อันตรภาพและอันตราปรินิพพาย์ในพระพุทธศาสนา : หน้า 20/51

122 ธรรมภิบาล วราวิสาภารวาทพระพุทธศาสนา ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 (ฉบับรวบรวมที่ 13) ปี 2564 2.1 อันตรภาพและอันตราปรินิพพาย์ คำว่า “อันตรภา” (Skt, Pāli: antarābhava) ที่ถูกแปลลงรูปเป็น “อันตรภาพ” ในการแปลทับศัพท์ของภาษาไทย36 ไม่พบในคำศัพท์นิยาย (Nikāya) หรือพระสูตรของฝ่ายบาลี อีกทั้งในพระสูตรแปลจีน หรืออาคาม (Aĝama) ก็มิเบา “中有” หรือ “中陰” ซึ่งเป็นคำแปลภาษา จีนของคำศัพท์นี้37 ดังนั้น เหตุผลหลักที่ฝ่ายปฐมสมบัติเรื่องอันตรภาพ ยกมาคัดค้าน คือ พระพุทธเจ้าไม่เคยตรัสถึงอันตรภาพไว้เลย อย่างไร ก็ตามฝ่ายที่สนับสนุนว่ามันอันตรภาพอยู่โดยเฉพาะนิยายสวาสดิวามันนั้นกลับบอกว่ามีพระสูตรที่กล่าวถึงชื่ออันตรภาพอยู่ นอกจากนี้ยังได้อธิบายความหมายของพระอนาคามีประเภท “อันตราปริเนพพาย”38 ที่ปรากฏในพระสูตรของทุกนิกาย ว่าหมายถึงสภาวะที่อยู่ในอันตรภาพดังนั้น ปัญหาเรื่องชื่อ “อันตรภภาพ” จึงมีมาจากพระสูตรที่ปรากฏคำว่า “อันตรภาพ” ซึ่งเป็นเฉพาะในนิกายนั้น และปัญหาอีกประเด็นหนึ่งคือ การตีความของศพัทว่า “อันตราปริเนพพาย” ในพระสูตรว่า ควรหมายความถึง “พระอนาคามีผู้ปริเนพพานในอันตรภาพ” หรือหมายถึง “ปรินิพพานในขณะที่อายุขัยยังไม่ถึงอายุในระหว่าง” 2.1.1 ชื่อ “อันตรภาพ” ในพระสูตร คำมีกริยาธรรมและอจรณากรที่บันทึกเรื่องอันตรภาพของหลายนิกาย ปรากฏเนื้อหาตรงกันว่าฝ่ายที่สนับสนุนอันตรภาพ 36 อภิฏ. อ. 81/1198/102 (ไทย.มมร) 37 ยกวั้นคำว่า “中有” ที่ปรากฏในโศตรสูตร (+報法經, T.1.236b14-16) ในการสมาคมของนิยายสวาสดิวาม ซึ่งถูกมองว่าเป็นพระสูตรพิเศษที่นากอื่นไม่ทรงจำ ดังจะได้กล่าวถึงในรายละเอียดต่อไป 38 Skt: antarāparinirvāyin; Pāli: antarāparinibbāyi; Chi: 中般涅槃