แบบเรียนบาลีโอวาทสมบูรณ์แบบ: กริยากศัพท์ : หน้า 6/93

แบบเรียนบาลีโอวาทสมบูรณ์แบบ กริยากศัพท์ ลักษณะของเหตุถูกดูจาก ๑. ตัวประธานเจ้าของกริยาอาการ ไม่ได้แสดงกริยาการเอง แต่อ้างผู้ให้คนอื่นแสดงกริยาอาการ หรือ เป็นเหตุให้คนอื่นแสดงกริยาอาการ ประกอบด้วยมูวิทติคัมดูได้ ซึ่งอยู่กับข้อความในประโยคบาลีเป็นสำคัญ เสฏฐี ภิริ ภติ ปาตานโมดา ............อ. เศษฐี ยังรังรยา ให้คงอยู่ ซึ่งก็ตร....เสฏฐี เป็นนามศัพท์ประธานเจ้าของกริยา ในข้อความนี้เป็นตัวเหตุที่ถูกตัดว่า คือเป็นเหตุให้คนอื่นแสดงกริยาอาการและเป็นประธานในประโยค จึงประกอบด้วยปฐมวิภาค ในข้อความว่า ปุตตา ภิริ ปาตานเปนโดส เสฏฐิสร ภาติ ภนฺฑ์ อ.ตรา ย่อมกิน สิ่งก็ตร ของเศรษฐี ผู้นั่งรถให้คงอยู่ เสฏฐีสร เป็นนามศัพท์ที่เป็นเจ้าของกริยาอาการ อุปาจเปนอส ในข้อความนี้ เสฏฐีสร ทำหน้าที่เป็นเจ้าของกริยา (สามีสัมพันธะ) จึงประกอบเป็นญาติกิตติ ๒. ผู้ทำผู้แสดงกริยาอาการ ประกอบด้วยทุติยวิภาค หรือ ตติยาวิภาค คือลักษณะ เรียกว่า กริยากัม เช่น ภิริ ในประโยคตัวอย่างข้อ ๑ ๓. กริยากิตติ ต้องมีลักษณะ วลนะ วลติ เหมือนมูลศัพท์ที่เป็นประธาน เช่น ปฏาเปนโม มิลจะวาจะว่า วิตติ เหมือน เสฏฐี และ ปฏาเปนโม สิมา วิตติ เหมือน เสฏฐี อธิบาย วิตติ เหมือนกับ วิตติ ก็เหมือน เสฏฐี ๔. ธาตุที่ประกอบ ใช้ได้ทั้งสำนวนมาตรและอามมาตร ๕. ปัจจัยที่ประกอบ ให้ลงปัจจัย หมวดกิตปัจจัย คือ อนฺต, ตวณฺ, ตวารฺ และหมวดกิตกัจจปัจจัย บางตัวและต้องลงกริยา ปัจจัย ๕ ตัว คือ ณฺ, ณฺย, ตนฺ, นามป, นามป ใดโดยมารวิธีการทรงฤๅการเปล่งการปัจจัยเหมือนในอายุทยุกาโ๎ประชา ลักษณะของเหตุถูกมาวก ๑. ตัวประธานเจ้าของกริยาอาการ เป็นตัวกรรม คือ ผู้ก่ำท ประกอบด้วยมูวิทติคัมดูได้ ก็ขึ้นอยู่กับข้อความเป็นสำคัญ เช่น วิสาย มาหูปลิลิก (ชน) ปุพพาราโม การิโด อ. วัดพุทธาราม อันอนุสร วิสายา ผู้นามอุปสิก ยังกะ ท. ให้กระทำแล้ว ปุพพาราโม เป็นนามศัพท์ที่เป็นตัวกรรมเป็นประธานในประโยคจึงประกอบเป็นปฐมวิภาคในข้อความว่า สตฺตา วิสายา การิเต ปุพพาราม วสติ อ. พระศาสดา ย่อมทรงพระในวัดนุพุทธาราม อันอนุสร วิสายา ยงฺษา ให้กระทำแล้ว ปุพพาราม เป็นนามศัพท์ที่เป็นประธานของกิริยากิตติ แต่ในข้อความนี้ ทำหน้าที่เป็นสถานที่อยู่ก่อนข้อความนี้ คือ สดฺตา จึงประกอบเป็นอุปมา. ๒. ตัวผู้ใช้ หรือ ตัวเป็นเหตุ ประกอบด้วยตติยาวิภาคด้วยกัน... เรียกว่า อนฺติระกัตตา เช่น วิสายาย ในประโยคตัวอย่างข้อ ๑