อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - ความเข้าใจในธรรม : หน้า 85/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 85 อาจารย์ทั้งหลายอย่างนี้คือ อันที่จริง บุคคลเชื่อในพระผู้มีพระภาคว่า พระผู้มีพระภาคทรงแทงตลอดลักษณะแห่งธรรมทั้งหลาย ตามเป็นจริง นั้น ๆ โดยสภาพแล้ว ทรงแจกธรรมทั้งหลายนั้นๆ ไว้ แล้วกำหนด ลงไปว่า ธรรมเหล่านี้ มีความแปลกกันอย่างนี้ แล้วพึงกระทำ ความเพียงพยายามเพื่อบรรลุสภาพแห่งธรรมเหล่านั้นโดยชอบ ด้วย อำนาจการเรียนและการสองถามเป็นต้น ถึงผู้ปฏิบัติผิดในธรรมนั้น ๆ จะไม่กลายเป็นคนหลงงมงาย ๆ เจตสิกมีผัสสะเป็นต้นผิดในธรรมนั้น ๆ ทั้งหมด ๘๕ เพราะเกิดขึ้นในจิต ๘๕ เหล่านั้น โดยนิยม เพราะฉะนั้น เจตสิกทั้ง ๒ มีผัสสะเป็นต้น จึงชื่อว่าสรรพจิตสาธารณ์ ฯ ය ความตกลงใจ ชื่อว่าอธิโมกข์ฯ ก็อธิโมกข์นั้น มีความตกลง ใจเป็นลักษณะ พึงเห็นเหมือนเสาเขื่อน เพราะไม่มีความหวั่นไหวใน อารมณ์ ฯ ความเป็นแห่งบุคคลผู้กล้าหาญ หรือกรรมของบุคคลผู้ กล้าหาญ ชื่อว่าความเพียร อีกอย่างหนึ่ง ธรรมชาติใด อันบุคคล จึงดำเนินไป คือพึงให้เป็นไปตามวิธี เพราะฉะนั้น ธรรมชาตินั้น ชื่อว่า ความเพียร ได้แก่ความอุตสาหะ ฯ อุตสาหะนั้นมีการอุปถัมภ์สหชาต ธรรมเป็นลักษณะ ฯ จริงอยู่ ด้วยอำนาจวิริยะ ความที่สหชาตธรรม เหล่านั้นเป็นไปย่อหย่อนจึงไม่ได้ ก็เพราะทำอธิบายอย่างนี้ วิริยะนี้ มีความแตกต่างจากวิตกเป็นต้น จึงปรากฏเห็นได้ง่าย ๆ ความพอใจ ชื่อว่าฉันทะ คือความต้องการด้วยอารมณ์ ฉันทะ นั้นมีความต้องการจะทำเป็นลักษณะ ฯ จริงอย่างนั้น ฉันทะนี้ท่านกล่าว ว่า เหมือนยื่นมือออกไปในการที่ใจรับอามรณ์ฯ ก็ฉันทะนี้แม้ในเวลา