พระผู้มีพระภาคเจ้า : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 35 / 58

…ตนเองได้ แล้วยังสามารถทำความบริสุทธิ์เข้าสู่ ภายในไปตามลำดับ จนกระทั่งบรรลุอรหัตตผล ณ ที่ตรงนั้นเอง พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทราบเรื่องราวของอรหันต์ห้า ขวบด้วยพุทธานุภาพ ได้ตรัสเรียกหนูน้อยให้เข้ามาหา ทรง ประกาศคุณของพระอร…

เนื้อหาเกี่ยวกับการรักษาศีลและอานิสงส์จากการทำความดี ในวันเข้าพรรษา มารดาบิดานำหนูน้อยไปที่พระวิหาร เมื่อเด็กน้อยสมาทานศีลและด้วยอานุภาพแห่งบุญที่สั่งสมมา ทำให้เขาบรรลุอรหัตตผล ร่วมกับพระพุทธเจ้า ทรงป

…พพนาม แปลว่า "นั้น" อุทาหรณ์ว่า :- อภิญฺญาย โข โส ภควา ธมฺม เทเสติ โน [เทเสติ] ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ය อนภิญญาย พระผู้มีพระภาคเจ้า นั้น ย่อมแสดง ซึ่งธรรม ကေ ๖ & เพื่อความรู้ยิ่ง แล ไม่ [แสดง] เพื่อความไม่รู้ยิ่ง, เอกมนต์ 0 ៨

เนื้อหาเกี่ยวกับบาลีไวยากรณ์ในส่วนที่พูดถึงนามและอัพพยศัพท์ ถูกนำเสนออย่างชัดเจนเพื่อให้ผู้เริ่มต้นสามารถเข้าใจและใช้ภาษาได้อย่างถูกต้อง โดยเจาะลึกถึงการใช้คำในประถมบุรุษ สอนให้นำเอานามศัพท์ที่เป็นสัพ

…่า (ว่าเป็นอาจารย์) ดังนี้ อีกอย่างหนึ่ง เพราะพุธธาตุ เป็นไปแม้ในอรรถว่า ตื่น และ เบิกบาน อธิบายว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตื่นแล้ว โดยชอบ และ ด้วยพระองค์เอง มิใช่ผู้อื่นปลุกให้ทรงตื่น ทรงสร่างสิ้นสุดแล้วจากความ หลับคือส…

เนื้อหานี้นำเสนอความสำคัญของอภิธัมมัตถสังคหะซึ่งเกี่ยวกับพระสัมมาสัมพุทธเจ้าและการตรัสรู้ของพระองค์ โดยนำเสนอการอธิบายทั้งในด้านวินิจฉัยและความหมายทางธรรม รวมถึงการชี้ให้เห็นถึงคุณสมบัติของพระสัมมาสัม

…พุทธะ ฯ แม้เมื่อประกอบ สัมมาสัมพุทธศัพท์ กับด้วยอรรถแห่งถ้อยคำ ตามที่กล่าวแล้ว ท่านอาจารย์ย่อมยกย่องพระผู้มีพระภาคเจ้าให้พิเศษ ด้วยบทว่า อตุลำ ดังนี้ เพราะสัมมาสัมพุทธศัพท์ เป็นไปในพระผู้มี พระภาคเจ้า ด้วยสามารถแห่งพระ…

…ญญุตญาณทรงความงามเลิศ ประกอบด้วยมรรคญาณอันสูงส่ง ทรงพระนามว่าสัมมาสัมพุทธะเพราะไม่มีผู้ใดเสมอเหมือน พระผู้มีพระภาคเจ้าได้แก่พระตถาคตเจ้าเป็นยอดแห่งสัตว์ทั้งหมด ท่านพระอนุรุทธาจารย์ได้สดุดีพระผู้มีพระภาคเจ้าอย่างลึกซึ้ง…

… ก็ยังเป็นไปได้อารมณ์ เพราะฉะนั้น เจตสิกนั่นแหละ จึงชื่อว่ามีความเป็นไปเนื่องกับจิต ฯ เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นประธาน ดังนี้ 1 ด้วยบทว่า ทายาตวุฒิติตาย นี้ ท่านห้ามแม้ซึ่งความปฏิบั…

