การตักบาตรและใส่บาตร : หน้า 72/124

๗o ข้อคิดรอบตัว เรื่อง : พระมหาสมชาย ฐานวุฑโฒ (M.D., Ph.D.) จากรายการข้อคิดรอบตัว ออกอากาศทางช่อง DMC ตักบาตรใส่บุญ ใส่บาตรกับตักบาตรมีความหมายต่าง กันอย่างไร? คำดั้งเดิมคือ “ตักบาตร” ซึ่งเป็นลักษณะ ของกิริยาตักข้าวใส่ลงในบาตร แต่หลัง ๆ มีคำว่า “ใส่บาตร” ขึ้นมา เรียกตามกิริยาที่เราเอาอาหารถุง ใส่บาตรโดยไม่ต้องตัก ก็เลยใช้คำว่าใส่บาตรแทน ทั้งคำว่าตักบาตรและใส่บาตรใช้ได้ทั้ง ๒ คำ เพราะ เราเข้าใจตรงกันว่าเป็นการนำอาหารไปถวายในบาตร พระที่ท่านมาบิณฑบาตตอนเช้า บาตรพระมีมาตั้งแต่ยุคพุทธกาลหรือไม่ และวัสดุที่ใช้แตกต่างกับในปัจจุบัน อย่างไร? บาตรมีใช้ตั้งแต่ครั้งพุทธกาลแล้ว พระทุกรูป จำเป็นต้องมีบาตร เพราะเวลาบวชจะต้องมีอัฐบริขาร ครบถึงจะบวชได้ ซึ่งเป็นพระวินัยที่พระสัมมา สัมพุทธเจ้าทรงบัญญัติไว้ บาตรโดยทั่วไปทำจาก ดินเผาและเหล็ก ส่วนบาตรที่ทำจากวัสดุอื่น เช่น เงิน ทอง ทองแดง ทองเหลือง ดีบุก สังกะสี ไม้ แก้ว พระสัมมาสัมพุทธเจ้าไม่ทรงอนุญาต เงินกับทอง มีค่ามากเกินไปไม่เหมาะที่จะนำมาทำบาตร อาจจะมี โจรมาขโมย ส่วนทองแดง ทองเหลือง ดีบุก หรือ สังกะสี เมื่อเจอของที่มีรสเปรี้ยวก็จะถูกกัด และจะ เป็นสนิม ซึ่งเป็นอันตรายต่อสุขภาพ บาตรไม้ก็ ไม่ทรงอนุญาต เพราะว่าอาหารซึมเข้าไปในเนื้อไม้ได้ เวลาล้างก็ล้างไม่สะอาด จะเกิดการหมักหมมเป็น ผลเสียต่อสุขภาพ ส่วนบาตรแก้วก็แตกง่ายเกินไป พอมีอะไรมากระทบ เศษแก้วอาจตกไปในอาหาร ochrym ฉันแล้วจะเป็นอันตราย ที่ทรงอนุญาตหลัก ๆ ก็คือ ๆ บาตรดินเผาและบาตรเหล็ก วัตถุประสงค์ในการตักบาตรคืออะไร? การตักบาตรเป็นการถวายกำลังแด่พระภิกษุ ในการสืบอายุพระพุทธศาสนา ถ้าญาติโยมใส่บาตร พระก็จะมีอาหารมาบำรุงหล่อเลี้ยงร่างกายให้มี กำลังในการบำเพ็ญสมณธรรมต่อไป การใส่เงินลงในบาตรเป็นการกระทำที่ ถูกต้องหรือไม่? ความจริงแล้วการบิณฑบาตมุ่งเน้นเรื่อง อาหารเป็นหลัก การใส่อาหารจึงถูกต้องที่สุด ส่วน การใส่ปัจจัยก็ไม่ถึงกับบาป เหมือนที่เรานิมนต์ พระไปงานบุญขึ้นบ้านใหม่หรืองานศพแล้วเราถวาย ปัจจัยท่าน กรณีใส่ปัจจัยในบาตรแทนอาหาร อาจเป็นเพราะไม่สะดวกที่จะเตรียมอาหาร จึงเอา ปัจจัยใส่ซองแล้วใส่บาตรเลย ตามพระวินัยให้ใส่เป็นใบปวารณา เพราะ โดยธรรมเนียมสงฆ์ พระจะไม่จับเงินจับทองโดยตรง แล้วเขียนว่าตั้งใจจะถวายจตุปัจจัยเป็นยอดค่าใช้จ่าย เท่าไร ถึงคราวพระท่านต้องการสิ่งใด ท่านก็จะไป บอกไวยาวัจกร จะได้ไม่ต้องจับเงินจับทองโดยตรง เป็นการเขียนรายละเอียดเรื่องเงินใส่ลง ไปในบาตรหรือ? ถ้าจะให้ถูกพระวินัยจริง ๆ ให้ถวายเป็น ใบปวารณา แล้วเขียนว่า ข้าพเจ้าคือใคร ชื่ออะไร