อบรมบาลีไวยกรณ์และรสส์ : หน้า 21/28

รูปไว้เป็นปรกติอย่างเดิมเท่านั้น อย่าง ๑ ประโยค - บาลีไวยกรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ - หน้าที่ 21 อุ ว่า โก-อิม ก็คง เป็น โกอิม. [๒๔] ทีฆ์ เป็น ๒ คือ ทีฆะสระหน้าอย่าง ๑ ทีฆะสระหลัง ทีฆะสระนั้น ดังนี้ สระหน้า เมื่อสระหลังลบแล้ว ทีฆะได้บ้าง อุ. ว่า สุ-อิธ เป็น ที่สูธ อิติ เป็น สาธุติ เป็นต้น หรือพยัญชนะอยู่หลังทีฆะได้บ้าง อุ. ว่า มุนิ จเร เป็น มุนีจเร ทีฆะสระเบื้องปลายก็อย่างเดียวกัน ผิดกันแต่ลบสระหน้า ทีฆะสระ หลัง ดังนี้ สทฺธา-อิธ เป็น สุทธีธ, จ-อุภัย เป็น จูภ [๒๕] รสส์ นั้น ดังนี้ ถ้าพยัญชนะก็ดี เอ แห่ง เอว ศัพท์ ก็ดี อยู่เบื้องหลัง รัสสะสระข้างหน้าให้มีเสียงสั้นได้บ้าง อุ ว่า โภวาที-นาม เป็น โภวาทินาม, ยถา-เอว เป็น ยถริว พยัญชนะสนธิ [ ๒๖] ในพยัญชนะสนธิ ได้สนธิกิริโยปกรณ์ ๕ คือ โลโป ๑ อาเทโส ๑ อาคโม ๑ ปกติ ๑ สญฺโญโค ๑. ในโลปะที่ต้นนั้นดังนี้ เมื่อลบสระเบื้องปลายที่มีนิคคหิตอยู่หน้าแล้ว ถ้าพยัญชนะซ้อนเรียง กัน ๒ ตัว ลบเสียตัวหนึ่ง อุ. ว่า เอวํ อสฺส เป็น เอส ได้ใน คำว่า เอวิส เต อาสวา, ปุปผ-อสสา เป็น ปุปผสา [๒๓] อาเทสพยัญชนะนั้น ดังนี้ ถ้าสระอยู่หลัง แปลง ติ ที่ท่านทำเป็น ตุ้ย แล้วให้เป็น จุจ อุ. ว่า อิติ-เอว์ เป็น อิจเจว ปติ-อุตตริตวา เป็น ปจฺจุตตริตวา เป็นต้น แปลง ธ เป็น ท ได้บ้าง อุ ว่า เอก-อิธ-อห์ เป็น เอกมิทาห์ [เอก อยู่หน้า] แปลง