…ิบายเกี่ยวกับรูปธรรมที่แปรผันไปตาม ปัจจัย เช่น ความเย็นและความร้อน ซึ่งอาจมีผลต่อการปรากฏของรูปธรรม พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นประธานและมีการแปรผันตามปัจจัยต่างๆ อย่างไร

…ิตนี้เท่านั้น ท่าน อาจารย์กล่าวให้แปลกออกไปด้วยอุทธัจจะนั้น ๆ ก็เพราะอธิกายอย่างนี้ ในธัมมุทเทสบาลี พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสอุทธัจจะไว้ในอกุศลที่ เหลือด้วยสามารถแห่งเยวาปนกธรรม ส่วนในจิตดวงที่สุดนี้ พระผู้มี

เนื้อหาเกี่ยวกับการวิเคราะห์ความหมายและลักษณะของโทมนัสและปฏิฆะ ซึ่งเป็นธรรมที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์และจิตในอภิธัมมัตถสังคหบาลี อธิบายถึงแง่มุมต่าง ๆ เช่น วิจิกิจฉา อุทธัจจะ และความสัมพันธ์ของพวกมันต่ออา

…นๆ โดยส่วนเดียวกัน เพราะ เหตุนั้น พระผู้มีพระภาคจึงตรัสจำแนกวิบากเช่นเดียวกันกับฌานนั่นแลฯ จริงอยู่ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงกุศลจิตไว้แม้ในนิเทศแห่งวิบาก จิต ก็เพื่อแสดงอรรถนี้เท่านั้น แล้วจึงทรงจำแนกมหัคคตโลกุตตร วิบ…

บทที่ 55 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี รวมประเด็นต่างๆ เกี่ยวกับนวกนัยและความแตกต่างในวิบากจิตที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติของพุทธศาสนา เช่น การเข้าใจอารมณ์และปฏิปทาที่ส่งผลต่อการบรรลุธรรม รวมถึงการแสดงออกของจิ

…ัปปนา ท่าน อาจารย์ก็กล่าวว่า อากาสานัญจาตนะ ในอธิการแห่งอรูปฌานนี้ เหมือนฌานที่มีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเรียกว่า ปฐวีกสิณฉะนั้น ๆ อีกอย่างหนึ่ง ฌานที่ชื่อว่าอากาสานัญจาตนะ

เนื้อหาตรงนี้กล่าวถึงการจำแนกอรูปาวจรจิตเป็นสี่ประการโดยอิงจากอารมณ์ มีการอธิบายแนวคิดเกี่ยวกับอากาสานญฺจาตน์ ที่ถือว่ามีความไม่สุดทาง เหนือกว่าสิ่งที่มองเห็นและเป็นที่เกิดแห่งฌาน ระบุถึงความสำคัญของอ

…โดยบาลีว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เวทนาเหล่านี้มี ๒ คือ สุข ๑ ทุกข์ ๑ มิใช่หรือ ฯ แก้ว่า จริง แต่คำนั้นพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส สงเคราะห์อทุกขมสุขที่เป็นไปในฝ่ายอนวัชชะเข้าในสุขเวทนา และ อทุกขมสุขที่เป็นไปในฝ่ายสาวัชชะเข้าใ…

… นำเสนอคำสอนของพระผู้มีพระภาคเกี่ยวกับธรรมชาติของเวทนา และการเข้าถึงความเข้าใจที่ลึกซึ้งในเรื่องนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเกี่ยวกับธรรมชาติของสังขารและความไม่เที่ยง ส่งผลให้เกิดการมองเห็นเวทนาที่มีหลายมิติอย่างชัดเจน โ…

…แม้ด้วยอำนาจแห่งอินทรีย์นั้น ใน เวทนาสังคหะนี้ท่านอาจารย์จึงกล่าวคำว่า สุข ทุกข์ เป็นต้น ๆ จริงอยู่ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงจำแนกสุขและทุกข์ เฉพาะอย่างหนึ่ง ๆ เป็น ๒ อย่าง เพราะความต่างแห่งความสำราญและความไม่สำราญที่เป็นไ…

