กรรมและผลของกรรมในอภิธัมมัตถสังคหบาลี : หน้า 193/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 193 กรรมที่ตัดรอน ๑, ด้วยปริยายแห่งการให้ผล (คือให้ผลตามลำดับมี ๔ คือ) ครุกกรรม กรรมหนัก ๑ อาสันนกรรม กรรมที่ได้ทำในเวลา ใกล้ตาย ๑ อาจิณณกรรม กรรมที่ประพฤติเนื่อง ๆ ๑ กตัตตากรรม กรรมสักแต่ว่าทำ ๑, ด้วยอำนาจแห่งกาลที่ให้ผล (คือให้ผลตามระยะ กาล มี ๔) คือ ทิฏฐธรรมเวทนียะ กรรมอันสัตว์จึงเสวยในภพ ปัจจุบัน ๑ อุปัชเวทนียะ กรรมอันสัตว์จึงเสวยในภพที่จะเข้าถึงต่อไป ๑ อปราปรเวทนียะ กรรมอันสัตว์จึงเสวยในภพที่จะเข้าถึงต่อไป ๑ กรรมได้มีแล้ว (คือให้ผลสำเร็จแล้ว ) ๑ ฯ 9 อนึ่ง ชื่อว่ากรรม มี 4 อย่าง ด้วยอำนาจแห่งฐานะที่ให้ผล คือ อกุศล (คือความไม่ฉลาด กรรมไม่ดี) ๑ กามาวจรกุศล กุศลที่เป็น กามาวจร ๑ รูปาวจรกุศล กุศลที่เป็นรูปวจร ๑ อรูปาวจรกุศล กุศลที่ เป็นอรูปาวจร ๑ ฯ [อธิบายอกุศลกรรมบถ ๑๐] บรรดากรรมเหล่านั้น อกุศลกรรมมี ๓ อย่าง ด้วยอำนาจทวาร แห่งกรรม คือ กายกรรม กรรมที่เป็นไปทางกาย ๑ วจีกรรม กรรม ที่เป็นไปทางวาจา ๑ มโนกรรม กรรมที่เป็นไปทางใจ ๑ ฯ คือ อย่างไร ๆ คือ ปาณาติบาต ยังสัตว์มีชีวิตให้ตกไป ๑ อทินนาทาน ถือเอาสิ่งของที่เขาไม่ได้ให้ ๑ กาเมสุมิจฉาจาร ประพฤติผิดในกาม ทั้งหลาย ๑ (๓ อย่างนี้) ชื่อว่ากายกรรม เพราะเป็นไปโดยมากใน กายทวาร กล่าวคือกายวิญญัติ ฯ มุสาวาท กล่าวคำเท็จ ๑ ปิสุณวาจา วาจาส่อเสียด ๑ ผรุสวาจา วาจาหยาบ ๑ สัมผัปปลาปะ พูดคำเพ้อเจ้อ ๑ (๔ อย่างนี้) ชื่อว่า