มโน : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 31 / 58

…ธาตุ โดยอรรถว่า มิใช่สัตว์ มิใช่ชีวิต เพราะเหตุนั้น จึงชื่อว่าปัญจวิญญาณธาตุ ธาตุคือความรู้ ชื่อว่า มโนธาตุฯ มนะนั่นแลชื่อว่าวิญญาณ เพราะประกอบด้วยกิจคือการ รู้ชัดพิเศษ และชื่อว่าธาตุ เพราะอรรถว่า มิใช่ส…

ในหน้าที่ 138 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี เนื้อหาเกี่ยวกับการพิจารณาธรรมและแนวคิดเกี่ยวกับวิญญาณและธาตุ ทั้งในรูปโลกและอรูปโลก อธิบายว่าวิญญาณและธาตุเป็นความรู้ที่มิใช่สัตว์และชีวิต โดยมีการเชื่อมโยงและควา

…หนัดในรูป เพราะเหตุนั้น จิต ๔๓ เหล่านั้นแม้ทั้งหมดจึงอาศัยหทัยเท่านั้นเป็นไป ฯ ธรรมทั้งหลายกล่าวคือ มโนวิญญาณธาตุมี ๔๒ อย่าง ด้วยอำนาจแห่งจิตเหล่านี้ คือ โลกิย กุศลจิต ๑๒ ที่เหลือจากรูปาวจรจิต ๕ อกุศลจิต…

ข้อความนี้เสนอการศึกษาเกี่ยวกับจิตและวิญญาณธาตุตามอภิธัมม ซึ่งชี้ถึงการเกิดและธรรมชาติของจิตในสภาวะต่างๆ โดยเฉพาะในมนุษยโลก และแยกแยะประเภทของจิตตามกฎแห่งธรรมชาติ โดยการอ้างอิงถึงวัตถุและภาวะที่ส่งผลต

…่าวแล้ว ในก่อนนั่นแล ฯ วิญญาณ ๖ คือ จักขุวิญญาณ ๑ โสตวิญญาณ ๑ ฆานวิญญาณ ๑ ชิวหาวิญญาณ ๑ กายวิญญาณ ๑ มโนวิญญาณ ๑ ฯ ส่วนวิถี 5 คือ จิตตปวัติที่เป็นไป ตามทวาร จึงประกอบด้วยอำนาจแห่งทวาร คือ จักขุทวารวิถี ๑ …

บทความนี้สำรวจเกี่ยวกับอารมณ์และวิญญาณ ตามหลักอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยแบ่งปันข้อมูลเกี่ยวกับวิญญาณ 6 ประการและวิถี 5 ประการที่เชื่อมโยงกับอารมณ์ การทำงานของจิตและขณะจิตที่มีผลต่อการรับรู้และการตอบสนองต

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 144 ส่วนในมโนทวาร ถ้าหากว่า วิภูตารมณ์มาสู่คลองฯ ต่อจาก นั้นไป ตทาลัมพนวิบากย่อมเป็นไปในที่สุแห่งภวังคจลนะ มโนทวา…

ในหน้าที่ 144 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี กล่าวถึงมโนทวารและผลของวิธีการจิต รวมทั้งการเจาะลึกไปยังภวังคบาต (จิตตกภวังค์) การเกิดของตทาลัมพนะ และการระบุชว…

…าะสมแก่การเกิด ฯ บทว่า เอตฺถ คือ ในวิสัยปวัติสังคหะ ฯ [อธิบายวิภูตารมณ์และอวิภูตารมณ์ จิตที่เป็นไปในมโนทวาร มีอารมณ์เป็นทั้งอดีตและอนาคต เพราะ ฉะนั้น นักปราชญ์จึงไม่สามารถทำการกำหนดอารมณ์ของจิตที่เป็นไปใ…

เนื้อหานี้กล่าวถึงการศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะในด้านวิถีจิตและอารมณ์ที่เกิดขึ้นในปัญจทวาร โดยเฉพาะการพิจารณาโมฆวารและอติปริตตารมณ์ โดยมีการอธิบายถึงความเหมาะสมของการเกิดขึ้นของจิตและอารมณ์ในสภาวะแตกต่างๆ