บทความนี้กล่าวถึงการจำแนกเวทนาตามหลักอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยพระผู้มีพระภาคเจ้าได้ทรงแสดงความแตกต่างระหว่างสุขและทุกข์ ซึ่งแต่ละประเภทมีลักษณะเฉพาะด้วยการเสวนโผฏฐัพพารมณ์ที่น่าปรา…

…ิจ เพราะสุขสันตีรณะไม่มี สภาพ คือความเป็นไปด้วยอำนาจปฏิสนธิ ฯ ก็เพราะอธิบายอย่างนี้ ในคัมภีร์ปัฏฐาน พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงทรงยกปฏิจจนัยไว้ในวิภังค์แห่ง บทที่สหรคตด้วยอุเบกขาที่มาแล้วอย่างนี้ว่า ธรรมที่สหรคตด้วยอุเบกขา อ…

ในหน้านี้ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี อธิบายถึงฐานแห่งสัมปฏิจฉันนจิตและการพิจารณาธรรมต่างๆ เช่น สันตีรณะ กับชวนะ และวิธีการที่สันตีรณะแสดงถึงปฏิสนธิภวังค์และจุติ โดยยกตัวอย่างการทำงานร่วมกันของขันธ์ในลักษณะ

…ย์เหล่านั้น ดังต่อไปนี้ :- ในวิภังค์แห่งบทมีอาทิอย่างนี้ว่า เกิดขึ้นแล้ว กำลังบังเกิดขึ้น ในจิตตยมก พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส ภังคขณะ และอุปปาทขณะเท่านั้น โดยนัยมีอาทิว่า ในภังคขณะ จิตเกิดขึ้นแล้ว และมิใช่กำลังเกิดขึ้น ใน…

บทความนี้นำเสนอการวิเคราะห์ขณะจิตและการกำหนดอารมณ์ตามหลักอภิธัมม โดยเฉพาะความสำคัญของอุปปาทะภังคะและฐิติของจิต. การพูดถึงว่าหากฐิติขณะเป็นจริง จะต้องมีการระบุในบทพระสูตรด้วย ทั้งยังมีการอ้างอิงชัดเจนจ

…ปทั้ง ๓ เสีย ฯ แท้จริง วิญญัติทั้ง ๒ มีอายุชั่วขณะจิตด้วยหนึ่ง ๆ ๆ จริงอย่างนั้น วิญญัติทั้ง ๒ นั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ในจำพวกธรรมที่เป็นไปตามจิต ฯ ก็บรรดา

ในบทนี้กล่าวถึงการวิเคราะห์ของจิตและคุณสมบัติของธรรมที่เกี่ยวข้องกันตามอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยการสำรวจอำนาจของอุปปาทขณะ ฐิติขณะ และภังคขณะ การทำความเข้าใจในอารมณ์และความสามารถในการรู้แจ้งของจิตตลอดจนล

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 172 เวทนาติกะ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสวาระแห่งอนันตรปัจจัยไว้เพียง ๒ เท่านั้น อย่างนี้ คือ ธรรมที่ประกอบด้วยสุขเวทนา และทุกขเวทนา ตรัส…

ในหนังสือ 'อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา' หน้าที่ 172 กล่าวถึงระบบการจำแนกเวทนาเป็นสองประเภท ได้แก่สุขเวทนาและทุกขเวทนา พระพุทธองค์ตรัสถึงวาระแห่งอนันตรปัจจัยที่มีอยู่สำหรับธรรมที่ประก

…ำรัสนี้ว่า "ผู้ที่เป็นอยู่นานก็อยู่ได้เพียง ๑๐๐ ปี หรือเกินไปบ้างเล็กน้อย แต่ไม่ ถึง ๒๐๐ ปี" ดังนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสหมายเอาหมู่มนุษย์ผู้เกิด อยู่ในกาลทุกวันนี้ ฯ 9 สองบทว่า ทิพฺพานิ ปญฺจวสฺสสตาน ความว่า ๕๐ ปี ของ…

