การสนทนาเกี่ยวกับจิตและอาหารในพระพุทธศาสนา : หน้า 15/26

“ถากให้กลมกลี่จะได้เอาไปใช้ทำสิ่งก่อน” “ไม่มีจิตหรือไม่ ขอบรับ” “ไม่มี” พระสารีบุตรตอบ เมื่อสมเด็จพระนรินทร์ได้รับคำตอบว่าสิ่งเหล่านี้ไม่มีจิต จึงเดินไปพลางพิจารณาไตรตรองไปลงาง ทันทีนั้นความคิดก็ชักเกิดขึ้น ท่านปรารถนากันเองว่า “น้ำไม่มีจิต แต่เขาว่าน้ำเข้าในน้ำเข้าใจ ลูกๆ ไม่มีจิต แต่ช่างครูตรงลูกครองตรงได้ ไม่ไม่มีจิต แต่ช่างไม่มากไม่ให้เป็นไปตามต้องการ ได้ แล้วตัวเราว่า บันฑิต ทั้งยังมีจิตใด มีจิต ก็ควรฝึกคนให้” คิดเช่นนั้นแล้ว จึงขออนุญาตพระสารีบุตรลบวัด พร้อมทั้งกราบของให้พระสารีบุตรทูลถามอาหารที่มีปลากะเพียนมาฝากด้วย “จะหาได้ที่ไหนเล่า” พระสารีบุตรปรารถนา “อาจารย์ที่เคารพ หากไม่ได้ด้วยบุญของท่าน ก็จะได้ด้วยบุญของกระผม” สามเณรตอบด้วยความมั่นใจ เมื่อสมเด็จพระนรินทร์ไปถึงกุฏิขึ้นท้องเปิดประตู นั่งทำสมาธิด้วยจิตใจอันแน่นแน่ ขณะท่านพระสารีบุตรเดินณิเทบทอดไป ก็เฝ้าคิดแต่ว่าอย่างไรจึงจะได้ตำสุดาทที่ทำด้วยปลาดตะเพียนไปฝากสามเณร ในที่สุด ท่านจึงคลายสิลาไปยังบ้านอุปัฏฐากหนึ่ง ซึ่งมีความเคารพเลื่อมใสนาม พอคำวันนั้น อุปัฏฐากได้ปลาดตะเพียนมาหลายตัว และกำลังคอยการมาของพระเกษตรอยู่ พระเห็นท่านจึงใจจากมา รีบพ้นมณฑพระสารีบุตรให้ฉันอาหารเช้าที่บ้านของเขา พระสารีบุตรแสดงความประสงค์อยากกลับไปที่วัด เพราะมีสมาธิอยู่ อุปัฏฐากจึงร้องไห้นั้นเสียก่อน และฉงายเพิ่มอีกส่วนหนึ่ง สำหรับนำกลับไปฝากสามเณร เมื่อพระสารีบุตรเผอิญเสร็จแล้ว อุปัฏฐากได้ถวายอาหารที่บรรจงด้วยปลาดตะเพียนอีกหนึ่งเต็มบาด พระสารีบุตรจึงรับกลับไปลงสามเณร ใฝ่สมานเมื่อเข้าห้องน้ำก็ว่าถึงแน่แท้ เพียงคู่สมรส ดวงปฐมรรคก็เกิดจากศูนย์กลางกายา ครั้นประดงในแนวนั้นก็เข้าหากลับส่วนต่อไป เข้าจัดที่ธรรมกายโดยลำดับ ตั้งแต่ธรรภายโศตก ธรรมาจารย์พระสุติภิกขูและธรรมพระอานนท์ แม้แต่ยังไม่สักการะใดๆ ในวันนั้น พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจะเห็นด้วยพระอนุสาสนา ถ้าพระสารีบุตรกลับดังรวดเร็ว อาจจะเป็นอุปสรรคทำให้สามเณรไม่บรรลุธรรมวรรณะ องค์เสด็จไปค้นหาพระสารีบุตรอยู่ที่ชุมชนธุ เพื่อทรงหาความเวลา ครั้นพระสารีบุตรตามถึงกรุงชานนทธรรม โดยตรัสถามปัญหา ๔ ข้อ เกี่ยวกับเรื่องอาหารว่า “สารีบุตร อาหารนำมาชื่ออะไร” “นำเขนตา (ความรู้สึกสุขทุกข์) มา พระเจ้าข้า” “แล้วนำเขนตา นำมาซึ่งอะไร” “นำรูป (กาย) มา พระเจ้าข้า” “รูปรูปอะไร”