อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้า 126 : หน้า 126/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 126 เตสุ ปน ดังนี้เป็นต้น เพื่อประมวลแสดงจิตที่ท่านกล่าวไว้แล้วโดย ความต่างแห่งกิจอย่างนี้นั่นแล ด้วยอำนาจแห่งการนับกิจที่ได้อยู่ตาม สมควรแก่ตน ฯ มีวาจาประกอบว่า จิตตุปบาทมีปฏิสนธิเป็นต้น บัณฑิต ประกาศแล้ว โดยความต่างแห่งชื่อและกิจ คือโดยความต่างแห่งชื่อ และกิจมีปฏิสนธิเป็นต้น ฯ อีกอย่างหนึ่ง จิตตุปบาทชื่อว่ามีปฏิสนธิ เป็นต้น คือที่มีชื่อว่ามีปฏิสนธิเป็นต้นนั้น บัณฑิตประกาศไว้แล้ว ๑๔ อย่าง โดยความต่างแห่งกิจมีปฏิสนธิเป็นต้น และ ๑๐ อย่าง โดยความ ต่างแห่งฐาน คือโดยประเภทแห่งฐานมีปฏิสนธิเป็นต้นนั้นแล ฯ เชื่อม ความว่า บัณฑิตพึงแสดงจิตมีกิจ ๑ และฐาน ๑ มีกิจ ๒ และฐาน ๒ มีกิจ ๓ และฐาน ๓ มีกิจ ๔ และฐาน ๔ และมีกิจ ๕ และฐาน ๕ โดยลำดับ คือกิจ ๖๘-๒-๕-๘ และ ๒ ดังนี้ 1 ๆ การสงเคราะห์ทวาร และจิตที่เป็นไปในทวาร ด้วยอำนาจแห่ง การกำหนด ชื่อว่าทวารสังคหะฯ จักขุเป็นต้น ชื่อว่าทวาร เพราะ อรรถว่า เป็นเหมือนประตุ เพราะความเป็นมุขแห่งความเป็นไปของ อรูปธรรมทั้งหลาย มีอาวัชชนะเป็นต้นฯ บทว่า จกฺขุเมว ได้แก่จักขุ ประสาทนั้นแลฯ อีกอย่างหนึ่ง ใจนั่นเอง เป็นทวารแห่งพวกมนะมี อาวัชชนะเป็นต้น เพราะเหตุนั้น จึงชื่อว่ามโนทวารฯ บทว่า ภวงค์ ได้แก่ภวังค์ในระหว่างแห่งอาวัชชนะ ฯ เพราะเหตุนั้น ท่านพระ โบราณาจารย์จึงกล่าวว่า ส่วนภวังค์พร้อมทั้งอาวัชชนะ บัณฑิตทั้งหลาย เรียกว่ามโนทวาร ฯ