อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 233/442

ဆ ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 233 เพราะว่า มรรคเบื้องบน ๓ อย่าง พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเรียกว่า "ภาวนา" เพราะเป็นไปในพระนิพพานอันมรรคที่ ๑ เห็นแล้ว ด้วย อำนาจภาวนาฯ ส่วนจิตตุปบาทที่สหรคตด้วยโทมนัสเป็นทิฏฐิวิปยุต ชื่อว่าธรรม บางทีอันทัสสนะพึงละ บางทีอันภาวนาจึงละ เพราะ กิริยาเครื่องกำหนดที่ให้สัตว์เกิดในอบายแห่งจิตตุปบาทเหล่านั้น อัน ન્ ปฐมมรรคละอยู่ (และ) เพราะกิริยาเครื่องกำหนดที่มากหลายนอกนั้น อันมรรคเบื้องบนทั้งหลายละอยู่ ๆ ในอกุศลธรรม ๓ อย่างนั้น แม้ ธรรมที่บางทีอันทัสสนะพึงละ อาจารย์ทั้งหลายเรียกว่า "ธรรมอัน ทัสสนะพึงละ" ในกัมมนิทเทสนี้ เพราะเหมือนกับธรรมอันทัสสนะ พึงละ 1 ก็ถ้ากรรมที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ จึงให้ปฏิสนธิไซร้ ใน กาลนั้น กรรมนั้นก็พึงให้ปฏิสนธิในอบายอย่างเดียว เพราะอกุศล ปฏิสนธิไม่เกิดในสุคติ ฯ ส่วนอกุศลที่ให้สัตว์ไปสู่อบาย ควรเป็น ธรรมอันทัสสนะพึงละแท้ฯ เมื่อถือเอาความโดยประการนอกนี้ พวก พระเสขะก็ต้องเกิดในอบาย เพราะท่านละอกุศลที่ให้สัตว์ไปสู่อบาย ยังไม่ได้ฯ ก็ข้อนั่นไม่ถูกเลย เพราะผิดกับคำมีอาทิว่า "ก็พระโสดาบัน พ้นขาดจากอบายทั้ง ๔ มีอันไม่ตกต่ำเป็นธรรมดา " ดังนี้ ฯ ก็เมื่อ มีกรรมที่สหรคตด้วยอุทธัจจะนี้ ชื่อว่าอันทัสสนะพึงละ พระผู้มีพระภาค ก็พึงตรัสกรรมที่สหรคตด้วยอุทธัจจะนั้นไว้ในวิภังค์แห่งบทนี้ว่า "ธรรม บางทีอันทัสสนะพึงละ" ก็ข้อนี้ไม่ได้ตรัสไว้เลย ดังนี้แล ฯ ถ้าจะมีคำท้วงว่า "บัณฑิตอาจทำการสงเคราะห์เจตนาที่สหรคต ด้วยอุทธัจจะ เข้าในหมวดธรรมที่ทัสสนะพึงละนั้น เพราะกองกิเลส