สังขาร : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 24 / 37

…คลผู้ซึ่งเข้าฌานอย่างใดอย่างหนึ่ง ในบรรดาฌาน มีปฐมฌานเป็นต้น ออกจากฌานที่เข้านั้นแล้ว พิจารณาปกิณณก สังขาร (สังขารอื่นจากฌานที่เข้า) ให้เกิดขึ้นแล้วนั้น เป็นเหมือนกับ ฌานที่เป็นบาทนั้น ๆ มีปฐมฌานเป็นต้นฯ ก็…

บรรยายถึงความสัมพันธ์ระหว่างวิปัสสนาและฌานภายในอภิธรรม โดยกล่าวถึงองค์ประกอบของมรรคที่แตกต่างกัน ทั้งปฐมฌานและทุติฌาน รวมถึงการพิจารณาธรรมขั้นสูงและขั้นต่ำ ผลของการเข้าฌานที่มีอัธยาศัยต่อมรรคที่เกิดขึ

…ู้สุกขวิปัสสกนั้น ๆ อีกอย่างหนึ่ง ถึงมรรคของบุคคลแม้ผู้ได้ สมบัติไม่กระทำฌานให้เป็นบาท พิจารณาปกิณณกสังขาร (สังขาร เบ็ดเตล็ด) แล้วให้เกิดขึ้น ก็ประกอบด้วยองค์ ๕ โดยความนิยมคือ วิปัสสนาเท่านั้น วินิจฉัยที่เป…

เนื้อหาที่อธิบายเกี่ยวกับการนิยมองค์ฌานและวิปัสสนาในพระพุทธศาสนา โดยวิปัสสนาถือเป็นวุฏฐานคามินี ในขณะที่ฌานมีหน้าที่เป็นบาท แต่พระผู้สุกขวิปัสสกไม่จำเป็นต้องใช้ฌานในการบรรลุมรรค นอกจากนี้ การพิจารณาว่

…ามปริเฉทที่ ๒ [ข้อความเบื้องต้น] ท่านพระอนุรุทธาจารย์ ครั้นจำแนกจิตโดยประเภทแห่งภูมิ ชาติ สัมประโยค สังขาร ฌาน อารมณ์ และมรรค ตามควรอย่างนี้ก่อน แล้ว เพราะบัดนี้มาถึงวิภาคแห่งเจตสิกเข้าโดยลำดับ เพื่อจะเริ่ม…

เนื้อหาในหน้าที่ 81 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา พรรณนาถึงการจำแนกจิตตามประเภทต่าง ๆ รวมถึงการอธิบายลักษณะของเจตสิก โดยเริ่มตั้งแต่ลักษณะของเจตสิกที่มีความเกิดและความดับในที่เดียวก

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 84 ภาคเมื่อทรงจำแนกสังขารขันธ์ ตรัสว่า" ชื่อว่าสังขาร เพราะอรรถว่า ปรุงแต่งสิ่งที่เป็นสังขตะ ทรงแสดงไว้ด้วยคำว่า จักขุสัมผัสส…

บทความนี้เสนอการจำแนกสังขารขันธ์ โดยวิเคราะห์คำว่า "สังขาร" ในที่นี้หมายถึงการปรุงแต่งสิ่งที่เป็นสังขตะ พร้อมด้วยคำอธิบายทางอภิ…

…ะอรรถว่า พรหมเหล่านั่นไม่มีความต่ำต้อย เพราะ เป็นผู้มีสมาบัติอย่างอุกฤษฎ์ฯ ขันธ์ ๕ (คือ เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ) ที่เป็นวิบากแห่งอรูปฌานที่ ๑ ซึ่งเป็นไปในอากาสา นัญจายตนะนั่นแล หรือโอกาสที่ท่านกำหนดด้ว…

บทความนี้กล่าวถึงลักษณะของพรหมในชั้นต่าง ๆ โดยเริ่มจากคำนิยามที่หลากหลายถึงว่าสุทธาวาส และการอธิบายความสำคัญของพระอรหันต์กับการเข้าถึงชั้นพรหมที่สูงขึ้นในอภิธัมมัตถสังคหบาลี ซึ่งสรุปได้ว่าบุคคลที่ไม่ใ

