ธรรมชาติ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 15 / 26

ประโยค - อภิธมฺมตฺถวิภาวินิยา ปญฺจิกา นาม อตฺถโยชนา (ตติโย ภาโค) - หน้าที่ 234 อภิธมฺมตฺถวิภาวินิยา หน้า 234 กโรนฺติ อิติ ตสฺมา ติ ธมมชาติ สมุมปปธาน ๆ สมมาติ ปทานตีติ ตติยาวิเสสน์ ฯ ปทหนตีติ ทธ วิธาน

เนื้อหาในหน้า 234 ของอภิธมฺมตฺถวิภาวินิยา อธิบายถึงการตีความและความหมายของ ธรรมชาติ และคำที่เกี่ยวข้อง การวิเคราะห์และการประยุกต์ใช้ในทางปฏิบัติ รวมถึงการศึกษาเกี่ยวกับอสุภมสิกาและแนว…

ประโยค - อภิธมฺมตฺถวิภาวินิยา ปญฺจิกา นาม อตฺถโยชนา (ตติโย ภาโค) - หน้าที่ 538 นวมปริจเฉทตฺถโยชนา หน้า 539 อาทิสทุเทน อายตนาทีน สงฺคหณ์ ฯ อารพภาติ สงขิปตวาติ ปุพฺพกาลกิริยา ฯ กลา...นาติ สงฺขิตฺวาติ ตต

…ายของคำศัพท์ต่างๆ ซึ่งสำคัญต่อการทำความเข้าใจในธรรมะ รวมถึงการอภิปรายเกี่ยวกับความไม่เที่ยงของชีวิต ธรรมชาติของรูปและการแยกแยะลักษณะอันแตกต่างโดยอิงจากการปฏิบัติธรรม และการแสดงออกถึงเหตุและผลเกี่ยวกับธรรมชาติ…

ประโยค - อภิธมฺมตฺถสงฺคหปาลียา สห อภิธรรมมภาวิภาวินีนาม อภิธมฺมตฺถสังคหฎีกา - หน้าที่ 244 อฏฺฐมปริจเฉทวณฺณนา หน้าที่ 245 อตฺตโน สภาวาวิคเมน อปปวตฺตมานาน วิคตภาเวน อุปการกา เยว ธมฺมา วิคตปจฺจโย ฯ นิโรธ

ในหน้าที่ 244 และ 245 ของหนังสือ กล่าวถึงอภิธรรมและปัญหาที่เกี่ยวข้องกับนิยามศึกษา ธรรมชาติตามหลักอภิธรรมภายในบริบทของวิปาค โดยเน้นถึงความสัมพันธ์ระหว่างเหตุการและผลของกรรม ผ่านการอธิบายที่ละ…

…ารมณ์ของญาณอันเยี่ยม คือสูงสุด เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่า ปรมัตถ์ฯ โดยปรมัตถ์นั้นๆ [ลักษณะจิตและเจตสิก] ธรรมชาติที่ชื่อว่าจิต เพราะอรรถว่า คิด อธิบายว่า รู้อารมณ์ ฯ เหมือนอย่างที่ท่านอาจารย์กล่าวไว้ว่า จิตมีการรู…

…ตและเจตสิกตามพระอภิธรรม โดยอธิบายถึงอำนาจแห่งปรมัตถ์ที่ทำให้จิตเกิดขึ้นและรู้จักอารมณ์ โดยจิตถือเป็นธรรมชาติที่มีการรู้แจ้งอารมณ์เป็นลักษณะสำคัญ นอกจากนี้ยังมีการวิเคราะห์ถึงอารมณ์ที่จิตต้องเผชิญอีกด้วย การเข…

…คหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 20 คัดค้านด้วยบทว่า มีการรู้อารมณ์เป็นลักษณะนั้น ๆ อนึ่ง ธรรมชาติที่ ชื่อว่าจิต เพราะอรรถว่าเป็นเหตุให้สัมปยุตธรรมรู้อารมณ์ ฯ อีกนัยหนึ่ง เพียงแต่ความคิด ชื่อว่าจิตฯ…

