั้

…ว่างทั่วไป (รัศมีที่สว่างทั่วไป) ฯ ก็พระอาจารย์เมื่อจะกล่าว ว่า "สุภากิณณา" ดังนี้ แต่เพราะรัสสะ ภา ศัพท์ให้สั้นเข้า และแปลง ณ อักษรอันมีในที่สุดให้เป็น ห อักษร จึงกล่าวได้ว่า "สุภกิณหา" ดังนี้ ฯ พรหมทั้ง…

เนื้อหานี้กล่าวถึงรัศมีแห่งสรีระในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยการอธิบายถึงพรหมที่มีคุณลักษณะต่างๆ เช่น ปริตตสุภา, อัปปมาณสุภา, และสุภากิณณา เป็นต้น นอกจากนี้ยังพูดถึงการสถิตของพรหมที่มีรัศมีงดงามและความสำค

… ความไม่วิบัติแห่ง จักษุของอวิเหตุกสัตว์ และติเหตุกสัตว์ ในครรภ์ของมารดาจึงสำเร็จ แล้ว" ฯ ด้วย อาทิ ศัพท์ ในบทว่า ชาจนุธาทิ เป็นอันสงเคราะห์ เอาคนหนวกแต่กำเนิด คนใบ้แต่กำเนิด คนเซอะแต่กำเนิด และคน บ้า บัณ…

ในบทนี้เนื้อหาเกี่ยวกับพระอนาคามีและพระอรหันต์ในชั้นสุทธาวาส โดยอาจารย์ได้กล่าวถึงสถานที่ต่าง ๆ ที่พระอริยเจ้าและผู้มิใช่พระอริยเจ้าได้รับการเกิดในแต่ละภพ รวมถึงการอธิบายการเกิดของสัตว์ที่มีอาการบกพร่

…รีย์ไม่บกพร่อง (ไม่วิกลวิการ) แต่มีวิจารณญาณน้อย เป็นปกติ แม้บุคคลเช่นนั้น ก็สงเคราะห์เข้าด้วย อาทิ ศัพท์" ฯ [อธิบายคำว่า วินิปาติกเปรต เป็นต้น] พวกวินิปาติกะ ชื่อว่าภุมมัสสิตะ เพราะอรรถว่า พิง คืออิง อาศ…

ในเอกสารนี้กล่าวถึงวินิปาติกเปรตซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับภุมมเทวดา โดยที่เนื้อหาสื่อถึงการไม่มีการกำหนดอายุของสัตว์อบายและมนุษย์ รวมถึงกรรมที่กำหนดอายุในอบาย การพูดถึงความแตกต่างของสัตว์ในอบายที่มีอายุย

…การแสดงปวัติสงเคราะห์ฯ ที่จริงเมื่อเป็นอย่างนั้น การรวมเอาปฏิ สนธิจิตเป็นต้นนั่นแลเข้าไว้ ด้วย เอต์ ศัพท์ ในคำว่า "ปฏิสังขาย ปเนตมทธุว์" นี้ ก็จะเกิดขึ้นด้วยดีฯ พวกผู้รู้ คือบัณฑิตใคร่ครวญ

ในบทนี้กล่าวถึงความสัมพันธ์ของจิตต่าง ๆ ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยชี้ให้เห็นว่าจิตนั้นมีลักษณะเป็นการเปลี่ยนแปลงที่เชื่อมโยงกันระหว่างปฏิสนธิจิต ภวังคจิต และวิถีจิต เพื่อให้เข้าใจถึงการหมุนเวียนของจิตอ

…ยเป็นสมุฏฐาน ชื่อกัมมัญญตา ดังนี้แล ฯ ન ความแรกก่อ ชื่ออุปจยะ ฯ อธิบายว่า ความก่อครั้งแรก เพราะ อุป ศัพท์ ส่องเนื้อความว่า ครั้งแรก ดุจในประโยคว่า อุปญาติ (แรกรู้) เป็นอาทิฯ ความสืบต่อ ชื่อว่าสันตติ ฯ อธิ…

