จักขุ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 7 / 11

…ฉันนั้นนั่นแล เพราะฉะนั้น สันตีรณะ จึงสหรคต ด้วยอุเบกขาอย่างเดียว ฯ แม้วิบากแห่งวิญญาณทั้ง ๒ ฝ่าย มีจักขุวิญญาณเป็นต้นทั้ง ๔ ก็สหรคตด้วยอุเบกขาทั้งในอนิฏฐารมณ์ ทั้งในอิฏฐารมณ์ เพราะความ กระทบกันแห่งอารมณ์ก…

ในบทความนี้เราจะสำรวจความแตกต่างของเวทนาในพวกสันตีรณะฝ่ายอกุศลวิบาก และการเกิดโทมนัสในอนิฏฐารมณ์ ที่มีการจำกัดไว้ว่าโทมนัสไม่สามารถเกิดขึ้นได้ในสภาวะอกุศลวิบากโดยปราศจากปฏิฆะ ส่วนคนที่มีกำลังอ่อนแอก็ต

…งจำแนกสังขารขันธ์ ตรัสว่า" ชื่อว่าสังขาร เพราะอรรถว่า ปรุงแต่งสิ่งที่เป็นสังขตะ ทรงแสดงไว้ด้วยคำว่า จักขุสัมผัสสชาเจตนา ดังนี้เป็นต้น ในสุตตันตภาชนีย์ในวิภังคปรณ์” เพราะเป็นประธานใน การปรุงแต่ง ฯ เจตนานั้น…

บทความนี้เสนอการจำแนกสังขารขันธ์ โดยวิเคราะห์คำว่า "สังขาร" ในที่นี้หมายถึงการปรุงแต่งสิ่งที่เป็นสังขตะ พร้อมด้วยคำอธิบายทางอภิธรรมเกี่ยวกับสัมปยุตธรรม พูดถึงความสำคัญของวิตก เจตนา และมนสิการ รวมถึงกา

…อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 113 ชื่อว่าทวาร ในทวารสังคหะ มี 5 อย่าง คือ จักขุทวาร ๑ โสต- ทวาร ๑ มานทวาร ๑ ชิวหาทวาร ๑ กายทวาร ๑ มโนทวาร ๑ ฯ บรรดาทวารเหล่านั้น จักขุนั่นแล ชื่อว่…

บทความนี้นำเสนอรายละเอียดเกี่ยวกับทวารทั้งห้าตามอภิธัมมัตถสังคหะ ได้แก่ จักขุทวาร, โสตทวาร, มานทวาร, ชิวหาทวาร, กายทวาร, และมโนทวาร โดยอธิบายถึงการเกิดของจิต ๔๖ ภายใต้ปัญจทวารแล…

…วยอำนาจ ปสาทรูป ๑ สุขุมรูป ๑ จิต ๑ เจตสิก ๑ นิพพาน ๑ บัญญัติ ๑ ฯ บรรดาอารมณ์เหล่านั้น จิตที่เป็นไปในจักขุทวารแม้ทั้งหมด มีรูปเท่านั้นเป็นอารมณ์ และรูปนั้นเฉพาะที่เป็นปัจจุบัน ฯ เสียงเป็นต้น เฉพาะที่เป็นปัจ…

…างๆ รวมทั้งการอธิบายถึงวิญญาณและอารมณ์ที่สัมพันธ์กัน พร้อมการยกตัวอย่างจิตและอารมณ์ในทวารเฉพาะ เช่น จักขุทวารและโสตทวาร โดยสดับและพิจารณาถึงความสำคัญของแต่ละอารมณ์ในปัจจุบันและอดีต ซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับน…

…ิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 116 ชื่อว่าวัตถุ ในวัตถุสังคหะ มี 5 อย่าง คือ จักขุ ๑ โสตะ ๑ มานะ ๑ ชิวหา ๑ กาย ๑ หทัยวัตถุ ๑ ก็วัตถุเหล่านั้นแม้ทั้งหม ย่อมได้ในกามโลกฯ แต่วัตถุ ๓ มีฆ…

เนื้อหาเกี่ยวกับการศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเฉพาะเรื่องวัตถุ 5 อย่างในกามโลก รวมถึงการที่มโนวิญญาณธาตุและวิญญาณธาตุอาศัยวัตถุอย่างไร ทั้งนี้ในแต่ละภพแบ่งออกได้ชัดเจนคือ กามภพ

