สงครามและการดูแลความทุกข์ของมนุษย์ : หน้า 112/141

สงครามจึงเป็นสิ่งที่จำเป็นสำหรับมนุษย์ เมื่อมนุษย์อยู่ร่วมกันเป็นสังคม แต่ขาดความสำรวมระวังภายในจิให้ เช่น โทษหลงกลาง ตบย่ำเชิง ทำร้ายร่างกาย เป็นต้น ก็จะเกิดการอารมณ์ระหว่างเพื่อนมนุษย์ขึ้นมา แล้วก็กลายเป็นอัปลักษณ์ภายใน กี่จรกรรมบ้าง กี่ล่วงละเมิดทางเพศบ้าง คดีโจรกรรมบ้าง คดีล่วงละเมิดทางเพศบ้าง คดีหมิ่นประมาทบ้าง ผลก็คือความไม่เป็นสุข ความทุกข์ยากทุกข์ใจที่เกิดจากการอยู่ร่วมกัน ๓. ทุกข์จากการประกอบอาชีพ ได้แก่ทุกข์จากการทำมาหากิน การทำมาค้าขาย เพื่อแสวงหาเงินทองมาแลกเปลี่ยนเป็นปัจจัย๔ สำหรับคำเลี้ยงชีพ เนื่องจากโลกนี้มีความสมบูรณ์ซ้อน ภายมนุษย์เป็นทุกข์เพราะขาด๙ คือ อาดิน์ ดิน น้ํา ฯลฯ ฯลฯไฟ แต่ก็ไม่สามารถเติมอาดิน์๙๔ให้เกร้าขายโดยตรงได้ ต้องแปรรูปวัตถุดิบต่าง ๆ ให้อยู่ในลักษณะของปัจจัย๔ที่เหมาะแก่การบริโภคของมนุษย์ ร่างกายจึงจะรับรู้ได้ เขาไปได้ ยกตัวอย่างเช่น ถ้าสึกหนาวเกินไป เราก็สามารถหยิบไฟในเตากลับลงท้องเข้าไปโดยตรงได้ ต้องใช้การสวมเสื้อให้หนา หมผ้าให้อุน กินอาหารอุ่น ๆ ดื่มน้ำอุ่น ๆ เป็นการเติมอาหารในร่างกาย ร่างกายจึงจะรู้สึกอุ่นคลายหนาวเป็นต้น กระบวนการผลิตปัจจัย๔ให้เหมาะสมแก่วัตถุดิบ๔ให้เกร้าขายได้เอง ได้ก็ให้ดำรงงานต่าง ๆ ขึ้นมากมาย ซึ่งว่าจะผลิตได้แต่จะต้องใช้แรงงาน เงินทุน เครื่องจักร และการบริหารจัดการต่าง ๆ จึงจะได้ปัจจัย๔ที่เหมาะแก่การบริโภคของมนุษย์ แต่เนื่องจากการทำงานผลิตปัจจัย๔ให้ ครบถ้วนทั้งหมดตามลำพังเป็นเรื่องทำได้ยาก ใครนั่นผลิตปัจจัย๔ประเภทใด ก็ผลิตออกมาแบ่งปันบ้าง แลกเปลี่ยนกันบ้าง จากเดิมที่เป็นอาชีพในครัวเรือนก็กลายเป็นอุตสาหกรรมใหญ่ขึ้นมา ต่อมาเพื่อให้เข้าสะดวกกับการแลกเปลี่ยนสินค้าทันหน้า ก็มีการตั้งระบบเงินตราซึ่งเป็นของสมมุติขึ้นมาให้มีมูลค่าเท่านั้นเท่านี้เพื่อไว้แลกเปลี่ยนเป็นปัจจัย๔ กลับมาบริโภค เพื่อเติมอุด๔ มาระบังทุกข์ให้แก่ร่างกาย ดังนั้น กว่าจะได้ปัจจัย๔ มาหล่อเลี้ยงชีวิตในแต่ละวันอย่างครบถ้วน มนุษย์จึงต้องเหน็ดเหนื่อยเป็นอันมาก ต้องดิ้นรนหางาน ดั้นด้นทำมาหากิน เพื่อให้ได้มาซึ่งอาหารปัจจัย๔ ให้พอเพียงในแต่ละวันนั้นเอง ๔. ทุกข์จากสิ่งที่อยู่ในใจนี้มันมนุษย์ให้การกระทำ เนื่องจากการงานต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นจากการหา ทางแก้ไขทุกข์ทั้ง ๓ ประการข้างต้นนั้น มนุษย์ได้ทำไปในลักษณะลองผิดลองถูกมาเรื่อย ๆ บางครั้งก็ได้ผล แต่บางครั้งก็ไม่ได้ผล ปัญหาที่ตามมาก็คือ เมื่อแก้ไขทุกข์เหล่านี้ในทางที่ผิด นอกจากทุกข์ไม่ลดลงแล้ว ยังกลับเพิ่มมากขึ้นอีกด้วย แต่ที่เยี่ยงกว่านั้น นอกจากได้ทุกข์เพิ่มขึ้นแล้ว มนุษย์กลัยยึดได้บาเพิ่มขึ้น และลดบุญเก่าที่ตนส่งสมมาอีกด้วย เพราะกลสที่สั่งอยู่ในใจมนุษย์ ๓ ประการ คือ โลกะ โทสะ และโมหะนั่น กำเนิดขึ้นจากการเหงาของมันคือ ความไม่รู้จริงถึงเหตุแห่งทุกข์นั้น ๆ ซึ่งมีคำเรียกว่า อวิชชา เมื่อแก้ปัญหาไปโดยอวิชชา คือ ไม่รู้ว่า