…อ อวิชชาและตัณหาที่เกิดร่วมกับชวนะ" ฯ มีคำทักท้วงว่า "ก็ท่านอาจารย์ได้กล่าวคำเป็นต้นว่า "ใจ ... ที่ สังขาร ... ถูกอวิชชานุสัยห้อมล้อมแล้ว" ดังนี้มิใช่หรือ ? ก็ภาวะแห่ง อวิชชาและตัณหาที่เกิดร่วมกับชวนะเป็นอน…

บทความนี้อธิบายถึงวิถีจิตของสัตว์ที่ประสบความตาย ซึ่งมีอำนาจแห่งกรรมและอนุสัยกิเลส โดยเน้นที่จุติจิตในที่สุดของภวังค์ พร้อมคำอธิบายเกี่ยวกับชีวิตและการเกิดในกามภพ ตามที่ท่านอาจารย์ได้กล่าวในคำสอน ข้อม

…อมล้อม")ฯ อวิชชานั่นเอง ชื่อว่าเป็นอนุสัย เพราะว่านอน เนื่อง คือเป็นไป ด้วยอรรถว่า ยังละไม่ได้ ฯ อันสังขารซึ่งถูกอวิชชา นุสัยนั้นห้อมล้อม คือแวดล้อมฯ ตัณหานุสัยนั่นเองเป็นมูล คือเป็น ประธาน ได้แก่เป็นเหตุทำ…

บทนี้กล่าวถึงอวิชชาและตัณหาที่สัมพันธ์กับอนุสัย โดยนำเสนอว่าทั้งสองเป็นเหตุในการเกิดของสังขาร และวิเคราะห์ว่าทั้งหมดนี้มีผลต่อการสร้างความเป็นกรรม รวมถึงอิทธิพลที่ก่อให้เกิดวิญญาณในสภาวะต่างๆ ต…

… เป็นไป ตามสมควรแก่การประกอบ ฯ ในสัพพสังคหะ พึงทราบขันธ์ ๕ คือ รูปขันธ์ ๑ เวทนาขันธ์ ๑ สัญญาขันธ์ ๑ สังขารขันธ์ ๑ วิญญาณขันธ์ ๑ ฯ อุปาทานขันธ์ ๕ คือ รูปปทานขันธ์ ๑ เวทนูปาทานขันธ์ ๑ สัญญูปาทานขันธ์ ๑ สังขาร…

บทความนี้นำเสนอความเข้าใจในอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นไปที่ธรรม ๓๓ ในโลกุตตรจิต รวมถึงขันธ์ ๕ อุปาทานขันธ์ ๕ อายตนะ ๑๒ และธาตุ ๑๘ ซึ่งสำคัญต่อการศึกษาและเข้าใจอริยสัจ ๔ในพุทธศ

…เพราะเป็นของจะพึงกิน ฯ สัญญาตั้งอยู่ในฐานะคล้าย กับกับข้าว เพราะเป็นเหตุแห่งการได้อัสสาทะด้วยเวทนาฯ สังขาร ตั้งอยู่ในฐานะเหมือนพ่อครัว เพราะปรุงแต่ง คือเพราะยวนใจให้ยินดี วิญญาณตั้งอยู่ในฐานะเหมือนผู้บริโภค…

เนื้อหานี้อธิบายถึงพระธรรมที่เกี่ยวข้องกับขันธ์และอุปาทานขันธ์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยเปรียบเทียบขันธ์กับโภชนะ เช่นกับข้าวที่ถูกปรุงแต่งเพื่อให้เกิดความพึงพอใจ การเข้าใจขันธ์ที่เป็นอารมณ์แก่อุปาทานสำ

…อขยาย ธรรมเหล่านั้น ซึ่งเป็นสิ่งที่มา ดำเนินกิจให้กว้างขวางออกไป อนึ่ง จักษุและรูปเป็นต้นนี้ ย่อมนำ สังขารทุกข์ที่ยืดยาวไป คือให้ดำเนินต่อไป เพราะฉะนั้น จักษุและรูป เป็นต้นนี้ จึงชื่อว่าอายตนะ อนึ่ง ชื่อว่า…

…ด้วยจักษุและรูป และมีผลกระทบต่อวิญญาณ โดยการทำความเข้าใจกับอายตนะสามารถนำไปสู่การเข้าใจในธรรมชาติของสังขารและทุกข์ รวมถึงการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน โดยจะมีอายตนะทั้งภายในและภายนอกเป็นตัวกำหนดประ…

