อภิธัมมัตถสังคหะและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 13/442

ๆ ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 13 จะยังความขะมักเขม้นให้เกิดแก่นักเรียนทั้งหลาย ฯ การกล่าวคือชื่อก็เพื่อ สะดวกแก่การเรียกฯ นี้ความรวมในอารัมภคาถานั้น ๆ ส่วนความเรียง เป็นดังนี้ ฯ สัมพันธ์ความว่า ข้าพเจ้าถวายอภิวาทแล้ว ซึ่งพระสัมม สัมพุทธเจ้าผู้มีพระคุณอันชั่งไม่ได้ พร้อมทั้งพระสัทธรรมและหมู่แห่ง พระอริยสงฆ์อันสูงสุด จักกล่าวปกรณ์อภิธัมมัตสังคหะ ๆ บัณฑิตพึงทราบวินิจฉัยในคาถานั้น ดังต่อไปนี้ พระผู้มีพระ ภาคเจ้า ทรงพระนามว่าสัมมสัมพุทธะ เพราะอรรถว่า ตรัสรู้ดียิ่ง ซึ่งธรรมทั้งมวล โดยชอบ และด้วยพระองค์เอง ฯ จริงอยู่ พระองค์ ทรงรู้แล้ว คือทรงรู้แล้ว ซึ่งธรรมชาติต่างโดยสังตะและอสังขตะ แม้ทั้งสิ้น โดยชอบ ด้วยสามารถแห่งอันรู้ตลอดซึ่งลักษณะพร้อมทั้งกิจ ตามความจริง ด้วยพระองค์ทรงค้นคว้าสั่งสมมาแล้ว ด้วยพระองค์เอง ฯ สม พระบารมีที่พระองค์ทรงค้นคว้าสั่งสมมาแล้ว ด้วยพระองค์เอง ฯ สม ดังที่พระองค์ตรัสไว้ว่า "เรารู้ยิ่งด้วยตนเองแล้ว จะพึงแสดงอ้างเอา ใครเล่า (ว่าเป็นอาจารย์) ดังนี้ อีกอย่างหนึ่ง เพราะพุธธาตุ เป็นไปแม้ในอรรถว่า ตื่น และ เบิกบาน อธิบายว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตื่นแล้ว โดยชอบ และ ด้วยพระองค์เอง มิใช่ผู้อื่นปลุกให้ทรงตื่น ทรงสร่างสิ้นสุดแล้วจากความ หลับคือสัมโมหะพร้อมทั้งวาสนา ด้วยพระองค์เองโดยแท้ อนึ่ง พระผู้มี พระภาคเจ้าพระองค์นั้น ทรงเบิกบานพระหฤทัยแล้ว คือถึงความ เบิกบานพระหฤทัยเต็มที่แล้ว โดยชอบ ด้วยพระองค์เอง โดยบรรลุ ๒. วิ. มหาวคฺค. ๔/๑๔