…นุสารณีว่า ในเวลาที่พวกพรหมหน่วงเหนี่ยวอนิฏฐารมณ์เป็นกามาวจร ความเกิด ขึ้นแห่งจักขุวิญญาณ โสตวิญญาณ มโนธาตุ และสันตีรณะที่เป็น อกุศลวิบาก ย่อมมีแม้ในสุคตินั้น (ในรูปาวจรภูมินั้น) ฯ การจำแนก จิตเป็นไปด้วย…

ในบทนี้อธิบายถึงการเกิดขึ้นของวิญญาณในทวารต่าง ๆ และการจำแนกจิตตามภูมิความเป็นไปของมัน รวมถึงการดำเนินไปของจิตในแต่ละภพที่ไม่มีการหยุดพัก ซึ่งอาจารย์ได้ชี้ให้เห็นถึงการทำงานของจิตที่อยู่ใกล้เคียงกับคว

…มี ๓ อย่าง ด้วยอำนาจทวาร แห่งกรรม คือ กายกรรม กรรมที่เป็นไปทางกาย ๑ วจีกรรม กรรม ที่เป็นไปทางวาจา ๑ มโนกรรม กรรมที่เป็นไปทางใจ ๑ ฯ คือ อย่างไร ๆ คือ ปาณาติบาต ยังสัตว์มีชีวิตให้ตกไป ๑ อทินนาทาน ถือเอาสิ่…

… กามาวจรกุศล, รูปาวจรกุศล, และอรูปาวจรกุศล โดยเฉพาะอกุศลกรรมมี 3 ประเภท ได้แก่ กายกรรม, วจีกรรม, และมโนกรรม ซึ่งแต่ละประเภทล้วนมีผลต่อการกระทำและการเกิดในภพต่าง ๆ ซึ่งเนื้อหานี้จะช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจถึงค…

…ภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 275 สิ้น เหมือนกายินทรีย์ฯ ดวงหทัยนั่นแล เป็นที่อยู่ด้วย เพราะเป็นที่ อาศัยแห่งมโนธาตุและมโนวิญญาณธาตุ เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่าหทัย วัตถุฯ จริงอย่างนั้น หทัยวัตถุนั้น มีความเป็นที่อาศั…

เนื้อหาได้บรรยายถึงความสัมพันธ์ระหว่างหทัยวัตถุและธาตุ โดยเฉพาะมโนธาตุและมโนวิญญาณธาตุ นอกจากนี้ยังอธิบายว่าหทัยวัตถุมีความสำคัญเป็นที่อาศัยแห่งธาตุทั้งคู่ และบทบาทขอ…

…ีได้ แม้ในปฐมชวนะเป็นต้นทีเดียว ฯ ก็ใน อธิการแห่งวิญญัตินี้ มีอุปมาทั่วไปแก่วิญญัติทั้ง ๒ ดังว่านี้ มโนทวาร ชวนวิถี มีระหว่างไม่ปรากฏ เป็นไปในลำดับแห่งการเห็น เพราะ เห็นรูปศีรษะโคและใบตาลเป็นต้นซึ่งเขายก…

บทความนี้กล่าวถึงอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นเรื่องการฟังเสียงและการจับกายที่เคลื่อนไหว เป็นการศึกษาในแง่มุมของวิญญัติที่เกี่ยวข้อง การประมวลความเห็นเกี่ยวกับโลกและวิญญัติทั้ง

…ือ ฉันทาธิปติ วิริยาธิปติ วิมังสาธิต ๑ ด ๑ จิตตาธิปติ ๑ อาหาร ๔ คือ กวฬิงการาหารที่ ๑ ผัสสาหารที่ ๒ มโนสัญ เจตนาหารที่ ๓ , วิญญาณหารที่ ๔ ฯ ก็ในมิสสกสังคหะนี้ บรรดาอินทรีย์ทั้งหลาย โสดาปัตติมรรคญาณ ท่านเ…

บทความนี้กล่าวถึงโทมนัสสิทรีย์และพละ ๕ ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยระบุถึงอิทธิพลของอินทรีย์ต่าง ๆ ที่มีต่อการเกิดญาณและชีวิต แต่ละองค์ของอินทรีย์มีบทบาทสำคัญต่อการฝึกจิตและการเข้าถึงอรหัตผล และสามารถแยก