…๘ และ ๒ ดังนี้ 1 ๆ การสงเคราะห์ทวาร และจิตที่เป็นไปในทวาร ด้วยอำนาจแห่ง การกำหนด ชื่อว่าทวารสังคหะฯ จักขุเป็นต้น ชื่อว่าทวาร เพราะ อรรถว่า เป็นเหมือนประตุ เพราะความเป็นมุขแห่งความเป็นไปของ อรูปธรรมทั้งหลาย…

บทนี้เน้นว่า บัณฑิตควรแสดงจิตและกิจที่มีปฏิสนธิอย่างแตกต่างตามประเภทและฐาน โดยใช้ทวารเป็นแนวทางในการเข้าใจจิตในการปฏิบัติธรรม ซึ่งมีการจำแนกออกเป็นกิจตามลำดับ มีการอธิบายถึงตาและจิตที่เป็นทวารและท่านพ

…ค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 127 บทว่า ตตฺถ เชื่อมความว่า บรรดาทวารมีจักขุทวารเป็นต้น เหล่านั้น จิต ๔๖ ย่อมเกิดขึ้นในจักขุทวารตามสมควร ฯ จิต ๔๖ คือ ปัญจทวาราวัชชนะ ๑ จักขุวิญ…

เนื้อหาในหน้าที่ 127 นี้กล่าวถึงการเกิดขึ้นของจิตในจักขุทวารและทวารอื่นๆ โดยระบุถึงจิต ๔๖, ปัญจทวาราวัชชนะ และการเชื่อมโยงระหว่างจิตกับอารมณ์ที่เกิดขึ้นในทว…

…ธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 142 และอารมณ์มีนัยดังที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้ว ในก่อนนั่นแล ฯ วิญญาณ ๖ คือ จักขุวิญญาณ ๑ โสตวิญญาณ ๑ ฆานวิญญาณ ๑ ชิวหาวิญญาณ ๑ กายวิญญาณ ๑ มโนวิญญาณ ๑ ฯ ส่วนวิถี 5 คือ จิตตปวัติที่…

บทความนี้สำรวจเกี่ยวกับอารมณ์และวิญญาณ ตามหลักอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยแบ่งปันข้อมูลเกี่ยวกับวิญญาณ 6 ประการและวิถี 5 ประการที่เชื่อมโยงกับอารมณ์ การทำงานของจิตและขณะจิตที่มีผลต่อการรับรู้และการตอบสนองต

…นต์ คือทำการนึก ดุจกล่าวว่า นี้ชื่ออะไร ฯ บทว่า ปสฺสนต์ แปลว่า เห็นโดยประจักษ์ฯ มีคำถามสอดเข้ามาว่า จักขุนทรีย์เท่านั้น ยัง กิจคือการเห็นให้สำเร็จโดยพระบาลีว่า เห็นรูปด้วยนัยน์ตา ไม่ใช่ วิญญาณมิใช่หรือ ฯ แ…

ในบทวิเคราะห์การเห็นรูปของจักษุในอภิธัมมัตถสังคหบาลี พบว่าการเห็นเกิดจากการทำงานร่วมกันของจักขุนทรีย์และวิญญาณ ซึ่งการเห็นรูปต้องการปัจจัยเช่นแสงสว่าง หากขาดปัจจัยนี้การเห็นจะไม่เกิดขึ้น แม้ว่ารู…

…บาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 260 ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตุ ชื่อว่ามหาภูตรูป ๑ จักขุ โสตะ ฆานะ ชิวหา กาย ชื่อว่าปสาทรูป ๑ รูป เสียง กลิ่น รส และโผฏฐัพพะ กล่าวคือภูตรูปทั้ง ๔ เว้นอาโปธา…

เอกสารนี้นำเสนอการศึกษาเกี่ยวกับรูปทรงและธาตุต่างๆ ในอภิธัมมะ โดยแยกรูปทรงออกเป็นประเภทต่างๆ เช่น มหาภูตรูป, ปสาทรูป, และลักษณะรูป รวมถึงการแสดงออกถึงลักษณะต่างๆ ที่สำคัญในการดำรงชีวิตและการเข้าถึงควา

