อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา: ความสำคัญของผัสสะและเวทนา : หน้า 329/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 329 ผัสสาหารย่อมนำเวทนา ๓ มา ฯ กุศลกรรมและอกุศลกรรม กล่าวคือ มโนสัญเจตนาหาร ย่อมนำปฏิสนธิในภพทั้ง ๘ ง ๓ ฯ ปฏิสนธิวิญญาณ กล่าวคือวิญญาณหาร ย่อมนำมารูปที่เกิดร่วมกันมา ฯ มีธรรมแม้ เหล่าอื่น (มีเวทนาเป็นต้น) นำปัจจัยที่เกิดขึ้นของตน ๆ มา แม้ก็จริง ถึงอย่างนั้น ธรรมเหล่านี้เท่านั้น พระผู้มีพระภาคตรัสเรียกว่า อาหาร 4 เพราะความสงบภายในเป็นปัจจัยพิเศษฯ แท้จริง กวฬิการาหารเป็นปัจจัย พิเศษแก่รูปกายของเหล่าสัตว์ผู้กินกวฬิการาหาร เพราะรูปกายนั้นแม้อัน ปัจจัยมีกรรมเป็นต้นให้เกิดแล้ว ก็มีความเป็นไปตลอด ๑๐ ปีเป็นต้นได้ ન โดยกำลังค้ำจุนแห่งกวฬิการาหารนั่นเอง ฯ จริงอย่างนั้น กวฬิการาหาร นี้ ท่านอาจารย์ทั้งหลายกล่าวไว้ว่า เหมือนพี่เลี้ยงประคบประหงมเด็ก และเหมือนยนต์ค้ำเรือนฯ แม้ผัสสะเมื่อถูกต้องอารมณ์เป็นที่ตั้งแห่ง เวทนามีสุขเวทนาเป็นต้น ย่อมเป็นปัจจัยเพื่อความตั้งอยู่แห่งสัตว์ทั้งหลาย โดยความเป็นไปแห่งเวทนามีสุขเวทนาเป็นต้น ฯ มโนสัญเจตนาประมวล มาด้วยอำนาจแห่งกุศลกรรมและอกุศลกรรมนั่นแล ย่อมเป็นปัจจัยเพื่อความ ตั้งอยู่แห่งสัตว์ทั้งหลาย เพราะยังมูลแห่งภพให้สำเร็จ ฯ วิญญาณที่รู้แจ้งอยู่ เท่านั้น ย่อมเป็นปัจจัยแก่ความยังของสัตว์ทั้งหลาย ตามความเป็นไป แห่งนามรูป เพราะฉะนั้นธรรมเหล่านี้นั่นแล พระผู้มีพระภาคตรัสเรียกว่า อาหาร เพราะเป็นปัจจัยพิเศษแก่สันดารอันเป็นไปภายใน ด้วยประการ ฉะนี้ ความที่ธรรมมีผัสสะเป็นต้น เป็นที่ ๒ เป็นต้น ตรัสไว้โดยลำดับ แห่งเทศนา มิใช่โดยลำดับแห่งการเกิด ฯ ท่านอาจารย์ทำไว้ในใจซึ่งเนื้อความนี้ว่า อุเบกขา สุข และทุกข์