… โผฏฐัพพธาตุ ๑ จักขุวิญญาณธาตุ ๑ โสตวิญญาณธาตุ ๑ ฆาน วิญญาณธาตุ ๑ ชิวหาวิญญาณธาตุ ๑ กายวิญญาณธาตุ ๑ มโนธาตุ ๑ ธัมมธาตุ ๑ มโนวิญญาณธาตุ ๑ ฯ ด 0 อริยสัจ ๔ คือ ทุกขอริยสัจ ๑ ทุกขสมุทัยอริยสัจ ๑ ทุกขนิโรธ อร…

บทความนี้นำเสนอความเข้าใจในอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นไปที่ธรรม ๓๓ ในโลกุตตรจิต รวมถึงขันธ์ ๕ อุปาทานขันธ์ ๕ อายตนะ ๑๒ และธาตุ ๑๘ ซึ่งสำคัญต่อการศึกษาและเข้าใจอริยสัจ ๔ในพุทธศ

…ลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 329 ผัสสาหารย่อมนำเวทนา ๓ มา ฯ กุศลกรรมและอกุศลกรรม กล่าวคือ มโนสัญเจตนาหาร ย่อมนำปฏิสนธิในภพทั้ง ๘ ง ๓ ฯ ปฏิสนธิวิญญาณ กล่าวคือวิญญาณหาร ย่อมนำมารูปที่เกิดร่วมกันม…

ในบทนี้ได้อธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างผัสสะและเวทนา ว่ามีความสำคัญในการนำไปสู่อารมณ์ต่างๆ ของสัตว์ ซึ่งการผัสสะเมื่อถูกต้องอารมณ์สามารถสร้างเวทนาได้ เช่น เวทนาแห่งสุขเป็นต้น นอกจากนี้ยังอธิบายถึงความส

…ดวงนั้น ก็ไม่ถึงความเป็นธรรมชาติมีกำลัง เพราะไม่มีความเพียงในจิต ๑๖ ดวง ด้วยสามารถแห่งทวิปัญจวิญญาณ มโนธาตุ ๓ และสันติรณะ ๓ ฯ สมจริงตามที่พระผู้มีพระภาคตรัสไว้ว่า "พละมีความเพียงเกิดตามหลัง" ฯ อนึ่ง ในพว…

ในบทนี้มีการอธิบายถึงการตรัสของพระผู้มีพระภาคเกี่ยวกับองฌานและปัญจวิญญาณ โดยมีการกล่าวถึงสมาธิและอาการต่างๆ ของจิต นอกจากนี้ยังนำเสนอความแตกต่างระหว่างอเหตุกจิตและจิตปกติ เกี่ยวกับการเกิดของอธิบดีในจิ

…แห่งสรีระมีรสและโลหิตเป็นต้น และดุจธาตุส่วยย่อมแห่งวัตถุเกิดแต่ศิลา (หรือส่วนย่อมของศิลา) มีหรดาลและมโนศิลาเป็นต้นฯ สมดัง ที่ท่านอาจารย์ทั้งหลายกล่าวไว้ว่า ન ธรรมชาติที่บัณฑิตนับว่าธาตุ เพราะอรรถ ว่า ทรง…

บทความนี้อธิบายเกี่ยวกับธาตุต่างๆในพระพุทธศาสนา โดยเน้นว่า ธาตุไม่เพียงแค่เป็นสิ่งที่ทรงคุณภาพตามธรรมชาติ แต่ยังเป็นสิ่งที่เกี่ยวข้องกับสังสารทุกข์ในหลายประการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งภาวะอยู่ร่วมของสัตว์และ

…จิตกำหนดแล้วโดยชอบ ด้วยอำนาจภาวนาตามลำดับที่เป็น ไปแล้วตามนัยที่กล่าวไว้อย่างนี้ในเวลาใด ๆ สองบทว่า มโนทวารสุส อาปาถมาคต์ ความว่า เมื่อพระโยคีหลับตาเสีย หรือไปในที่อื่นมนสิการ อยู่ นิมิตเป็นเหมือนดวงกสิณ…

ในเนื้อหานี้อธิบายถึงวิธีการภาวนาที่ต้องประกอบไปด้วยองค์ประกอบที่จำเป็น ทั้งการตัดปลิโพธ การปลงผล การทำดวงกสิณ และการตั้งจิตให้มั่นอยู่ที่ลมหายใจ รวมถึงการกำหนดนิมิตในอารมณ์ โดยมีการกล่าวถึงความต่างขอ

