อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 281/442

| ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 281 ใจครอง) ซึ่งไปแล้วในฐานเกิดแห่งอักษร ชื่อว่าวจีวิญญัติฯ ก็คำที่ข้าพเจ้าจะพึงกล่าวในวจีวิญญัตินิเทศนี้นั้น จึงเห็นโดยนัยที่ กล่าวแล้วในกายวิญญัติฯ แต่มีข้อแปลกกัน ดังนี้ บัณฑิตพึง ประกอบคำว่า "ในลำดับการฟังเสียงที่ได้ยินอยู่" ในวจีนิเทศนี้ ดุจคำว่า "ในลำดับแห่งการจับกายที่เคลื่อนไหวอยู่" ซึ่งข้าพเจ้ากล่าว ไว้แล้ว ในกายวิญญัตินิเทศนั้น ๆ แต่ในวจีวิญญัตินิเทศนี้ บัณฑิต ไม่ได้นัยมีคำว่า "สตฺตมชวนสมุฏฺฐิตา " เป็นอาทิ เพราะไม่มีหน้าที่ ค้ำจุนเป็นต้น ฯ ความจริง เสียงย่อมเกิดพร้อมกับความกระทบเท่านั้น ฯ และความกระทบย่อมมีได้ แม้ในปฐมชวนะเป็นต้นทีเดียว ฯ ก็ใน อธิการแห่งวิญญัตินี้ มีอุปมาทั่วไปแก่วิญญัติทั้ง ๒ ดังว่านี้ มโนทวาร ชวนวิถี มีระหว่างไม่ปรากฏ เป็นไปในลำดับแห่งการเห็น เพราะ เห็นรูปศีรษะโคและใบตาลเป็นต้นซึ่งเขายกขึ้นผูกไว้แล้ว รู้เครื่องหมาย แห่งรูปศีรษะโคเป็นต้น ซึ่งมีประการเที่ยวไปกับด้วยน้ำ แล้วจึงรู้ซึ่งน้ำ ฉันใด มโนทวารวิถี มีระหว่างไม่ปรากฏ เป็นไปในลำดับแห่งการยึด เพราะยึดกายที่ไหว เสียที่เปล่าออก มีอุปนิสัยเนื่องด้วยความสำเร็จใน ก่อน รู้วิการที่มีความประสงค์ ฉันนั้น ๆ [อธิบายลหุตารูปเป็นต้น] ความแคล่วคล่อง ชื่อว่าลหุตา ฯ ความอ่อนละมุน ชื่อว่า มุทุตา ฯ ภาวะควรแก่การงาน ชื่อว่ากัมมัญญตา ฯ พึงทราบสันนิษฐาน ว่า ก็รูปปวัติมีความแคล่วคล่องเป็นต้นเหล่านั้น ได้แก่ความไม่หนัก