อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 55 : หน้า 55/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 55 ต่างชาติฯ ก็ด้วย ปิ ศัพท์ ในบทว่า ปญฺจปิ นี้ ท่านรวบรวมนัย ที่ต่างกัน มีอาทิอย่างนี้ว่า นวกนัยล้วน ๆ ด้วยอำนาจจตุกกนัยและ ปัญจกนัย นวกนัย ๔ หมวด เพราะท่านแสดงประกอบนวกนัยล้วน ๆ นั้น ด้วยหมวด ๔ แห่งปฏิปทา ด้วยอำนาจการปฏิบัติลำบากการ บรรลุช้า การปฏิบัติลำบากการบรรลุเร็ว การปฏิบัติสะดวกการบรรลุ ช้า และการปฏิบัติสะดวกการบรรลุเร็ว นวกนัยอีก 4 หมวด เพราะ ท่านประกอบด้วยหมวด ๔ แห่งอารมณ์ คือ ปริตต์ ปริตตารมณ์ ปริตฺติ อปฺปมาณารมฺมณ์ อปฺปมานํ ปริตฺตารมุมณ์ อปฺปมาณ อปฺปมาณารมฺมณ์ และนวกนัย ๑๖ หมวด ด้วยอำนาจแห่งนัยที่เจือปน ด้วยอารมณ์และปฏิปทา โดยนัยมีอาทิว่า ทนขาปฏิปท์ ทนุธาภิญญ์ ปริตต์ ปริตตารมณ์ ทุกขาปฏิปท์ ทนุธาภิญญ์ ปริตต์ อป มาณารมฺมณ์ ดังนี้ จึงรวมเป็นนวกนัย ๒๕ ดังนี้ ฯ วิบากที่ฌาน พิเศษให้เกิดขึ้นแล้ว เป็นเช่นกับฌานนั้นๆ โดยส่วนเดียวกัน เพราะ เหตุนั้น พระผู้มีพระภาคจึงตรัสจำแนกวิบากเช่นเดียวกันกับฌานนั่นแลฯ จริงอยู่ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงกุศลจิตไว้แม้ในนิเทศแห่งวิบาก จิต ก็เพื่อแสดงอรรถนี้เท่านั้น แล้วจึงทรงจำแนกมหัคคตโลกุตตร วิบากไว้ในลำดับแห่งกุศลจิตนั้น ๆ รูปาวจรจิตเป็น ๕ อย่าง ได้แก่ มี ๕ ประการ คือมีองค์ ๕ มีองค์ ๔ มีองค์ ๓ มีองค์ ๒ และมีองค์ ๒ อีก โดยความต่างแห่งฌาน คือโดยความต่างแห่งความประกอบด้วยองค์ฌาน ๕-๔-๓-๒ และ ๒ อีก ฯ อธิบายว่า รูปาวจรจิตนั้นเป็นอีก ๑๕ ดวง โดยประเภทแห่งกุศลจิต วิบากจิต และกิริยาจิต อย่าละ ๕ ๆ โดย