บทความนี้อธิบายเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นที่การพิจารณารูปและลักษณะที่แตกต่างกัน รวมถึงความสำคัญของสรีระและการเข้าใจหลักธรรมที่เกี่ยวข้องกับความไม่เที่ยง (อนิจจัง) แ

…าะไม่ถือเอาอารมณ์อะไร ๆ เหมือนพวก อรูปธรรม ฯ ที่ชื่อว่าอัปปหาตัพพะ เพราะไม่เป็นของจำต้องละด้วย อิติ ศัพท์ ซึ่งมีปการเป็นอรรถนั้น ท่านอนุรุทธาจารย์สงเคราะห์ เอกวิธนัยทั้งหมดมีนัยว่า อพฺยากต์ เป็นต้น ๆ ที่ช…

เนื้อหานี้กล่าวถึงรูปธรรมจำแนกตามลักษณะต่าง ๆ เช่น อเหตุกะ, สปัจจยะ, สาสวะ และอัชฌัตติกรูป พร้อมการอธิบายเกี่ยวกับการเข้าใจในธรรมชาติของรูปตามหลักอภิธัมมะ โดยเน้นบทบาทของอารมณ์และการอิงอาศัยของจิตในกา

…ี่ ชอบพูดว่า ไม่มีกลิ่นเป็นต้นในรูปโลก ก็ถูกท่านอาจารย์ทั้งหลาย คัดค้านเสียแล้ว ในปกรณ์นั้น ๆๆ อิติ ศัพท์ แม้ในคำว่า อิจฺเจว๋ นี้มีปการเป็นอรรถ ฯ ด้วย อิติ ศัพท์ที่ปการเป็นอรรถนั้น พระ อนุรุทธาจารย์ประมวล…

…ที่ 289 พูดถึงรูปแบบและข้อคิดในอภิธัมมัตถสังคหะ ซึ่งอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างจิตกับรูปเข้าไว้ โดยใช้ศัพท์และแนวคิดที่อธิบายคุณธรรมที่สำคัญ เช่น โคจรคาฬิกรูป และอวินิพโภครูป เพื่อให้เข้าใจการเกิดขึ้นของจิต…

…้นว่า ตถา วิจิกิจฉาจิตฺเต ฯ ท่านอาจารย์แสดงความ ไม่มีแห่งอธิบดีในจำพวกจิตที่มีเหตุเดียว ด้วยทวิเหตุกศัพท์และติเหตุก- ศัพท์ฯ อวธารณะในคำว่า "ชวเนเสฺวว" นี้ ท่านกระทำไว้ เพื่อ แสดงว่า อธิบดีไม่มีการเกิดในจำ…

ในบทนี้มีการอธิบายถึงการตรัสของพระผู้มีพระภาคเกี่ยวกับองฌานและปัญจวิญญาณ โดยมีการกล่าวถึงสมาธิและอาการต่างๆ ของจิต นอกจากนี้ยังนำเสนอความแตกต่างระหว่างอเหตุกจิตและจิตปกติ เกี่ยวกับการเกิดของอธิบดีในจิ

…ตทธา เพราะ เหตุที่นับเนื่องในภพเป็นอดีตนั่นแล ท่านประสงค์เอาในอัทธาปรจฉัน นาธิการนี้ ฯ ก็ด้วย อัทธา ศัพท์ หมายเอาพวกธรรมมีอวิชชาเป็นต้น นั่นเอง เพราะกาละอะไร ๆ ที่พ้น ที่พ้นไปจากธรรมนั้นหาไม่ได้ฯ จริงอยู่…

บทความนี้วิเคราะห์แนวคิดที่สำคัญในอภิธัมมัตถสังคหบาลีเกี่ยวกับปัจจัยและเวลาในธรรม โดยชี้ให้เห็นถึงความเชื่อมโยงระหว่างอดีต ปัจจุบัน และอนาคตในแง่มุมต่างๆ จากอวิชชาและสังขารถึงการเกิดผลในชีวิต ฯลฯ นำเส

…ก็ธรรมมีวิญญาณเป็นต้นซึ่งนับเนื่องใน อนาคต บัณฑิตพึงทราบว่าภพ ในคำว่า อุปปตฺติภวสงฺขาโต ภูเวกเทโส ฯ ศัพท์ว่าส่วนหนึ่งแห่งภพ ท่านกล่าวไว้ เพราะแม้กรรมภพก็จะกล่าวด้วย ภวศัพท์ฯ ท่านอาจารย์ทำในใจว่า อวิชชาเป็…

