อภิธรรมโกศจัฏฐะและอภิธรรมมนยานุสรา : หน้า 15/51

ฝ่ายที่ยอมรับมิเรื่องนี้ถือว่าเป็นคัมภีร์ที่มีความสำคัญในการศึกษามติธรรมอย่างมาก (3) Abhidharmakosabhāsya (อภิธรรมโกศจัฏฐะ, AKBh) รวบรวมโดยท่านวสุพันธุ ถึงแม้ว่าจะเป็นคัมภีร์ที่รวมรวมและสรุปมติธรรมของนิกายสรวาสติวิทยา แต่ท่านวสุพันธุ์กลับแสดงความเห็นไปในทางเดียวกันกับนิกายเสตรานติกะที่เป็นฝ่ายตรงข้ามกันนิกายสรวาสติวิทยามากกว่า อย่างไรก็ดีในมติธรรมอันตราวา ระหว่างนิกายสรวาสติวาและนิกายเสตรานติกะไม่ได้มีความขัดแย้งที่เห็นได้อย่างชัดเจน ดังนั้นบางครั้งเนื้อหาเรื่องอันตราวาในคัมภีร์อภิธรรมโกศจัฏฐะก็ถูกใช้ในการอ้างอิงว่าเป็นมติของนิกายสรวาสติวิทยา (4) Abhidharmanyāyanusāra* (อภิธรรมมนยานุสรา*) ________________________________________________________ 24 เนื้อหาเกี่ยวกับอันตราวาในมหาวาชนิมมีความยาวรวมประมาณ 2 ผูก (T27.356c-366a) ซึ่ง Robert Kritzer ได้ทำการสรุปเฉพาะโครงสร้างเนื้อหาในส่วนนี้ไว้ในบทความ “Antarābhava in the Vibhaṣā,” ศึกษาเพิ่มเติมได้ใน Robert Kritzer, “Antarābhava in the Vibhaṣā,” Notom Damu Joshi Daigaku Kirisutokyō Bunka Kenkyō Kiyō (Marnagata) vol.3, No.5 (1997): 69-91. 25 คัมภีร์อภิธรรมโกศจัฏฐะเป็นคัมภีร์ที่ขึ้นนับราชสันตติลงหลงเหลืออยู่ ซึ่งเป็นถูกเรียบเรียงและตีพิมพ์โดย Prahallad Pradan (Abhidharma-kosabhāṣya of Vasubandhu, Tibetan Sanskrit Works Series vol.VIII. ed. P. Pradhan (Patna: K.P. Jayaswal Research Institute, 1967.)) นอกจากยังมีฉบับแปลภาษาสันสกฤต คำแปลที่สมบูรณ์มีอยู่ในชอส มงกง pa’i mdstod kyi bshad pa (P 5591; D 4090) และฉบับแปลภาษาจีน 2 ฉบับ คือ 阿毘達磨俱舍論 จำนวน 30 ผง แปลโดยพระเสินจัง (T29.1a-159b) และ阿毘達磨俱舍釋論 จำนวน 22 ผง แปลโดยพระปรมราช (T29.161a-310c) 26 อภิธรรมยานูญสาระพบเฉพาะฉบับแปลจีนใช้ชื่อว่า 阿毘達磨順正理論