…าร ๒๐, สนธิ ๓, สังเขป ๔, วัฏฏะ ๓, และมูล ๒ ฯ พึงทราบ อย่างไร ? พึงทราบอย่างนี้ อัทธา ๓ คือ อวิชชาและสังขาร เป็นอดี ตัทธา (อดีตกาล) ชาติ ชรา และมรณะ เป็นอนาคตทธา (อนาคต- กาล) องค์ทั้ง ๘ ในท่ามกลาง เป็นปัจจุป…

เนื้อหาในบทนี้กล่าวถึงปฏิจจสมุปบาทนัยซึ่งอธิบายการเกิดขึ้นของทุกข์ โดยเริ่มต้นจากสฬายตนะซึ่งเป็นปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดผัสสะและเวทนาจนถึงชาติและมรณะ ทั้งหมดนี้เกิดขึ้นตามลำดับของปัจจัยที่เครือข่ายและเกี

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 362 อวิชชาเป็นต้นนี้ สังขารทั้งหลาย ย่อมเกิดจากปัจจัยคืออวิชชา เพราะสังขารทั้งหลายเป็นไปในสันดานที่มีอวิชชานอนเนื่องอยู่แล้วเท่…

เนื้อหานี้จัดการเกี่ยวกับอภิธรรมที่ว่าด้วยความสัมพันธ์ระหว่างอวิชชา สังขาร วิญญาณ และนามรูปในมุมมองทางพุทธศาสนา การอธิบายนี้ทำให้เห็นว่าสังขารเกิดจากอวิชชา และวิญญาณก็เกิดจาก…

…พเป็นกิเลส)” กรรมภพท่านถือเอาโดยสัง ขารศัพท์ เพราะเป็นเหมือนกับกรรมภพ ฯ สัมพันธ์ความว่า ก็อวิชชา และสังขาร ท่านก็ถือเอาโดยศัพท์ว่า ตัณหาอุปาทานและภพเหมือนกันฯ แม้ในคำเป็นต้นว่า ตถา นี้ บัณฑิตพึงทราบการสงเคร…

บทความนี้เป็นการวิเคราะห์หลักธรรมเกี่ยวกับอวิชชา ตัณหา และอุปาทานในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยเน้นถึงการเกิด ความแก่ และความดับของวิญญาณ รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างอดีต ปัจจุบัน และอนาคตตามอำนาจของเหตุทั้งส

…มมีราคะและศรัทธาเป็นต้น อันบุคคล อบรม (คือให้สำเร็จ) ในภายใน (คือใน สันดานของตน) และธรรมคือสัตว์และ สังขาร อันบุคคลส้องเสพในภายนอก (เป็น อุปนิสัยแก่กุศลธรรมเป็นต้น ฯ) อีกนัยหนึ่ง ประกอบความด้วยอำนาจแห่งความ…

ในข้อความนี้ อาจารย์ได้นำเสนอความสัมพันธ์ระหว่างราคะ ศรัทธา และธรรมที่มีอิทธิพลต่อการอบรมในธรรมะ มีการกล่าวถึงธรรมที่เป็นนิสัยแก่กุศลธรรมทั้งภายในและภายนอก พร้อมกับความสำคัญของการเลือกทำความดีเช่นทาน

…มสนญาณ ๑ อุทยัพพยญาณ ๑ ภังคญาณ ๑ ภยญาณ ๑ อาทีนวญาณ ๑ นิพพิทา ญาณ ๑ มุญจิตุกัมยตาญาณ ๑ ปฏิสังขาญาณ ๑ สังขารุเปกขาญาณ อนุโลมญาณ ๑ ฯ พึงทราบวิโมกข์ ๓ คือ สุญญตวิโมกข์ ๑ อนิมิตต 0 0

เนื้อหาจะอธิบายถึงประเภทแห่งอารมณ์และอภิญญาในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยเน้นการพิจารณาอารมณ์ที่เกี่ยวข้องกับสมถกรรมฐานและวิปัสสนากรรมฐาน รวมถึงการสงเคราะห์วิสุทธิ์ตามลักษณะต่าง ๆ และอนุปัสสนาที่ต้องเข้าใจ