ในเนื้อหานี้กล่าวถึงการกำหนดอายุของมนุษย์และเทวดา ความยาวของการดำรงอยู่ในภุมมเทวดา บางชนิดมีอายุได้แค่ 9 วันในขณะที่บางชนิดอาจอยู่ได้จนถึงชั่วกัลป์ ทว่ามนุษย์ถือว่ามีอายุเฉลี่ยไม่เกิน 200 ปี พระพุทธเจ

… ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 233 เพราะว่า มรรคเบื้องบน ๓ อย่าง พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเรียกว่า "ภาวนา" เพราะเป็นไปในพระนิพพานอันมรรคที่ ๑ เห็นแล้ว ด้วย อำนาจภาวนาฯ ส่วนจิตตุปบาทที่สห…

…งแนวคิดอันเกี่ยวข้องกับอภิธัมมหาสังสารในมุมมองของกรรมและธรรม โดยเฉพาะว่าด้วยมรรคเบื้องบน ๓ อย่าง ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถึง 'ภาวนา' ซึ่งเกี่ยวพันกับการเห็นพระนิพพานและการละกิริยาที่ส่งผลให้สัตว์เกิดในอบาย ด้วยการผนวก…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 234 ทั้งหลาย พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้แล้วในหมวดธรรมอันทัสสนะ พึงละ อย่างนี้ว่า "ราคะ โทสะ โมหะ และกิเลสที่รวมอยู่แห่งเดียว กันกับร…

ในหน้าที่ 234 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี พบว่าพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถึงธรรมอันทัสสนะที่ควรละ โดยเฉพาะราคะ โทสะ โมหะ และกิเลส อีกทั้งการภาวนาเกี่ยวกับจิตตุปบาทที่สหร…

…ลจิตซึ่งเศร้าหมอง ย่อมเป็นไป ในเวลานั้น " จึงกล่าวว่า "วิปจฺจมานก ฯเปฯ กิลิฏฐิ วา" ฯ เพราะ เหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงได้ตรัสว่า "ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย วิญญาณ กำหนัดด้วยความยินดีในนิมิตก็ดี กำหนัดด้วยความยินดีในอนุพยั…

บทที่ 249 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี ว่าด้วยนิมิตแห่งทุคติและคตินิมิต ซึ่งเกี่ยวข้องกับผลของกรรมที่เป็นกุศลและอกุศล ที่มีผลต่อการเกิดใหม่ของวิญญาณ โดยกล่าวถึงสถานการณ์ที่กุศลจิตและอกุศลจิตเกิดขึ้นในเวลาเด

…นวัตถุอื่นจากประสาท- รูปเป็นต้นนั้น บัณฑิตพึงทราบว่า เป็น อุปาทายรูป อาศัยมหาภูตรู) ก็หทัยวัตถุ นี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสวงหาคุณ อันยิ่งใหญ่ มิได้ตรัสไว้ในพระบาลีพระ ธัมมสังคณี โดยความต่างแห่งการแสดง วัตถุทุกะ และอาร…

เอกสารนี้อธิบายเกี่ยวกับชีวิตรูปและความสำคัญของสหชาตธรรม ซึ่งประกอบด้วยการใช้ชีวิตในรูปแบบต่าง ๆ พร้อมกับอธิบายถึงการแสดงวัตถุทุกข์และการมีอยู่ของชีวิตนทรีย์ การเลี้ยงดูกัมมชรูปและความสัมพันธ์กับกรรมท

…ร่ หลายติดกันไปทั่วๆ วๆ จริงอยู่ ภาวะแห่งรูปทั้งหลายที่ไม่ติดกัน ชื่อว่า อสัมผัฏฐตา ฯ เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงได้ตรัสไว้ว่า รูป ที่มหาภูตรูปทั้ง ๔ ไม่ถูกร้อง (ชื่อว่าปริเฉทรูป)ฯ [อธิบายวิญญัติรูป ๒ ] ન ธรรมช…

เนื้อหาได้กล่าวถึงความหมายของคำว่า 'อากาส' และ 'อากาสธาตุ' รวมถึงการกำหนดรูปที่เกิดขึ้นในกระบวนการของกลาปต่าง ๆ ตามหลักอภิธัมมศึกษา นอกจากนี้ ยังอธิบายถึงธรรมชาติของกายและวาจาในการแสดงออกถึงความประสงค