การศึกษาคัมภีร์พระไตรปิฎกและมิลินทปัญหาในคันธาระและเอเชียกลาง : หน้า 45/68

พลังอาณาจักร มีศักดิ์ในพระไตรปิฎก เอกสารหรือพระสูตรทางฝ่ายมหายาน ซึ่งทั้งหมดมีอายุน้อยกว่ ๑,๕๐๐ ปี คือ ตั้งแต่ในสมัยคริสต์ศตวรรษที่ ๙ ถึง ๑๕ หรือเก่าแก่กว่านี้ การศึกษา คัมภีร์เหล่านี้จึงมีความสำคัญต่อความเข้าใจในประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาเชิงวิชาการเป็นอย่างมาก ที่สำคัญทีมงานวิจัยยังพบร่องรอยของธรรมายและวิธีการปฏิบัติมีแบบเห็นองค์พระที่เคยเป็นนิยายในดินแดนแถบนี้เมื่อลือก่อน แต่ได้สูญหายไปตามกาลเวลา จนเมื่อมีการค้นพบคัมภีร์โบราณเหล่านี้ ทำให้ความรู้เหล่านี้กลับคืนสู่มวลมนุษยชาติอีกครั้ง ทั้งนี้รายละเอียดงานวิจัยเรื่องร่องรอยหลักฐานธรรมายในดินแดนคันธาระและเอเชียกลางสามารถอ่านเพิ่มเติมได้ที่งานวิจัยของ ดร.ขนิษฐา จันทร์ศรีไสล ซึ่งนอกจากจะมีข้อมูลของธรรมายในดินแดนเอเชียกลางแล้ว ทีมวิจัยยังได้นำเสนองานข้อมูลของธรรมายที่ปรากฏในดินแดนอื่น ๆ ด้วย ทั้งเอกเขอาณ์เนียและจีน เป็นต้น กล่า กิตติพิชญ์ วศิษย์ นักเรียนและนักวิจัยศูนย์ของสถาบันวิจัยดีรสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาโทจากมหาวิทยาลัยคอร์เนลล์ ประเทศสหรัฐอเมริกา ถ่ายภาพร่วมกับ ศ.ชรัช ชาโฉมอน และ ด.คอลเลตต์ คอสย์ เหรียญยานปณิโรบรรณที่จารึกชื่อพระเจ้ามันเดอร์ (Menander) ด้านหน้าจารึกเป็นภาพรากษ์ ด้านหลังจารึกด้วยอักษรโบราณ สำหรับดินแดนคันธาระและเอเชียกลางนี้ นอกจากมีการค้นพบคัมภีร์พระไตรปิฎก และพระสูตรมหายานต่าง ๆ แล้ว คัมภีร์สำคัญอย่างมิลินทปัญหาเป็นอีกหนึ่งที่นิยมศึกษาเช่นกัน นอกจากนี้ยังได้ค้นพบชิ้นส่วนของคัมภีร์ทฤษฎีที่มีข้อความระบุถึงพระนาคเสน ซึ่งเป็นวรรณะแงวเรื่อง ใน Kharosthi Klub ได้มีการหยิบยกขึ้นส่วนนี้มาศึกษา ซึ่งเป็นสัญญาณอันดีที่จะช่วยยืนยันข้อสนับสนุนของนักวิจัยมากกว่า คัมภีร์มิลินทปัญหา น่าจะแต่งหรือรวบรวมขึ้นเป็นครั้งแรกในดินแดนคันธาระโบราณ ซึ่งเป็นแค่หนึ่งในอินเดียเดียวนั่นตนเอง เหมือนหลักฐานนี้จะเป็นเพียงขึ้นเล็ก ๆ แต่ก็เป็นหลักฐานสำคัญที่จะทำให้ความเข้าใจในประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาในดินแดนคันธาระและเอเชียกลางกระจ่างชัดยิ่งขึ้น เช่นเดียวกับในส่วนคัมภีร์ที่สถานีได้บริจาคมานั้น แม้จะเป็นส่วนเล็ก ๆ เพียงแค่ ๑๐ ชิ้น (DIRI Collection) แต่ก็เป็นส่วนสำคัญในการสร้างความกระจ่างของเรื่องราวในพระพุทธศาสนามีโบราณได้เป็นอย่างดี เมื่อกล่าวถึงมิลินทปัญหา นับว่าเป็นคัมภีร์ที่มีความสำคัญ เพราะมีส่วนเกี่ยวข้องกับธรรมายอยู่นั้นกัน มิลินทปัญหาเป็นวรรณกรรมทางพระพุทธศาสนาซึ่งเป็นที่นิยมอย่างมากทั้งในอดีตและปัจจุบัน โดยมีการแปลเป็นภาษาจีนถึง ๑๑ ครั้ง ตั้งแต่สมัยศรควัชย์ถึง ๑๓ แต่มีฉบับเหลืออยู่ในปัจจุบันเพียง ๒ ฉบับเท่านั้น ฉบับนามศึกษาคือฉบับแปล