…หล่านี้แม้ทั้งหมด ย่อมมีได้ในกามโลก ตามสมควร ไม่ บกพร่องในปวัติกาล ฯ แต่ในปฏิสนธิกาล ทสกะ ๓ กล่าวคือจักขุสกะ โสตทสกะ ฆานทสึกะ ชิวหาทสกะ กายทสกะ ภาวทสกะ วัตถุทสกะ ย่อมปรากฏแก่พวกสังเสทชสัตว์ และพวกโอปปาติกส…

เนื้อหาชี้ให้เห็นการประกอบความกลางในอภิธัมมัตถที่มีทสกะหลากหลายเป็นตัวกำหนด และความสำคัญของการเข้าใจลำดับและการลดลงของกลาปในกระบวนการเกิดและดับของชีวิต โดยมีกฎแห่งกรรมและจิตเป็นสมุฏฐานที่สำคัญในทุกช่ว

…กษณะเป็นของเข้มแข็งเป็นเหลว เป็น ความอบอุ่น และเป็นอาการเคลื่อนไหวตามลำดับฯ อรรถวิเคราะห์ แห่งคำว่า จักขุเป็นต้น ข้าพเจ้าได้กล่าวแล้วในหนหลังนั่นแลฯ ชื่อว่า ประสาทรูป เพราะมีลักษณะเป็นเหตุแห่งความผ่องใสของ…

เนื้อหาพูดถึงธาตุสี่ที่ประกอบสร้างสรีระมนุษย์ ได้แก่ ปฐวี, อาโป, เตโช, และวาโย ซึ่งแต่ละธาตุนั้นมีลักษณะของตนเอง ทว่าเมื่อรวมกันจะก่อให้เกิดและเสริมสร้างการดำรงอยู่ของชีวิต พร้อมกับการทำงานของประสาทรู

…ีนีฎีกา - หน้าที่ 272 อันโคจรรูปมีวรรณะเป็นต้นคอยแวดล้อม ให้สำเร็จความเป็นวัตถุและ ทวารแห่งวิถีจิตมีจักขุวิญญาณเป็นต้น เป็นไปตามสมควร ฯ ส่วนนอก นี้เรียกว่าสสัมภารจักขุ (จักขุอุปกรณ์) ฯ แม้โสตประสาทเป็นต้น …

ในบทนี้กล่าวถึงโคจรรูปและความหมายของประสาทในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยเน้นถึงอาการของประสาทที่ส่งผลต่อการรับรู้และการสัมผัสของมนุษย์เมื่อประสาทนั้นทำงาน. มีการอธิบายถึงลักษณะของประสาทและการสัมผัสกับอาโปธ

…นนรูปและหทัยวัตถุ อาศัยภูตรูปเป็นที่รองรับ เพราะภาวะแห่ง ธาตุเหล่านั้น มีความเป็นไปเนื่องด้วยรูป ดุจจักขุวิญญาณธาตุเป็นต้น ธาตุเหล่านั้น ไม่อาศัยประสาทรูป มีจักขุเป็นต้น เพราะ จักขุเป็นต้นนั้น เป็นที่รองรั…

เนื้อหาได้บรรยายถึงความสัมพันธ์ระหว่างหทัยวัตถุและธาตุ โดยเฉพาะมโนธาตุและมโนวิญญาณธาตุ นอกจากนี้ยังอธิบายว่าหทัยวัตถุมีความสำคัญเป็นที่อาศัยแห่งธาตุทั้งคู่ และบทบาทของธาตุเหล่านี้ในประสบการณ์ของชีวิต

…บด้วยสามารถ ที่อาศัย สำหรับ จมูก สิ้น กาย กลิ่น ลิน รส ฯ การไม่ประจวบถึง แม้ ด้วยอาการทั้ง ๒ สำหรับ จักขุ โสตะ รูป เสียง ดังนี้ ฯ แม้รูป ๑๖ อย่างนอกนี้ มีชื่อว่าสุขุมรูปเป็นต้น เพราะไม่มีสภาพมีความเป็น ของ…

