อรรถ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 2 / 119

…ันนั้นทรงอธิษฐานของสัตว์แก่กล้าเสียก่อน แม้จะทราบว่า ญาณของผู้ฉันแก่กล้าด้วยเวลาเพียงเท่านี้ สังฆ (อรรถ) มก. ๒๖/๘๙ ๒.๘.๙ แม้ใดทราบว่า ลูกไก่เต็มโตเต็มที่แล้ว จึงวิจิกระเปาะฟองไข่ ฉันใด พระบรมศาสดาดังนั้…

ในพระไตรปิฎกมีอุปมาอุปไมยหลายประการที่สื่อถึงหลักธรรมและการนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน ตั้งแต่เรื่องการฝึกจิตและการรักษาศีล จนถึงการอธิษฐานและความเข้าใจในธรรมชาติของทุกสิ่ง พระบรมศาสดาได้นำเสนอการเปรียบเที

…นไปได้ด้วยกำลังลม ลูกเรือแสนไปได้ด้วยกำลังสายธาร ฉันใด กายอันนี้ฉับลำไป จึงดิ้นไปได้ ฉันนั้น ที่ม. (อรรถ) มก. ๑๔/๐๐ ๑๐.๗ กระดูกเหล่านี้ อันเขาทั้งเลื่อนลาลาด ดูดน้ำเท่าในสารกกล มีสีเหมือนนกพิราบ ความยินด…

บทอุปมาที่นำเสนอในพระไตรปิฎกแสดงให้เห็นถึงลักษณะและความเป็นจริงของชีวิตมนุษย์ การเปรียบเทียบที่ใช้ทำให้สิ่งที่ซับซ้อนกลายเป็นที่เข้าใจได้ เช่น การเปรียบเทียบกายมนุษย์กับเรือที่ต้องพึ่งพากำลังลมและสายธ

…แล้วเปรียบเหมือนมหาปรีชิ และมหาสุทธาราห์ที่สุดโมลี หาประมาณมิได้ กว้างขวางประตูอากาศฉะนั้นแล. ม.มุ (อรรถ) มก. ๒๑/๒๘๐ ๑.๕ บุคคลหนึ่งพึงเอาบ่วงผืดตาเอาน้ำจากแม่น้ำใหญ่ชื่อจันทราภาค ซึ่งกำลังไหลท่วมสถานที่อึ…

เนื้อหานี้เกี่ยวข้องกับการอุปมาอุปไมยที่นำเสนอในพระไตรปิฎก เช่น เปรียบเทียบพระคุณของพระโคดมและการเคารพในพระธรรม โดยมีการใช้ภาพลักษณ์ฝนตกเพื่อสื่อถึงความอุดมสมบูรณ์ของธรรม และการยึดมั่นในพระธรรมซึ่งไม่

…ระองค์ผู้สูงศักดิ์ เหมือนสนุ้งจอกผู้ขาต้อย จะพึงมีอาสนะเสมอด้วยพระยาไกรสรสิหรือได้พระเย็นข้า. ช.ช. (อรรถ) มก. ๑๕/๕๕ ๒.๒ กุลูตรบางพวกเป็นผู้ปรกฏชื่อเสียงมีย์ โดยประการใดๆ โน้มลงด้วยดีดข้าวสาลี ที่เติมด้วย…

เนื้อหานี้พูดถึงการอุปมาอุปมัยจากพระไตรปิฎกที่ชี้ให้เห็นถึงคุณค่าของความอ่อนตนและการพิจารณาในชีวิตประจำวันของมนุษย์ การทำความดีที่มาจากการคิดพิจารณาตนเอง เช่น การตรวจสอบกาย วาจา ใจ ว่ามีความบริสุทธิ์เ

… ท่านเหล่านี้ขาดสมาธิ เป็นเหตุที่จะจะได้โอกาส เปรียบเหมือนลิงในป่ากระโดดตามงูไม่ในป่า ฉะนั้น. ม.ม. (อรรถ) มค. ๑๐/๒๓๓ ๑.๒ การได้อารมณ์เหมือนการจับไม้ ลิงนั้นเทียวไปโน้บ ปล่อยถึงไม้นั้น แล้วไปจับถึงไม้อื่นๆ…

บทความนี้นำเสนออุปมาอุปมัยเกี่ยวกับการทำงานของจิตในทางธรรมจากพระไตรปิฎก โดยอธิบายถึงธรรมชาติของจิตที่ขาดสมาธิ เปรียบเทียบกับลิงในป่า การจับไม้ และร่างกระดูกที่เป็นที่อยู่ของจิต พร้อมกับการอธิบายถึงควา

