สัมมาสังกัปปะและการปฏิบัติธรรมมรรค ๓ : หน้า 73/116

สัมมาสังกัปปะนั่นเอง สำรับเรื่อง อินทรีย์สังวร นั่น ก็คือ สัมมาวาจาและสัมมามมัตตะ ส่วน โพธิเน มัตถัญญุตา นั่น มีความสัมพันธ์กับทั้งสัมมาอิจฉะและสัมมาวายามะ ชาดคริยานุโยค ก็คือสัมมาอายะะ โดยตรง ซึ่งมีความสัมพันธ์กับสัมมาทิฏฐิและสัมมามัชฌิมด้วย กล่าว่าผู้ที่สัมมาทิฏฐิองค์คุณเป็นทุกข์อย่างในวัฏสงสารและคิดว่าการออกนิวคือวิถทางแห่งความหลงพัง เมื่อลงแล้วตั้งใจปฏิบัติ "ปัญญาเจริญธรรม" อย่างต่อเนื่องจริง ก็ทำได้ในปฏิบัติอริยมรรค ๓ ได้สัมมุมจรเช่นเดียวกัน ยิ่งปฏิบัติในเป็นอริยมรรคหรืออริยวรรคนอง ดั่งแก้วมางเท่าใด ก็สติในจิตก็จักจัดออกไปได้มากเท่านั้น ผู้ปฏิบัติอริยมรรคองค์๓ ได้อย่างต่อเนื่องในทุกริยาบท ใจย่อมมีความสงบอย่างต่อเนื่องเป็นพิเศษ ในที่สุดใจของผู้ที่สนใจในธรรมเบื้องต้น การเข้าสู่ธรรมเบื้องต้นยังเกิดขึ้นในทันที ในขณะที่กำลังเข้า ถึงธรรมเบื้องต้นอยู่ นั้น หากทำสมาธิให้หยุดนิ่งบ่งไปอีก จนกระทั่งระดับความละเอียด ประณีต ลึกซึ้งของสมาธิสูงกว่า ธรรมเบื้องต้น การเข้าสู่ธรรมะที่ละเอียด ประณีต ลึกซึ้งในขั้นที่สูงกว่าอันเกิดขึ้นในทันที ซึ่งก็หมายความว่า ใจย่อหยุดนิ่งบ่งส่วนมีความละเอียดมากขึ้นเท่าไร ใจย่อสามารถเข้าสู่ธรรมะที่มีความละเอียดมากบริสุทธิ์มากขึ้นเท่านั้น ในที่สุดแล้ว เมื่อการทำใจหยุดนิ่งมีความละเอียด ประณีต ลึกซึ้ง อยู่ในระดับที่สามารถมองเห็นอริยสัจ ๓ คือ ๑) มองเห็นในใจและทุกข์ในใจของตนเอง ๒) มองเห็นกิเลสที่ซ่อนอยู่ในใจ ๓) มองเห็นธรรมชาติบริสุทธิ์ที่ใช้จัดกิเลส เรียกว่า นิพพาน ๔) มองเห็นวิธีการหลอมใจในสิ่งที่เป็นนิพพาน เมื่อขึ้นการตรัสรู้สำเร็จ ๕) เช่นเดียวกับพระสัมมาสัมพุทธเจ้าท่องบ่งเกิดขึ้นในทันที ทั้งใจสำคัญของการตรัสรู้สำเร็จ ๖) นี้ อยู่ที่ความชำนาญในการเจริญวรนาการให้ใจหยุดนิ่งในศูนย์กลางกายอย่างต่อเนื่องไม่มีขาด และการที่ใจจะหยุดนิ่งอยู่ในศูนย์กลางกายได้นั้น ก็ต้องปฏิบัติธรรมมรรค ๓ ในชีวิตประจำวันอย่างครบถ้วนและต่อเนื่องในทุกอริยาบท ตลอดวันและตลอดคืน ที่เรียกว่าปฏิธรรม นั่นเอง