โลกันต์และนิพพานในทางปฏิบัติ : หน้า 43/105

โลกันต์เป็นกสิณ กายธรรมเข้าเดินสมาบัติในกสิณ ตรวจดู โลกันต์ให้เห็นตลอดทั้งข้างนอกข้างใน โลกันต์นี้เป็นอีกส่วน หนึ่งต่างหากจากภพ ๓ คือต่ำลงไปจากอเวจีนรกขุมที่ ๔ นั้น ออกไปจนนอกภพข้างล่างไกลหาประมาณมิได้ มีอายตนะหนึ่ง อยู่ที่นั่นเรียกว่า โลกันต์ นิพพาน ประกอบดวงธรรมที่ทำให้เป็นนิพพานเป็นรูปสมาบัติ เหตุว่างของธรรมเป็นอรูปสมาบัติ ที่ตั้งของธรรมเป็นกสิณ กายธรรมเข้าเดินสมาบัติในกสิณ ตรวจดูนิพพานให้เห็นตลอด ทั้งข้างนอกข้างในให้หมดสงสัย นิพพานนี้เป็นอายตนะหนึ่ง คือสูงกว่าภพ ๓ ขึ้นไป จากเนวสัญญานาสัญญายตนะ ออกไปนอกภพไกลจนหา ประมาณมิได้ ที่นั่นเรียกว่า อายตนะนิพพาน ๘๑