…ลจับต้องไม่ได้ ย่อมคราไปนรก เหมือนหญิงคาผู้บุคลจับไม่แน่นแล้วดึงมา ย่อมบาดมือมันแผลฉะนั้น อัง.ทุก. (อรรถ) มค. ๓๓/๒๐๒ ๗.๗ ดูมคถที่๒๑ ไม่ประมาณในธรรม ข้อ ๗.๑๙ - ๗.๓๒ ๑๐. อานิสงส์ของการละทาม ออกบวช ๑๐.๑ ภิ…

พระไตรปิฎกจัดทำอุปมาอุปไมยเกี่ยวกับการดำเนินชีวิตในเส้นทางพระธรรม โดยเปรียบเทียบลักษณะต่างๆ เช่น พระเจ้าเถรทรงสละราชสมบัติ เปรียบเสมือนเครื่องชั่งที่ถูกทำลาย และความเพียรของภิกษุที่ควรประพฤติพรหมจรรย์

… ๑.๑ ภาพทั้งหมดไม่เป็นที่พี่งได้ มีโญ ย่อมปรากฏดวงเรือนรุกไหม้ไฟไหม้ ดุจซ้ำก็เหมือนฉบับนั้น. ขจ.จ. (อรรถ) มก. ๒๓/๒๕ ๑.๒ ภาพัง ๓ ปรากฏจุดลุมถล่มที่เต็มด้วยถ่านไฟไม่มีเปล. ขบ.ป. (อรรถ) มก. ๒๖/๕๘ ๑.๓ เราเห…

เนื้อหาเกี่ยวกับภาพต่างๆ ในพระไตรปิฎกที่เกี่ยวข้องกับความจริงและการเปลี่ยนแปลงของสัตว์ โดยภาพทั้งสามมีบทบาทสำคัญในการสื่อสารความหมายเกี่ยวกับชีวิต การเกิดและการตาย พร้อมบทวิเคราะห์ต่างๆ ที่มีในพระไตรป

…ข์นี้ย่อมเกิดขึ้นน้อย ๆ เหมือนเมื่อรากไม้ยังแข็งแรงไม่มีอันตราย ต้นไม้แม้ดดแล้วก็ยังงอกได้อีก ชุม (อรรถ) มหา ๘/๕๒ ๔.๒ ต้นเหตุภูเขาย่านทราย ย่อมเจิญแก่นคุณผู้มีปิศุปรมาณ เขาย่อมเรื่อร่นไปสู่พ้นถอยภาพใหญ…

บทนี้นำเสนอการเปรียบเทียบที่พระพุทธเจ้าใช้เพื่ออธิบายถึงความทุกข์ที่พระอริยสาวกสามารถกำจัดได้ ซึ่งมีน้อยเหมือนน้ำเพียงสองสามหยด เมื่อเปรียบกับน้ำในมหาสมุทร และความทุกข์ที่หลงเหลืออยู่นั้นเหมือนก้อนหิน

…งหลายย่อมยิ้นดีด้วยถาม เเละอาลัย คือ ต้นหาเหล่านี้ก็บังนั้น ย่อมเบิกบานไม่เมื่ออยู่ในสงสารวัก ม.ม. (อรรถ) มก. ๑๕/๕๕ ๒.๒ คนพาลทั้งหลายย่อมเหี่ยวแห้งเพราะเหตุ ๒ อย่าง คือ เพราะปรารภอนาถอารมณ์ที่ยังไม่มาถึง…

เนื้อหาในพระไตรปิฏกได้ชี้ให้เห็นถึงเหตุและความโทษของความโศก โดยการใช้การเปรียบเปรยต่างๆ เพื่อให้เข้าใจถึงความรู้สึกของสรรพสัตว์และผลกระทบที่เกิดจากความเศร้าโศก ทั้งในด้านจิตใจและสภาพแวดล้อม เช่น การเป

ประโยค - วิวัฒนาการแปล ภาค 3 ตอน 1 - หน้าที่ 13 [อัคคปฏิปัสมิภิกะ] ในวัฏฏะ นั้น คำว่า "อรรถ" นั้น โดยสังเขปเป็นคำเรียกผลที่ เผิดมานแต่เหตุ จริงอยู่ ผลที่เผิดมานแต่เหตุ ท่านเรียกว่า "อรรถ" เพร…

บทความนี้กล่าวถึงคำว่า 'อรรถ' และ 'ธรรม' ในบริบทของพระพุทธศาสนา โดยชี้ให้เห็นถึงความรู้ที่เกิดจากการศึกษาพุทธธรรม ความแตกต่างและ…