เนื้อหานี้พูดถึงการกระทบกระทั่งระหว่างคนและวัตถุ โดยเชื่อมโยงเข้ากับภวังคจิตที่ไม่มีกำลังและการประจวบกันด้วยอารมณ์ นอกจากนี้ยังมีการแยกแยะระหว่างรูปที่มีความหยาบและละเอียด รวมถึงการอธิบายถึงนิทัสสนะแล

…า ด้วยอำนาจแห่งโคจร (อารมณ์) ที่ยังไม่ถึงตน หรือด้วยอำนาจแห่งตนยังไม่ถึงประเทศ แห่งอารมณ์ ฯ ด้วยว่า จักขุและโสตะ อันรูปและเสียงยังไม่ถึงตน หรือจักขุและโสตะนั้น ยังไม่ถึงซึ่งรูปและสียงนั้น ด้วยตนเอง ย่อม รั…

บทนี้พูดถึงความต่างในธรรมที่เหมือนกัน และความสามารถของจักขุและโสตในการรับรู้และเข้าใจสิ่งต่าง ๆ ที่อยู่นอกเหนือจากตัวตน รวมถึงความเชื่อมโยงระหว่างอารมณ์และประส…

…88 และโสตะนั้น ไปถึงประเทศแห่งอารมณ์ แล้ว ซ่านไปรับอารมณ์นั้นได้ไซร้ รูป และเสียงนั้นจึงเป็นโคจรแห่งจักขุโสตะ นั้น แม้ในเพราะอันแล่นไปสู่ที่ที่ตั้งอาศัย ถ้ารูปและเสียงนั้นไปถึงความตั้งอยู่กับด้วย อินทรีย์ …

เนื้อหาเกี่ยวกับการทำความเข้าใจเกี่ยวกับการรับรู้ของจักขุและโสตะ อธิบายถึงความสำคัญของอารมณ์ที่แต่อาการรับรู้ รวมถึงการเชื่อมโยงกับรูปและเสียงที่เกิดจากกรรม …

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 300 ปฐมกัลป์ ฯ แต่การไม่ได้จักขุ โสตะ และภาวรูปในทุคติ ด้วยสามารถ แห่งสัตว์ผู้เป็นสังเสทชะและอุปปาติกะ แม้ทั้ง ๒ พวก การไม่ได้ฆานะ ด…

เนื้อหาในหน้าที่ 300 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา พูดถึงอายตนะของสัตว์ในทุคติว่ามีความแตกต่างกันในเรื่ององค์ประกอบของการรับรู้ และสามารถแบ่งเป็นกลุ่มตามลักษณะทางร่างกาย เช่น สัตว์บอ

…เหล่านั้น เป็นอายตนะเป็นไปร่วมกัน ด้วยสามารถ ความไม่เป็นไปในภพแผนกหนึ่ง ๆ โดยพุทธประสงค์อย่างนี้ว่า จักขุ และโสตะ เว้นฆานะและชิวหาเสีย เป็นไปในรูปภพฉันใด ฆานะ และชิวหาจะเว้นจากกันและกันเป็นไปฉันนั้นหามิได้…

เนื้อหานี้เน้นการอธิบายเกี่ยวกับอายตนะของอุปปาติกสัตว์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยกล่าวถึงความสำคัญของสังเสทชสัตว์ที่ไม่มีฆานะ และรายงานข้อคิดเห็นจากอรรถกถาจารย์ที่อธิบายการจัดหมวดหมู่ของสัตว์นี้ อธิบายถ

…สัมมา สติ ๑ สัมมาสมาธิ ๑ มิจฉาทิฏฐิ ๑ มิจฉาสังกัปปะ ๑ มิจฉา วายามะ ๑ มิจฉาสมาธิ ๑ ฯ อินทรีย์ ๒๒ คือ จักขุนทรีย์ ๑ โสตินทรีย์ ๑ ฆานินทรีย์ ๑ ชิวหินทรีย์ ๑ กายินทรีย์ ๑ อิตถินทรีย์ ๑ ปุริสินทรีย์ ๑ ชีวิตนทรี…

ในหน้า 311 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี ท่านเสนอแนวคิดต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับปาปสังคหะ (อกุศลสังคหะ) ซึ่งมีการกล่าวถึง 5 อย่าง ได้แก่ อาสวะ, โอฆะ, โยคะ, และคันถะ โดยมีรายละเอียดของวัตถุธรรมและแนวคิดต่างๆ รวม