อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา : หน้า 91/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 91 ว่า เป็นนิวรณ์ เพราะเป็นมิทธะ เหมือน มิทธะนอกนี้ ฯ ก็เพราะท่านกล่าวถึง สัมประโยค จึงตกลงว่า มิทธะนั้นมิใช่รูป เพราะพระผู้มีพระภาคตรัสสัมประโยคแห่ง อรูปขันธ์ ฯ อนึ่ง มิทธะเป็นรูป ย่อมไม่มี เพราะตรัสถึงความเกิดในอรูป แต่ความ หลับของพระขีณาสพทั้งหลายจะพึงมี ก็ เพราะความอ่อนเพลีย (อิดโรย) ของ ร่างกาย ดังนี้ ฯ [อธิบายโสภณเจตสิก] ન્ ธรรมชาติที่ชื่อว่าสัทธา เพราะอรรถว่า เชื่อ ได้แก่ความเสื่อมใส ในพระพุทธเจ้าเป็นต้นฯ ศรัทธานั้นมีอันทำสัมปยุตตธรรมให้ผ่องใสเป็น ลักษณะ ประดุจแก้วมณีทำน้ำให้ในฉะนั้น ๆ ความระลึกได้ ชื่อว่าสติ ได้แก่ความไม่ฟั่นเฟือนฯ สตินั้น มีอันยังสัมปยุตธรรมให้แล่นไปเป็น ลักษณะ ฯ ธรรมชาติที่ชื่อว่าหิริ เพราะอรรถว่า เกรงๆ เอตตัปปะนั้นมี ทุจริตมีกายทุจริตเป็นต้นฯ หิรินั้น เปรียบเหมือนหญิงสาวในสกุล เพราะเกลียดแต่สิ่งชั่วด้วยอำนาจเคารพตนฯ หิริ เปรียบเหมือน อันสะดุ้งกลัวบาปเป็นลักษณะ ฯ หิริ เปรียบเหมือนหญิงสาวในสกุล เพราะเกลียดแต่สิ่งชั่วด้วยอำนาจเคาระตน ฯ โอตตัปปะ เปรียบเหมือน หญิงแพศยา เพราะเกรงแต่สิ่งชั่วด้วยอำนาจเคาระผู้อื่น ๆ ธรรมที่เป็น ปฏิปักษ์ต่อโลภะ ชื่อว่าอโลภะ ฯ อโลภะนั้น มีความที่จิตไม่ติดอยู่