…างคราวไปผิดทาง แม่ฉันใด คนพาลทอดทิ้งอยู่ในสังสารวัฏ เป็นผู้นำไม่ได้ บางคราวทำบาป บางคราวทำบาป ขุม. (อรรถ) มก. ๕๕/๓๙ 2.6 สัตบูรณ์เป็นเหมือนคนบอด สัตบูรณ์เป็นเหมือนคนตายดี คนอดอยมองไม่เห็น ทั้งคนบอด ทั้งคน…

บทความนี้นำเสนออุปมาจากพระไตรปิฎกซึ่งอธิบายถึงลักษณะของความเพียรและความเสื่อมของคนพาล โดยยกตัวอย่างเปรียบเทียบกับสิ่งต่างๆ เพื่อสร้างความเข้าใจที่ดีขึ้น การศึกษาเนื้อหานี้จะช่วยให้ผู้คนสามารถประเมินคุ

…ทางที่คนพาลไปแล้ว ย่อมเป็นเหมือนทางไฟของไฟป่า ซึ่งลามไปเผาไหม้ต้นไม้ ก่อไมคามินคะ ฉะนั้น. อังคิต.(อรรถ) มก. ๓๔/๖ ๓.๒ ถ้าคนพาลเข้าไปนิ่งใกล้บันไดแง่แง่ตลอดชีวิต เขาย่อมไม่รู้ธรรม เหมือนทัพพีไม่รู้รสแกง…

บทความนี้พูดถึงคุณลักษณะและโทษของคนพาล รวมถึงการเปรียบเทียบทางจิตวิทยาในการกระทำที่อาจนำไปสู่อันตรายให้กับผู้อื่น โดยใช้ข้อความทางศาสนามาอธิบายความเข้าใจในแนวคิดนี้ การทำความเข้าใจเกี่ยวกับคนพาลสามารถ

…วรรณะ ๑ แต่พระสิริระงพระบรมศาสดาทำให้งดงาม และใบแห่งต้น นิคโครได้เป็นวาวว่าวสำเร็จด้วยทองคำ. ชู.ช. (อรรถ) มก. ๑/๑๓๐๙ ๒.๘ การแสดงธรรม การฝึกคน ๒.๘.๑ ภาษิตของพระองค์แจ่มแจ้ง เปรียบเสมือนบุคคลหลายของที่ว่า …

เนื้อหานี้หยิบยกอุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎกที่ช่วยให้เห็นความสำคัญของการแสดงธรรมและการฝึกคนให้ออกจากความหลงผิด เปรียบเทียบการดำเนินชีวิตของบุคคลกับการเห็นแสงสว่างในที่มืด และการมีพระรัศมีของพระพุทธเจ้าที

…ื่อมไป เดียราว์ล่านั่งเสื่อมจากลา และลักษณะแล้ว ดึงพังห้องทั้งหลายในเวลาพระอาทิตย์ขึ้น ฉะนั้น ม.ม. (อรรถ) มก. ๑๘/๑๓ ๒.๔.๑๘ อึ่ง การบัญญัติสาหวะ ย่อมมีแกะพรากทั้งหลายเท่านั้น ชื่อว่าเขตแดนแห่งสิขาเขาย่อมไ…

บทความนี้สำรวจถึงคำสอนจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าผ่านการเปรียบเทียบที่ลึกซึ้งในพระธรรม โดยนำเสนอความเปลี่ยนแปลงและความไม่เที่ยงของสิ่งต่าง ๆ ที่มีอยู่ในชีวิต พร้อมกับการบรรยายถึงคุณค่าของธรรมที่ไม่สามารถทำ

… เมื่อปฏิสนธ์เป็นดั่งงพยเยิดเกิดแล้ว ย่อมไพรโรงล่างซึ่งปฐชนูมีผู้อย่างหลายด้วยปัญญา ฉันนั้น. ซ.อ. (อรรถ) มก. ๔/๓ ๔.๑๐ พระนาคเสนและเป็นผู้ไม่หวั่นไหวเหมือนญเขาสิเนรุ องอาจจรัสสี มีโรคดังลคลื่นในมหาสมุทร เ…

เนื้อหาครอบคลุมการอุปมาอุปไมยที่พบในพระไตรปิฎก เช่น ดอกบัวที่งามแม้อยู่ในกองหยากเยื่อ สะท้อนถึงคุณธรรมของสาวกพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ผู้มีปัญญาสามารถเจริญในสัจธรรม แม้มีอุปสรรค นอกจากนี้ยังเชื่อมโยงถึงประ

