โครงสร้างลำดับเนื้อหาในพระพุทธศาสนา : หน้า 26/33

หรรษา วารสารวิชาการทางพระพุทธศาสนา ฉบับที่ 1 ปี 2559 สำหรับความเห็นเกี่ยวกับเรื่องโครงสร้างลำดับเนื้อหาของ “รอบ 3 อากา 12 ของอิริยาฯ 4” ซึ่ง 2 รูปแบบดังกล่าวได้มีการกล่าวถึง “โครงสร้างดังเดิม” และ “โครงสร้างใหม่” เช่นเดียวกัน กล่าวคือ โครงสร้างรูปแบบที่ 1 ที่มีลำดับเนื้อหาตาม “ทุกข สมุทัย นิิโรธ มรรค” นั้นเป็น “โครงสร้างดังเดิม” และโครงสร้างรูปแบบที่ 2 ที่มีลำดับเนื้อหาตาม “อัญญา 3 ในอริยสัจ 4” นั้นเป็น “โครงสร้างใหม่” ตรงนี้มีประเด็นที่น่าสนใจ คือ เมื่อกล่าวถึง “คัมภีร์ยุคต้น” อย่างพระสุทัตปฏิภาณ และพระวันปิกา รูปแบบที่เรียงลำดับตาม “ทุกข สมุทัย นิิโรธ มรรค” ปรากฎในฝ่ายของ “แถววาท” (A1, B4, C1) “มิติศาสะ” (C2) และ “มาหาสักกา” (C3) แต่รูปแบบที่เรียงลำดับเนื้อหาตาม “อัญญา 3 ในอริยสัจ 4” กล่าวคือ “สัจจะญาน กิจจาญาณ กตัญญาณ” นั้นปรากฏอยู่ในเฉพาะฝ่ายของ “สรวาสติตาวา” เท่านั้น และไม่เพียงแต่คัมภีร์ยุคต้นเท่านั้น คัมภีร์ในคัดมาของ “สรวาสติตาวา” ก็มีลักษณะโครงสร้างเช่นนี้เหมือนกัน ด้วยเหตุนี้ เมื่อพิจารณาถึงโครงสร้างและคำดอกเป็นลักษณะเฉพาะแล้ว มีความเป็นไปได้ว่า โครงสร้างรูปแบบที่ 2 ที่มีลำดับเนื้อหาตาม “อัญญา 3 ในอริยสัจ 4” นี้ได้รับการปรับจากโครงสร้างรูปแบบที่ 1 ที่มีลำดับเนื้อหาตาม “ทุกข สมุทัย นิิโรธ มรรค” เพราะโครงสร้างนี้ลดคล้องกับคำสอนในเรื่อง “ทรรรคสมรรถ (darsana-marga) ภาวนามรรค (bhāvanā-mārga) อาศัยสมมรรค (āsakṣya-mārga)” ซึ่งเป็นคำสอนที่ปรากฏเฉพาะในนิยาย “สรวาสติตาวา” กล่าวคือ “สัจจะญาน กิจจาญาณ กตัญญาณ” ในอริยสัจ 4 นั้นจัดอยู่ใน “ทรรณฑมรรค ภาวนามรรค อาศัยสมมรรค” ตามลำดับ ซึ่งมีความเป็นไปได้ว่า โครงสร้างรูปแบบที่ 2 ที่มีลำดับเนื้อหาตาม “อัญญา 3 ในอริยสัจ 4” นี้ได้รับการปรับจากโครงสร้างรูปแบบที่ 1 ที่มีลำดับเนื้อหาตาม “ทุกข สมุทัย นิิโรธ มรรค”