…เป็นสาระแก่สารเป็นต้น และโดยนัยมีอาทิว่า จักษุไม่เที่ยง ฯลฯ ใจ รูป ฯลฯ ธรรมทั้งหลาย จักขุวิญญาณ ฯลฯ มโน ๑. ฉบับพม่าและสีหลเป็น น อิจจ์ แปลว่า ไม่ควรถึง 1

บทนี้กล่าวถึงการพิจารณาไตรลักษณ์ภายใต้หลักอภิธัมมาที่เกี่ยวข้องกับขันธ์และทวารต่าง ๆ โดยเฉพาะความไม่เที่ยงของธรรมในชีวิต รวมถึงการแสดงให้เห็นว่า รูปและธรรมต่าง ๆ ไม่มีความเที่ยงที่สามารถเข้าถึงได้ การ

…ชน์ของกันและกัน ข้อนี้จึงสันนิษฐานตามพระบรมพุทโธวาท ที่โปรดประทานแก่ภิกษุสงฆ์ให้ตั้งกายกรรม วจีกรรม มโนกรรม ประกอบด้วยจิตเมตตาในกันและกัน เฉลี่ยลาภที่หาได้สู่กันบริโภค มีศีลเสมอกัน มี ทิฏฐิเสมอกัน ให้เคา…

เนื้อหานี้สอนให้เห็นถึงความสำคัญของการรักษาประโยชน์ของกันและกันในหมู่ชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหลักธรรมของพระพุทธศาสนา ซึ่งระบุว่าเมื่อผู้คนใส่ใจดูแลผลประโยชน์ของผู้อื่น ประโยชน์ของตนเองก็จะมั่นคงและยั่งย

…กอบด้วยธรรมในภิกษุ ทั้งหลาย ในภิกษุณีทั้งหลาย ในอุบาสกทั้งหลาย ในอุบาสิกาทั้งหลาย ว่ากายกรรมวจีกรรม มโนกรรมมีรูปลักษณะอย่างนี้จึงต้องเสพ อาชีพคามนิคม มีรูปลักษณะอย่างนี้ ควรต้องเสพ อย่าง นี้ไม่ควรต้องเสพ…

พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสถึงพระราชาจักรพรรดิที่ตั้งอยู่ในธรรม ทำให้พระราชาเป็นธรรมราชา ซึ่งมีความเคารพต่อธรรม มีธรรมเป็นธงและตราในการปกครอง พระองค์ทรงจัดการรักษาความสงบสุข โดยธรรมทั้ง 5 ประการ เป็นส่ว

…ให้ประพฤติถ้อยทีที่รักษาประโยชน์ของกันและกัน ข้อนี้ ที่โปรดประทานแก่ภิกษุสงฆ์ให้ตั้งกายกรรม วจีกรรม มโนกรรม ประกอบด้ยจิตเมตตาในกันและกัน เฉลี่ยลาภที่หาได้สู่กันบริโภค มีศีลเสมอกัน มี ทิฏฐิเสมอกัน ให้เคาร…

บทความนี้นำเสนอคำสอนทางธรรมจากสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์เกี่ยวกับการมีความสัมพันธ์ที่เข้มแข็งในหมู่คณะ โดยเน้นการดูแลและรักษาประโยชน์ของกันและกัน ทั้งนี้ การรักษาประโยชน์ของผู้อื่นจะช่วยให้ประโยชน์ของตนมั

…จยย ปจฺจุปฏฐาน ตท ตสฺส วิญญูหิ โอตฺตปญฺจ หรี เจว ปทฏฐานนฺติวณฺณิตฯ ติ ที่ท์ สีล กายโสเจย์ วจีโสเจย์ มโนโสเจยยนฺติ" เอว วุฒิตโสเจยยปัจจุปฏฐาน โสเจยยภาเวน ปจฺจุปฏฐาติ คณภาว คนติฯ หิโรตตปฺปญฺจ ปน ตสฺส วิญญู…

เนื้อหาเกี่ยวกับวิสุทธิมคฺคที่สื่อถึงการปฏิบัติธรรมนำไปสู่การเข้าถึงความบริสุทธิ์ ในการทำสมาธิให้เกิดผลลัพธ์ที่ดียิ่งขึ้น การใช้ปฏิบัติเพื่อสร้างสีลที่ดีและการแสดงออกทางกาย วาจา และใจ เป็นส่วนสำคัญในก