…า เปรียบเหมือนการที่คนมีศีลตัวทอง นุ่งผ้าทอด้วยกลิ่นหอมแล้วท่องเที่ยวไปตามถนนในวันมีมุราคผล สง.ข. (อรรถ) มก. ๒๗/๒๘๙ ๓.๗ ศิลในบุคคลใด ปัญญาก็มิในบุคคลนั้น ปัญญามิในบุคคลใด ศิลก็ในบุคคลนั้น ปัญญาเป็นของบุ…

เนื้อหาที่กล่าวถึงกลิ่นหอมในพระไตรปิฎกซึ่งแบ่งประเภทของกลิ่นจากดอกไม้และบุคคลที่มีศีล ทั้งยังกล่าวถึงความเชื่อมโยงระหว่างศีลและปัญญา ว่าผู้ที่มีศีลก็ย่อมมีปัญญา ข้อความดังกล่าวส่งเสริมให้เห็นถึงคุณค่า

…นเอากำปั้นทำลายภูเขา เสียวคนเล่นอยู่เถวชีพในเลื้อย และเหมือนคนเอามือจับช้างจับมันที่ดูร้าย. ที.สี. (อรรถ) มค. ๑๑/๑๓๓ ๗.๒ ผู้ใดบริภาษผู้ นึ้งชื่อว่า ฉุดคุณด้วยเล็บ ชื่อว่า เคี้ยวกินกัดก่อนเหลี่ยม ด้วยชื่อ…

บทความนี้กล่าวถึงการใช้วาจาหยาบคายว่ามีผลเสียต่อบุคคลและสังคม รวมถึงการรักษาความลับที่เสมือนหนึ่งเป็นทรัพย์สมบัติที่มีค่า โดยเน้นถึงความสำคัญของการใช้คำพูดที่ดีและการไม่เปิดเผยความลับของผู้อื่น ซึ่งสา

…ุลีก มีพระพุทธเจ้า เป็นตุง ซึ่งมีอยู่ในโลกนี้ ย่อมมี ผลมา เหมือนพิพิธที่วางลงในนาต ฉะนั้น. ขุ.ชา. (อรรถ) มก. ๙/๕๒ ๑.๖ ธรรมดานที่เป็นดี ย่อมก่อให้เกิดความมืดใดผู้เป็นเจ้าของ เพราะแม้หว่านข้าวลง ไปน้อย ยิ…

เนื้อหานี้กล่าวถึงความสำคัญของการเลือกทักษิณาทานและพระทักษิณาในพุทธศาสนา โดยแสดงถึงผลที่เกิดจากการให้ทาน ซึ่งมีความหมายว่าแม้ว่าจะให้ทานน้อย แต่ถ้าให้ด้วยความตั้งใจ ย่อมส่งผลดีมากเหมือนการหว่านเมล็ดพื

อุปมาอุปมัยจากพระไตรปิฎก ๔.๓ เราจักเชือดเนื้อในร่างกาย จุดริดยี่อ้อมขอบตาด้วยการขดออก ขุ.จริยา. (อรรถ) มก. ๔๕/๒๑ ๔.๔ หากใครพึงขอรับยืนยันดา เราจักให้ควรยืนยันดา เหมือนคนคว้าวิวาดาออกแล้วให้แกเขา ขุ.จร…

เนื้อหานี้สะท้อนถึงหลักธรรมของพระไตรปิฎกที่ใช้เปรียบเทียบการให้ทานและความเคารพในศีลธรรม ในหลายๆ ตัวอย่างอุปมา เช่น การให้สว่างส่องในโลกมนุษย์ การบริจาคเพื่อสร้างความสุขในโลกหน้า และการย้ำถึงความสำคัญข

…พราะความรัก ความชัง ความกลัว ความหลง ยศของผู้นั้นย่อมเสื่อมเหมือนดวงจันทร์ในข้างแรม นะนั้น. ที่ปา. (อรรถ) มก. ๑๖/๑๙ ๓.๒ ผู้ใดไม่ประพฤติส่วนธรรมเพราะความชอบ ความชัง ความกลัว ความหลง ยศของผู้น้อยเติมเต็มเห…

เนื้อหาต่อไปนี้กล่าวถึงอุปมาอุปไมยในพระไตรปิฎกเพื่อนำเสนอความเข้าใจเกี่ยวกับความดีและความเลวในชีวิต ในที่นี้ยกตัวอย่างภูมิธรรมที่มีความสำคัญในการบรรลุพระสัมโพธิญาณ พร้อมยกอุปมาอุปไมยต่างๆ เพื่อให้เห็น