เนื้อหาเกี่ยวข้องกับความเข้าใจในอภิธรรมว่าด้วยจิตและอารมณ์ พระอาจารย์ได้อธิบายว่าจิตเป็นธรรมชาติที่ทำให้การรู้อารมณ์เกิดขึ้น และมีการสืบค้นสิ่งที่เป็นผลมาจากกรรมและกิเลสที่สั่งสมไว้ การแสดงธรรมนี้…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 21 ธรรมชาติที่ชื่อว่าเจตสิก เพราะอรรถว่า มีในจิต โดยมีความเป็นไป เนื่องด้วยจิตนั้น ๆ ความจริง เจตสิกนั้น เว้นจา…

เนื้อหาเกี่ยวกับธรรมชาติที่ชื่อว่าเจตสิก ซึ่งกล่าวถึงความสัมพันธ์ของจิตในการรับอารมณ์ และการที่จิตและเจตสิกมีความสำคัญร่วมกั…

…ญัติว่า รูป ในพรหมโลกนั่นมีได้ เพราะไม่ล่วงเลยสภาพแห่งความแปรผันนั้น ไปได้ฯ พอทีไม่ควรชักช้านัก ฯ ๆ ธรรมชาติที่ชื่อว่านิพพาน เพราะอรรถว่า ออกจากตัณหา ที่ท่าน เรียกว่า "วานะ" เพราะร้อยรัด คือเย็บไว้ ซึ่งภพน้อย…

…ฉพาะในพรหมโลกที่ไม่มีปัจจัยเบียดเบียน แต่ยังคงมีปัจจัยที่ค้ำชูให้เกิดการแปรผันนั้นได้ ทั้งนี้การแสดงธรรมชาติที่ชื่อว่านิพพานย่อมเป็นเรื่องเกี่ยวข้องกับการออกจากตัณหา รวมถึงการจำแนกจิตด้วยอำนาจแห่งข้อเบ็ดเตล็ด…

…ึ่งความมี ประการมีเกิดในขณะเดียวกันเป็นต้น กับโสมนัสนั้น เพราะเหตุนั้น จึงชื่อว่าโสมนัสสสหคตจิต ฯ ન ธรรมชาติที่ชื่อว่าทิฏฐิ เพราะอรรถว่า เห็นผิด ๆ จริงอยู่ แม้ คำสามัญ ย่อมมีวิสัยแปลกัน โดยเนื้อความและความหมา…

เนื้อหานี้กล่าวถึงการอธิบายจิต ๒ ลักษณะ ได้แก่ โทมนัสสสหคตจิต และโสมนัสสสหคตจิตซึ่งรวมถึงความหมายของจิตที่ดีและความเห็นผิด ๆ ในบริบทของอภิธรรม โดยเฉพาะเกี่ยวกับอำนาจแห่งวิถีจิตที่ทำให้เกิดโสมนัสและทิฏ

… แม้ในนิคมคาถานี้ โดยทำนองแห่ง นัยตามที่กล่าวแล้วฯ [อธิบายจิตประกอบด้วยวิจิกิจฉาและอุทธัจจะเป็นต้น] ธรรมชาติที่ชื่อว่าวิจิกิจฉา เพราะอรรถว่า เป็นเหตุให้บุคคล ตัดสินสภาวธรรมยาก คือลำบาก อีกอย่างหนึ่ง ที่ชื่อว่…

เนื้อหาเกี่ยวกับการวิเคราะห์ความหมายและลักษณะของโทมนัสและปฏิฆะ ซึ่งเป็นธรรมที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์และจิตในอภิธัมมัตถสังคหบาลี อธิบายถึงแง่มุมต่าง ๆ เช่น วิจิกิจฉา อุทธัจจะ และความสัมพันธ์ของพวกมันต่ออา

…ทำในใจว่า เพราะธา ๆ เพราะธาตุทั้งหลายมีอรรถ มากมาย แม้ จกฺขติ ศัพท์ มีอรรถว่า แสดง ก็มี จึงกล่าวว่า ธรรมชาติที่ชื่อว่าจักขุ เพราะอรรถว่า บอก คือแสงรูปให้แจ่มแจ้ง ๑. ม. ม. ๑๓/๒๗๒. ๒. สมฺโมหวิโนทนี ๔๘.