…ที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ดังนี้ แต่เมื่อสัมมสนญาณ เกิดขึ้นแล้ว พิจารณาอยู่ซึ่งความเกิดและความดับในสังขารเหล่านั้น นั่นแหละ ด้วยอุทยัพพยญาณ โดยอาการ ๕๐ ทัศ ด้วยสามารถเห็น เกิดดับขันธ์ละ ๑๐ คือเห็นเกิด ๕ อย…

…ื้อหานี้พูดถึงความไม่เที่ยงของวิญญาณและตัวตน โดยวิญญาณมีลักษณะเป็นอนัตตา ต้องพิจารณาความเกิดและดับในสังขาร ด้วยอุทยัพพยญาณ และสามารถเห็นความเกิดและดับในรูปขันธ์ต่าง ๆ เช่น เวทนา สัญญา และสังขาร มีการกล่าวถึ…

…ิสุทธิ์จากธรรมที่เป็น เป็นขาศก ฯ จบนัยวิสุทธิ ๖ ฯ [อธิบายญาณทัสสนวิสุทธิ ความแก่รอบแห่งวิปัสสนาก็คือสังขารุเปกขาญาณ มาถึง ได้แก่ อาศัยสังขารุเปกขาญาณนั้นๆ คำว่า อิทานิ อปุปนา อุปฺปชฺชิสสติ ความว่า ในขณะที่ค…

…วข้องกับการรู้ไตรลักษณ์และการเห็นโดยประจักษ์ รวมทั้งการเข้าใจในลักษณะต่างๆ ของวิปัสสนาและการวางเฉยในสังขาร การวิเคราะห์ปรัชญานี้สามารถช่วยให้ผู้ศึกษาเข้าถึงความหมายและการประพฤติธรรมอย่างถูกต้อง โดยเฉพาะอย่า…

…พิจารณาเห็นอุปนิสัยของสัตว์โลก ผู้จะรู้ ทั่วถึงธรรมมีอยู่ และทรงสันนิษฐานว่าจะแสดงธรรมแล้ว ทรงทำอายุสังขาราธิษฐาน คือ ตั้ง ปรารถนาที่จะดำรงพระชนมายุอยู่ กว่าพุทธบริษัทจะได้ความเข้าใจธรรมชัดเจน และปฏิบัติชอบ…

บทความนี้นำเสนอบทบาทของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ในการประกอบพระราชธรรมและการดูแลประชาชน โดยทรงมีจริยาวัตรที่สมบูรณ์ ใช้ปัญญาและวิริยภาพในการปกครองและดูแลราษฎร เพื่อเป็นหัวหน้าในการส่งเส

…ี่มีฉันทะเป็นเหตุหรือเป็นใหญ่ คือ ทำฉันทะให้เป็นอธิบดี (เป็นใหญ่) จึงได้สมาธิ ได้เอกัคคตาแห่งจิตปธานสังขาร สังขารคือความ เพียรพยายามเป็นปธาน คือความเพียร ๔ อย่าง คือ ภิกษุนั้นทำฉันทะให้เกิด พยายามปรารภ ความ…

เนื้อหากล่าวถึงการเจริญอิทธิบาท ๔ ประการ ซึ่งรวมถึง ฉันทะ (ความพอใจ), วิริยะ (ความเพียร), จิตตะ (ความตั้งใจ) และ วิมังสา (การพิจารณา) ที่ช่วยนำไปสู่ความสำเร็จในชีวิตตามธรรมวินัย นอกจากนี้ยังได้มีการกล

…ได้ อันจะให้ คุณหรือโทษแก่โลกทั้งปวงหรือแต่โดยเอกเทศ ก็ยัง เป็นเหตุแห่งความแปรของโลกได้ เหตุดังนั้น สังขารพิเศษ คือสิ่งที่ปัจจัยปรุงขึ้นแปลก ๆ จึง ปรากฏเป็นของประณีสุกใส ณ กาลลางคาบ ทุรพลเลวทรามในกาลลางครั้…

เนื้อหาในส่วนนี้กล่าวถึงความสำคัญของการรู้จักเวลาและการประพฤติที่แม่นยำในงานต่าง ๆ โดยเฉพาะในบริบทของพระพุทธศาสนา ซึ่งตั้งอยู่บนหลักการของกาลัญญุตา บุคคลที่ไม่รู้จักเวลานั้นไม่เพียงแต่สร้างผลเสียให้ตน