การตีความความหมายของคำว่า 'ธรรมะ' ในพระไตรปิฎก : หน้า 84/119

ในการแปลสองสำนวนแรกนั้น คว้าา่า พระพุทธองค์กลับยังเป็นที่ถกเถียงาาาาา มากไม่ได้ดีเด่นเฉพาะสิ้นเดียวกันกับ "บ่อเกิดแห่งรัตนะ" (รัตนาวะ) ซึ่งในสำนวนแรก อาจตีความว่าว่า หมายถึงพระธรรมวินัย คือคำสอนของพระพุทธองค์ ดังที่ผ่านมาในปทของพระอุปจาริ ก็ได้ ส่วนในสำนวนสอง ลง หมายถึงพระพุทธองค์เอง ดังที่ผ่านมาในปทของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า และในสำนวนแปลที่สามนั้น คว้าาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาาสะสมทั่วทั้งหลักฐานคำว่า “ธรรมะ” ทั้ง ๕ แห่ง ตั้งแต่ อัคคัญสุดธนะถึงหลักฐานขั้นสุดท้ายแล้ว คงยากที่จะปฏิเสธว่า คำว่า “ธรรมะ” ที่พบนในพระไตรปิฎกนาใช้ในความหมายของ “กายแห่งการตรัสรู้ธรรม” มากกว่า และชัดเจนว่า ส่วนในความหมายว่า “พระธรรมวินัย” หรือคำสอนของ