…สอนของพระพุทธเจ้าที่ชี้ให้เห็นถึงเหตุผลในความชอบและการรับรู้เป็นบทสนทนากับมาคันทิยะที่ศึกษาเกี่ยวกับธรรมชาติของประสาทสัมผัส และตีความเกี่ยวกับศัพท์ที่ใช้ในพระอภิธรรมและอรรถกถา

…างนี้ ฯ ด้วยบทว่า ตถา นี้ ท่านอาจารย์ย่อมแสดงความเป็นจิตที่สหรคตด้วยอุเบกขาฯ [วิเคราะห์โสตะเป็นต้น] ธรรมชาติที่ชื่อว่าโสตะ เพราะอรรถว่า ธรรมชาติเป็นที่ตั้งแห่ง วิญญาณฟัง ฯ ธรรมชาติที่ชื่อว่าฆานะ เพราะอรรถว่า …

…รย์ได้แสดงให้เห็นถึงสภาวะของวิญญาณ การฟัง การรับกลิ่น และทำความเข้าใจชีวิต โดยอ้างถึงการวิเคราะห์ตามธรรมชาติที่เป็นตัวก่อเกิดเป็นบาปธรรม กายและสัมภาระจึงมีบทบาทในการเกิดและความเป็นอยู่ของทุกข์ นอกจากนี้ ภายใน…

…าที่ 37 ขุดสุขทางกายเสีย ฯ อีกอย่างหนึ่ง ชื่อว่าทุกข์ เพราะอรรถว่า ทนได้ ยาก อาจารย์พวกอื่นกล่าวว่า ธรรมชาติชื่อว่าทุกข์ เพราะอรรถว่า การให้โอกาสแก่ธรรมชาตินั้น ทำได้ยาก ดังนี้บ้าง ฯ จิตที่ชื่อว่าสัมปฏิจฉันนะ…

เนื้อหาในหน้าที่ 37 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกาทบทวนคำถามเกี่ยวกับความหมายของทุกข์และสุข รวมถึงอธิบายวิบากเป็นผลจากกุศลและอกุศล โดยมุ่งเน้นที่การขุดค้นสุขทางกายและจิตที่ถูกบรรยายไว

…ต้น จึงกล่าวว่า โสมนสฺสสหคติ ดังนี้เป็นต้นฯ ในคำว่า โสมนสฺสสหคติ เป็นต้น นั้น พึงทราบอธิบายดังนี้ ฯ ธรรมชาติที่รู้ คือแทงตลอดตามสภาพ ชื่อว่าญาณ ฯ คำอันเศษมีนัย ดังกล่าวแล้วนั่นแลฯ ก็ในอธิการว่าด้วยกุศลจิตนี้ …

…้งการวิเคราะห์เกี่ยวกับกามาวจรจิต และกุศลจิต การที่จิตประกอบด้วยโสมนัสว่าด้วยการมีศรัทธาและการเข้าใจธรรมชาติของการเรียนรู้ ซึ่งเกี่ยวข้องกับเหตุและผลในชีวิต.

…งปีกแห่งนกตัวบินไปแล้วในอากาศ และดุจการบินวนเบื้องบน ดอกปทุมแห่งภมรตัวบ่ายหน้าสู่ดอกปทุมโฉบลงแล้ว ฯ ธรรมชาติที่ชื่อว่าปีติ เพราะอรรถว่า ยังกายและจิตให้เอิบอิ่ม คือ ให้แช่มชื่นหรือให้เจริญฯ ปีตินั้นมีความเอิบอ…

บทความนี้อธิบายถึงธรรมชาติของปีติและสุข โดยเปรียบเปรยถึงความรู้สึกที่เกิดขึ้นเมื่อได้รับอารมณ์ที่เหมาะสม รวมถึงการบรรยายถึงสมา…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 52 จิตไม่ฟุ้งซ่าน ฯ ธรรมชาติที่ชื่อว่าปฐมฌาน เพราะอรรถว่า เป็นปฐม เพราะเป็นเบื้องต้นตามลำดับเทศนา และตามลำดับการเกิด จัดเป็นฌาน …

ในหน้าที่ 52 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีกล่าวถึงปฐมฌานซึ่งเป็นฌานเบื้องต้นที่เกิดจากการเพ่งอารมณ์และการเผาธรรมที่เป็นข้าศึก เช่น วิตก วิจาร ปีติ และสุข รวมถึงการตั้งจิตเป็นเอกัคคตา โดยองค์ฌานทั้ง 5 มีบทบาท

…ัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 83 ของเปรี้ยวเป็นต้น เกิดน้ำลายสอขึ้นเป็นต้นฯ l ธรรมชาติที่ชื่อว่าเวทนา เพราะอรรถว่า รับรู้ คือเสวยรสแห่ง อารมณ์ ฯ เวทนานั้น มีการับรู้เป็นลักษณะ ฯ จริงอยู่…

เนื้อหาในอภิธัมมัตถสังคหบาลีกล่าวถึงธรรมชาติที่ชื่อว่าเวทนา ซึ่งหมายถึงการรับรู้และเสวยรสแห่งอารมณ์ มีการพูดถึงความสัมพันธ์ระหว่างเวทนากับการเสว…

…วใน อารมณ์ ฯ ความเป็นแห่งบุคคลผู้กล้าหาญ หรือกรรมของบุคคลผู้ กล้าหาญ ชื่อว่าความเพียร อีกอย่างหนึ่ง ธรรมชาติใด อันบุคคล จึงดำเนินไป คือพึงให้เป็นไปตามวิธี เพราะฉะนั้น ธรรมชาตินั้น ชื่อว่า ความเพียร ได้แก่ความ…

เนื้อหานี้อธิบายถึงการเรียนรู้และความเข้าใจในธรรมของพระผู้มีพระภาค รวมถึงการพยายามบรรลุธรรมด้วยความเพียรและการศึกษา ธรรมทุกประเภทที่ได้รับการแจกจ่ายสอดคล้องกับความจริง เสนอแนะเกี่ยวกับคุณสมบัติของเจตส

…านั้น มีความริษยาต่อสมบัติของคนอื่นเป็นลักษณะ ฯ ภาวะแห่งความตระหนี่ ชื่อว่ามัจฉริยะ ๆ อีกอย่างหนึ่ง ธรรมชาติที่ เป็นไปโดยอาการว่า ความอัศจรรย์นี้ จงอย่างมีแก่ชนเหล่าอื่น (ความ อัศจรรย์นี้) จงมีแก่เราเท่านั้น …

ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี กล่าวถึงความแตกต่างระหว่างญาณและทิฏฐิ โดยญาณรู้อารมณ์ตามความเป็นจริง ในขณะที่ทิฏฐิละสภาพที่ไม่มีจริง การมีมานะนั้นแสดงถึงการสำคัญตัวเอง ในขณะที่โทสะก็มีลักษณะของการประทุษร้าย ส่ว

…งพระขีณาสพทั้งหลายจะพึงมี ก็ เพราะความอ่อนเพลีย (อิดโรย) ของ ร่างกาย ดังนี้ ฯ [อธิบายโสภณเจตสิก] ન્ ธรรมชาติที่ชื่อว่าสัทธา เพราะอรรถว่า เชื่อ ได้แก่ความเสื่อมใส ในพระพุทธเจ้าเป็นต้นฯ ศรัทธานั้นมีอันทำสัมปยุต…

…หบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา โดยเน้นการศึกษาเกี่ยวกับนิวรณ์และความแตกต่างของรูปและอรูปขันธ์ รวมถึงธรรมชาติที่เกี่ยวข้องกับสัทธา สติ หิริ และโอตตัปปะ ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการทำให้บุคคลมีความเข้มแข็งในการตัดสินใ…

…รตัดขาด) ฯ เจตสิกทั้ง ๓ ชื่อว่าวิรัติ เพราะเว้นจากทุจริตตามที่กล่าวแล้ว ฯ [อธิบายอัปปมัญญาเจตสิก] ය ธรรมชาติชื่อว่ากรุณา เพราะอรรถว่า กระทำในเมื่อคนอื่น มีความทุกข์ คือให้เกิดความลำบากใจของคนดีทั้งหลาย หรือเพ…

บทความนี้พูดถึงการทำงานที่ถูกต้องตามหลักธรรมของพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะการงดเว้นจากการกระทำที่ไม่ดี รวมถึงการงดเว้นจากการทำชีวิตสัตว์ การถือเอาสิ่งของที่ไม่ควรเอา และการประพฤติผิดในกาม นอกจากนี้ยังอธิบาย