ทันโลกทันธรรม 1 : หน้า 50/101

พระมหาสมชาย ธานวฺโณ M.D., Ph.D. ถามว่า นิษัย คืออะไร นิษัย คือสิ่งที่ตัวเราทำซ้ำ ๆ จนกระทั่งเคยชิน ถ้าทำแล้วจะรู้สึกสบายใจ ถ้าไม่ได้ทำจะรู้สึกทุกข์หงิด ยกตัวอย่างเช่น ใครดื่มเหล้าเป็นประจำ ตกเย็นเป็นต้องชวนพรรคพวกมาล้อมวงดื่ม คนละก็รับ สองก็รับพร้อมกับแก้ล้ม คุยกันไป ๆ ยา ๆ ทำจนชิน พอวันไหนแดดร่มลมตกแล้วไม่ได้ดื่ม มันจะหงุดหงิดกระวนกระวาย รู้สึกเหมือนขาดอะไรก็ไม่ไป พอได้ทำก็รู้สึกพอใจ คนไหนเคยสุขบูรณ์หรือพอไม่ได้สูบก็รู้สึกหงุดหงิด คนไหนเคยเล่นการพนันพอไม่ได้เล่นก็รู้สึกหงุดหงิด ในด้านตรงข้าม บางคนมีนิสัยในทางดี เช่น สวดมนต์นั่งสมาธิ ก่อนนอนจนเคยชินเป็นนิสัย วันไหนไม่ได้สวดมนต์จะให้นอนก็นอน ไม่หลับ ต้องได้สวดมนต์ก่อนถึงจะสบายใจ คนไหนฝืนใจรักความสะอาดจนชินไม่ได้อาบน้ำก็นอนไม่หลับ แต่ถ้าคนไหนไม่อาบน้ำจนเคยอย่างคนพนมมือ ไม่มีบ้านอยู่ เดือนหนึ่งจะอาบน้ำสักครั้ง พอวันไหนได้อาบน้ำมันจะรู้สึกแปลก ๆ นอนไม่ค่อยหลับ มันอยู่ที่ความคุ้นเคย คนไหนชอบความเป็นระเบียบเรียบร้อย ฝึกความเป็นระเบียบจนชิน ข้าวของทุกอย่างงางเข้าที่เข้ามุมอย่างดี โต๊ะหนังสือสะอาดสะอ้าน บ้านช่องห้องหอเรียบร้อย ถาเห็นอะไรไม่เรียบร้อยก็ต้องรีบไปจัดให้มันเรียบร้อยจึงจะสบายใจ พอเข้าใจนิยามคำว่า นิษัย แล้ว เราพบว่านิษัยทำหน้าที่เป็นเหมือนกลจักรในการผลิตบุญผลิบุตรให้กับเรา ใครที่ได้ฝึกนิษัยดี ๆ