เนื้อหานี้กล่าวถึงจตุสังเขปซึ่งเป็นเจตนาที่มีความสำคัญต่อการปฏิสนธิและการเข้าใจธรรม ในการอธิบายถึงอวิชชาและตัณหาซึ่งเป็นมูลเหตุของการเกิดภพต่าง ๆ โดยการทราบถึงธรรมที่เปลี่ยนแปลงไปในปัจจุบันและอนาคต ผ่

…จจุบันธรรมย่อม ตั้งอยู่ คือประดิษฐานอยู่ ด้วยปัจจัยนั้น เพราะเหตุนั้น ปัจจัยนั้นจึงชื่อ ว่าเหตุฯ หิ ศัพท์ บัณฑิตพึงทราบว่า มีอรรถว่า ตั้งอยู่ ในที่นี้ เพราะศัพท์คือธาตุมีอรรถมากมาย ฯ อีกอย่างหนึ่ง ผลที่มี…

ในหน้าที่ 368 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี, พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงถึงปฏิจจสมุปบาทที่เกี่ยวข้องกับธรรมชาติและกิเลส ซึ่งแสดงถึงการเชื่อมโยงของเหตุและผลทางจิตใจ โดยการอธิบายถึงการดำรงอยู่ของธรรมที่มีปัจจัย

…ผู้อาศัย) พึ่งพิงฯ ปัจจัยซึ่งเป็นที่อาศัย โดย ความเป็นปัจจัยที่มีกำลัง ชื่ออุปนิสสยปัจจัย เพราะ อุป ศัพท์ ส่องถึง ความดียิ่ง ๆ แต่ท่านอาจารย์จักกล่าวถึงความต่างแห่งอุปนิสสยปัจจัยนั้น (ต่อไปข้างหน้า)ฯ [อธิ…

ข้อความนี้ได้กล่าวถึงปัจจัยต่างๆ ในหลักอภิธัมในภาษาไทย โดยระบุถึงความแตกต่างระหว่างสหชาตปัจจัยและอัญญมัญญปัจจัย รวมถึงการอธิบายเกี่ยวกับนิสสยปัจจัยและอุปนิสสยปัจจัย รวมถึงการทำความเข้าใจในธรรมและวิญญา

…ี่มี ชื่อเสียงโด่งดัง เพื่อมงคลคือความเกิดบุญสมบัติ จนสิ้นสุดยุค (พระศาสนา) เถิด ฯ ๑. ในโยชนาว่า ตุ ศัพท์ เป็นบทบูรณ์ ปาฐะฉบับพม่าเป็น ตุ มูลโสม ก็มี เป็น ตุมูลโสม ก็มี ฉนับสีหลเป็นต้น ตุมูลโสม ในคำนำปาฐะ…

บทความนี้นำเสนอความสำคัญของอภิธัมมัตถสังคหะและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา อธิบายความแตกต่างระหว่างสมาบัติและวิปัสสนา และนำเสนอวิธีการภาวนา ๒ อย่างที่ยอดเยี่ยมเพื่อความเข้าใจในธรรมะ บุคคลที่ศึกษาจะพบกับการก

…"แต่พระโสดาบันสัตตักขัตตุปรมะ ยังไปสู่สุคติภพเป็นรูปาวจร และอรูปาวจร ยิ่งกว่า ๓ วาระได้บ้าง " ฯ โมห ศัพท์ ในบทว่า "ราคโทสโมหานิ" พึงเห็นว่า "หมายเอาโมหะที่ตั้งอยู่ในฐานเดียว กันกับราคะและโทสะ" ฯ พระอริยบุ…

ในเนื้อหานี้พูดถึงพระอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยอธิบายเกี่ยวกับบุคคลที่เข้าถึงสุคติภพและพระอริยบุคคล เช่น พระโสดาบันและพระขีณาสพ และการเข้าถึงนิโรธสมาบัติ และความแตกต่างระหว่างกาม